- Mẹ ơi, mẹ cho con hỏi con vẽ tranh mà có bạn thích quá hỏi mua con bán cho bạn 2.000 đồng hoặc 5.000 đồng thì con có sai không hả mẹ?
- Là sao hả con? Sao con đi học không tập trung học mà lại vẽ tranh bán cho bạn?
- Dạ, tại con tính vẽ chơi chơi mà các bạn thấy thích quá hỏi con rồi các bạn tự trả giá, con bán được mấy bức rồi mẹ ạ. Tại con thấy con cũng phải mua giấy, mua màu rồi nghĩ ý tưởng, công sức của con nữa...
- Ôi! Con gái của mẹ, mẹ đã đọc ghi chú của con trong sổ liên lạc từ đầu năm là con mong mẹ cho tiền tiêu vặt mà lúc đó mẹ cười vì nghĩ con ghi nhí nhố, với lại mẹ cứ nghĩ con có cái hộp tiết kiệm từ hồi nhỏ để tiền mẹ thưởng cho con sau mỗi lần lau nhà, rửa bát, giặt quần áo, dọn nhà, tiền bán đồ ve chai... là đủ chi rồi. Sao con có tiền từ làm việc nhà... rồi mà vẫn phải bán tranh, sao con không nói với mẹ hay xin thêm mẹ?
- Thì tại năm nay bọn con lên lớp 5 rồi sắp ra trường nên con muốn sinh nhật các bạn con tặng quà, con cũng thích có tiền để mua thêm mấy loại giấy vẽ, màu vẽ, mua bảng vẽ điện tử mà cái đó nhiều tiền quá với lại con cũng thấy mình lớn hơn rồi con muốn có khoản nho nhỏ để con quản lý chi tiêu cho giống người lớn. Mẹ vẫn thường dạy con từ nhỏ là nếu con thực sự muốn một thứ gì đó, con nên chờ đợi và tiết kiệm để mua được món đồ đó mà con góp lâu quá chưa đủ ạ. Con thấy mẹ còn phải lo nhiều chi phí gia đình nên con không dám xin mẹ.

Con gái à, mẹ cũng từng là một cô bé như con, cũng biết thích cái này, cái kia mà không được. Thời mẹ nhỏ, ngoài giờ học là phụ việc gia đình mà không biết đến một đồng tiêu vặt. Mẹ cũng sợ con giữ nhiều tiền tiêu linh tinh mẹ không kiểm soát được và mẹ cũng phân vân vì mọi người xung quanh hay bảo trẻ con cho giữ tiền là không tốt, làm việc nhà mà cho tiền dễ sinh hư nên trước đó mẹ chỉ cho con mức rất nhỏ nay nghe con nói mẹ mới thấy cần phải nghiêm túc hơn trong việc dạy con về tài chính, quản lý chi tiêu và tiết kiệm rồi đó.

Đầu tiên con phải hiểu rằng đồng tiền không có sẵn, muốn có tiền mình cần kiếm tiền cũng như biết tiết kiệm, đồng thời chi tiêu vào những mục đích có ích bằng việc hiểu đúng giá trị của đồng tiền. Con càng lớn nhu cầu chi tiêu của con sẽ nhiều hơn mà tiền thì có hạn và con phải biết lựa chọn chi tiêu đúng đắn bởi nếu con tiêu hết số tiền mình đang có, con sẽ không còn tiền để tiêu gì nữa đâu nên con phải phân biệt được đâu là mong muốn đâu là nhu cầu từ đó con có thể đưa ra những lựa chọn chi tiêu hợp lý.

Ngoài ra con cũng có thể phân biệt giữa mục tiêu ngắn hạn và mục tiêu dài hạn con nhé! Con biết mẹ luôn nói là tiền học, tiền ăn uống, sinh hoạt hay liên quan đến sức khoẻ cho các con mẹ luôn lo đủ còn những nhu cầu khác mẹ sẽ chỉ duyệt khi thấy hợp lý và trong khả năng của mẹ, vậy nên khi con có nhu cầu con phải xét lại xem nhu cầu, mong muốn đó có thực sự cần thiết và có vừa đủ với thu nhập mà con đang có không. Nếu món con thích có giá trị cao thì con phải tích cực làm việc hơn để con có thêm thu nhập.

Nghe mẹ giảng giải con hiểu thêm và rồi con mạnh dạn đề xuất mẹ với thái độ hết sức dễ thương và hợp tình hợp lý đó là con muốn mẹ tăng mức thưởng lên cao hơn khi con làm việc nhà. Đề xuất cho con làm thêm nhiều việc khác vì con lớn rồi như lau dọn nhà tắm, cọ bồn cầu, nấu ăn, phụ mẹ ship hàng, cho con quản lý các khoản con nhận được như tiền lì xì, sinh nhật, quà 1/6, trung thu... vì mức cũ của con thấp quá, con tiêu vèo là hết.

