Trong cuộc họp với Tổng thống Vladimir Putin hôm 1/12, Tổng tham mưu trưởng quân đội Nga Valery Gerasimov cho biết lực lượng nước này đã kiểm soát hoàn toàn thành phố Pokrovsk ở tỉnh Donetsk và Vovchansk ở tỉnh Kharkov, cũng như đạt được bước tiến ở những khu vực khác.
Truyền hình quốc phòng Nga cùng ngày đăng video quân nhân giương cờ ở quảng trường chính tại Pokrovsk và đang tiến hành hoạt động dọn dẹp chiến trường trong thành phố. Moskva chưa công bố hình ảnh tại Vovchansk, nhưng các dữ liệu đối chiếu địa lý trước đó cho thấy phần lớn thành phố đã trong vùng kiểm soát của Nga.
Binh sĩ Nga tại trung tâm Pokrovsk trong video công bố hôm 1/12. Video: Zvezda
Quân đoàn Phản ứng Nhanh số 7 thuộc Lực lượng Xung kích Đường không Ukraine hôm 1/12 khẳng định "đang tiếp tục ngăn chặn" bước tiến của đối phương tại Pokrovsk, dù thừa nhận tình hình rất khó khăn. Đài ABC của Mỹ dẫn lời một số binh sĩ Ukraine bác bỏ tuyên bố từ Nga.
Quân nhân Ukraine và nhiều nhà phân tích quân sự độc lập cho biết quân đội Nga gần như đã kiểm soát Pokrovsk trong một tháng qua, song nhấn mạnh Kiev vẫn nắm giữ một số khu vực và đô thị này chưa thất thủ.
Ukraine được cho là còn kiểm soát các vị trí ở ngoại ô phía nam Vovchansk. Viktor Tregubov, phát ngôn viên Bộ chỉ huy Lực lượng Liên quân Ukraine, khẳng định Nga chưa giành được thành phố. "Đối phương đang đi qua những đống đổ nát để tiến về phía tây. Họ chưa thể đẩy lùi hoàn toàn chúng tôi, nhưng phần lớn khu vực đổ nát hiện do đối phương kiểm soát", ông cho hay.
Thông tin được Nga công bố ngay trước thời điểm Tổng thống Putin gặp đặc phái viên Mỹ Steve Witkoff để thảo luận về kế hoạch hòa bình tại Ukraine. "Những tuyên bố trên dường như được đưa ra nhằm tác động tới cuộc gặp, gửi đi thông điệp rằng Nga đang đạt bước tiến và không cần thỏa hiệp", ABC nhận định.
Pokrovsk có diện tích gần 30 km2, là trung tâm hậu cần quan trọng và một trong những thành trì chính của Ukraine tại tỉnh Donetsk. Thành phố này đóng vai trò chốt chặn để ngăn quân đội Nga tiếp cận "vòng cung Donbass", tên gọi của chuỗi đô thị kiên cố trải dài từ Kostiantynivka đến Sloviansk, nơi được coi là phòng tuyến cuối cùng của Ukraine tại tỉnh Donetsk.
"Pokrovsk là điểm kết nối nhiều tuyến cao tốc và cả đường sắt từ thành phố Pavlograd ở tỉnh Dnipropetrovsk, cho phép Ukraine vận chuyển mọi thứ đến khu vực rộng lớn ở tiền tuyến. Đối phương đã dồn lực lượng dự bị về thành phố, cũng như xây dựng kho hậu cần và sở chỉ huy tại đây. Đây là thành trì có tầm quan trọng chiến lược", chuyên gia quân sự Nga Yuri Lyamin cho biết.
Vị trí Vovchansk và Pokrovsk. Đồ họa: ISW
Trong vòng hai tháng qua, quân đội Nga đã tạo gọng kìm lớn nhằm vây chặt cụm đô thị Pokrovsk - Mirnograd, do hai thành phố có liên kết chặt chẽ về mặt hậu cần. Giới chuyên gia Ukraine cảnh báo rằng phòng tuyến tại một trong hai thành phố sụp đổ sẽ dẫn tới hiệu ứng dây chuyền, khiến đô thị còn lại bị bao vây hoàn toàn và thất thủ nhanh chóng.