Nghe con gái trình bày đầy đủ như một nhà start-up, mẹ cũng gật gù làm "cá mập" đầu tư cho dự án "nhà tài chính nhí". Mẹ chốt duyệt mỗi đầu tuần mẹ sẽ cho con một khoản tiền tiêu vặt nho nhỏ, khi làm việc nhà từng việc một thì tăng mức thưởng lên 50% - 100% so mức cũ, còn nếu làm nguyên combo tất cả việc nhà tổng tiền tăng lên gấp ba, những việc tốn công tốn sức hơn thì mức mẹ cho cũng cao hơn. Những khoản này mẹ sẽ trả theo ngày, theo tuần tuỳ theo mong muốn của con... Nghe xong cô nàng cười sung sướng ngồi nhẩm tính ngay theo mức thưởng mới nếu mình làm tất cả mọi việc cả 30 ngày thì mỗi tuần, mỗi tháng được bao nhiêu tiền, muốn mua cái bảng vẽ điện tử thì cần đợi bao lâu.

Mẹ nói thêm từ giờ con cũng sẽ được quản lý tiền lì xì, sinh nhật... mẹ đang giữ cho con từ lúc 8 tuổi hiện tại con đang có 6 triệu đồng. Vậy là con là triệu phú nhí rồi, thích quá thích quá, con sẽ mua những gì con thích.

- Nhưng mẹ ơi con tiêu ngay thì con hết mất rồi lúc cần lại không còn, hay mẹ gửi tiết kiệm cho con, con chỉ giữ lại gửi mẹ ở ngoài một ít để con chi gì mẹ trừ cho con thôi.
- Mẹ sẽ vào tài khoản của mẹ cho con cùng thao tác gửi sổ tiết kiệm online nhé!

Sau một hồi so sánh lãi suất các kỳ hạn, con gái quyết định chia ra làm hai tài khoản tiết kiệm. Một tài khoản gửi một năm và một tài khoản gửi 3 tháng, chắc cũng tính kỹ lắm rồi đây. Con còn bảo là các bạn rất thích tranh con vẽ nên sinh nhật các bạn con sẽ vẽ tranh tặng thay vì mua quà rồi lại còn biết "gạ" hay cho con góp vốn cùng mẹ nhập hàng bán có lãi chia theo tỷ lệ góp vốn. Con gái học bài nhanh quá! Đề xuất này mẹ sẽ xem xét lại sau khi cho con tham gia tính toán lời lãi như thế nào.

Thực ra để con hiểu được những điều này, ngoài việc giảng dạy, hướng dẫn từ nhỏ thì mẹ cũng phải làm gương. Mẹ nghĩ con cái sẽ hiểu được rất nhiều về việc làm thế nào để tạo ra thu nhập, quản lý chi tiêu hợp lý, tiết kiệm, sẻ chia... thông qua hình ảnh trực tiếp là ba, là mẹ nên mẹ luôn tích cực, chăm chỉ để gia tăng thu nhập, ngoài công việc của một nhân viên kế toán, ngoài giờ mẹ làm thêm cộng tác viên cho tiệm sách, tiệm hoa lụa và bán thêm hải sản khô. Thi thoảng mẹ để sách có chủ đề hướng dẫn chi tiêu cho trẻ nhỏ trong phòng cho con đọc để con thấm từng chút từng chút. Mẹ rủ con phụ mẹ dán tờ rơi trước cửa nhà, gói sách, hút chân không hải sản, giao cho con đạp xe đi "ship" hàng gần nhà... Mẹ muốn con hiểu rằng để kiếm được đồng tiền chân chính từ sức lao động của mình thì không có gì phải ngại hay xấu hổ cả và qua những lần phụ như thế con cũng hiểu về công việc của mẹ, thương mẹ hơn và cũng dần nhận ra mình phải học tập thật tốt, rèn luyện sức khoẻ để sau này có kiến thức, tri thức còn đi làm , mình có làm việc thì mới có thu nhập và mới có thể tự lo, chủ động trong chi tiêu của mình.

Thực ra mẹ nghĩ kiếm tiền đã khó, tiêu tiền còn khó hơn, nhiều khi nhu cầu chi tiêu thì lớn mà thu nhập lại có hạn. Phần chi tiêu và tiết kiệm này mẹ không thấy khó khăn trong việc dạy con bởi nó đã hình thành từ nếp sinh hoạt, chi tiêu của mẹ từ khi con còn nhỏ. Ngay từ nhỏ con đã được mẹ chỉ dạy tắt các thiết bị điện khi không cần thiết, mở tủ lạnh phải tính trước lấy gì cất gì để đóng cửa lại nhanh nhất, sử dụng nước hợp lý ,đi ăn buffet lấy đủ theo sức ăn của mình, thao tác làm việc nhanh gọn để tiết kiệm thời gian, phải lập danh sách trước khi đi chợ, đi siêu thị, mua đồ là phải xem hạn sử dụng, cân nhắc lựa chọn so sánh đồ cùng chức năng so với giá cả, sử dụng điểm thưởng, khuyễn mãi, voucher... hợp lý, đặt hàng qua mạng, qua app thì chú ý phí ship, thanh toán hình thức nào ( tiền mặt, tài khoản hay thẻ visa) thì có ưu đãi hơn...

Đồ dùng của mẹ, của con, đồ dùng gia đình, con cũng sẽ thấy mẹ mua những đồ thật cần thiết, vừa phải chứ không có chuyện mua về xếp tủ, bỏ một chỗ hay chưa dùng đã chán, mẹ không chạy theo chương trình đại giảm giá tưởng rẻ ôm về rồi bỏ phí, mẹ không hướng tới lối sống chỉ biết ngày nay không biết ngày mai, lúc nào mẹ cũng phải có quỹ dự phòng cho những trường hợp cần kíp. Mẹ luôn dạy con trước khi mua một món đồ phải cân nhắc tính năng, hiệu quả, sự phù hợp, thời gian sử dụng chứ không phải đua theo bạn, theo người khác.

Thêm nữa mẹ có một nguyên tắc khi mua đồ mà từ nhỏ con cũng đã biết và con thực hiện rất tốt đó là giới hạn chi tiêu mỗi lần mua đồ, mua sắm hay đi ăn, đi chơi mà mẹ hay nói vui là hạn mức. Trước khi đi mua đồ mẹ sẽ đưa ra một mức mẹ đã tính sơ sơ từ lúc lên danh sách con chỉ được mua dưới hoặc bằng mức mẹ đã nói trước, nếu có phát sinh thì phải rà lại danh sách cân nhắc bớt lại những thứ chưa thực sự cần thiết phải mua lần này. Mà nếu vẫn thích đồ đó quá thì con phải trích từ tiền riêng của con trừ vào tiền con gửi mẹ con nhé. cứ vài lần như vậy con biết lựa chọn đồ đúng hơn, cần thiết hơn và rất vui vẻ thậm chí hãnh diện khi mua được cái này, cái kia từ tiền tiết kiệm của mình. Nhiều khi con thấy mẹ khó khăn, có thể con cũng có lúc buồn vì thấy một số bạn kể có cái này cái kia. Mẹ nghe và phân tích cho con hiểu về điều kiện gia đình mình và nhiều cái tuổi của con chưa phù hợp nên mẹ chưa chi được.

Mẹ cũng chia sẻ với con mẹ con mình còn khó khăn nhưng còn may mắn hơn rất nhiều bạn nhỏ khác nhất là trong mùa dịch, trong thời gian giãn cách này. Mẹ biết các hoạt động ủng hộ, từ thiện ở nhà trường, ở lớp giáo lý nhà thờ con luôn tích cực tham gia và con được ghi tên nhiều lần vào sổ làm việc tốt khi nộp lại những đồng tiền, đồ dùng học tập các bạn rơi ở sân trường. Mẹ hay kể cho con nghe về những bạn nhỏ bị bệnh hiểm nghèo, các bạn nhỏ ở châu Phi còn thiếu ăn, về lũ lụt miền Trung, về những quán ăn 0 đồng mùa dịch, những cây ATM gạo.. và mẹ vui khi con chủ động gấp gọn quần áo cũ của cả nhà gửi tổ "chia sẻ" của nhà thờ, cùng góp với mẹ ủng hộ quỹ vì người nghèo, quỹ hoa hướng dương, ủng hộ lũ lụt, gửi sách vở áo ấm cho các bạn vùng cao và gần đây nhất là quỹ vắc xin... Tuy chỉ là một chút nho nhỏ nhưng mẹ nhận thấy sự sẻ chia từ các bạn nhỏ như con thật đáng quý, nó trong veo và đầy lương thiện, mẹ mong sự sẻ chia, biết đồng cảm, biết yêu thương sẽ luôn theo con trong suốt cuộc đời.

Những bài học từ hoạt động kiếm tiền, chi tiêu, tiết kiệm, chia sẻ của mẹ đối với con có thể không phải là tốt nhất nhưng mẹ nghĩ là phù hợp với con nhất. Mẹ luôn mong hành trang này sẽ theo con từ nhỏ đến khi con trưởng thành. Con sẽ luôn là một cô gái yêu lao động, tạo được thu nhập cho bản thân, gia đình và biết chia sẻ với xã hội con yêu nhé!

Đặng Thị Nguyệt