"Tình hình đã trở nên rất xấu với binh sĩ Ukraine còn cố thủ. Nồi hầm đã đóng, quân đội Ukraine không thể tiếp cận những người đang bị bao vây bằng đường bộ, lực lượng tại đó cũng không thể rút lui về hướng tây. Họ đang cố gắng phá vây nhưng chúng tôi đã đẩy lùi mọi nỗ lực", Lyamin cho hay.
"Nồi hầm" là thuật ngữ được Nga sử dụng để chỉ những vòng vây lớn trên chiến trường, nơi họ triển khai lực lượng lớn bao vây nhiều mặt, chỉ để lại một lối thoát cho đối phương.
Kiểm soát được Pokrovsk - Mirnograd cũng tạo điều kiện để quân đội Nga vòng qua cụm đô thị Sloviansk - Kramatorsk, đánh tạt sườn lực lượng Ukraine đang tập trung ở đây.
"Phương thức tạt sườn sẽ hạn chế đáng kể tổn thất so với tấn công trực diện vào khu vực phòng thủ kiên cố như vậy. Giành được Pokvorsk còn mở ra thêm nhiều lựa chọn để phát triển mũi tiến công ở tỉnh Dnipropetrovsk", trung tá về hưu Roman Shkurlatov, người đứng đầu tổ chức Các sĩ quan Nga, cho hay.
Thành phố Vovchansk nằm cách biên giới khoảng 7 km, có diện tích hơn 70 km2 và dân số hơn 17.000 người trước khi chiến sự bùng phát, là trung tâm hành chính ở đông bắc Ukraine và cũng là một trong những tâm điểm của chiến dịch tiến công được Nga phát động nhằm vào tỉnh Kharkov tháng 5/2024.
Chiến dịch tấn công quy mô lớn của Ukraine nhằm vào tỉnh Kursk sau đó vài tháng khiến nỗ lực tấn công Vovchansk giảm nhiệt, nhưng lực lượng Nga vẫn kiểm soát nhiều khu vực tại thành phố. Phần lớn diện tích Vovchansk cũng bị phá hủy bởi những đợt pháo kích và ném bom dữ dội, khiến thành phố gần như bị san phẳng.
Truyền thông Ukraine nhận định vị trí nằm gần biên giới khiến Vovchansk là một trong những mục tiêu quan trọng của Nga trong nỗ lực tạo ra vùng đệm, ngăn đối phương tiếp tục tấn công vào tỉnh Belgorod. Giới quan sát cũng cho rằng kiểm soát Vovchansk sẽ là "bước đột phá quan trọng về mặt chiến lược", giúp Nga tiến sâu hơn vào phòng tuyến Ukraine ở tỉnh Kharkov.
Đơn vị pháo tự hành Giatsint-S Nga tại tỉnh Donetsk hôm 28/11. Ảnh: RIA Novosti
Chuyên gia quân sự Nga Gennady Alyokhin nhận định Vovchansk sẽ là bàn đạp để hướng tới các khu dân cư Pechenihy, Staryi Saltiv và xa hơn nữa là thành phố Chuhuiv. Lực lượng Nga gần Vovchansk cũng có thể hội quân với các đơn vị ở mặt trận Kupyansk, từ đó tiến về khu dân cư Velykyi Burluk và đến gần địa giới hành chính phía tây tỉnh Donetsk.
Giống như tại mặt trận Pokvorsk, lực lượng Ukraine được cho là đang thiếu hụt nhân lực và trang thiết bị tại khu vực Vovchansk, khiến nỗ lực giữ vững vị trí và phản công gặp nhiều khó khăn. "Chiến dịch Vovchansk diễn ra hiệu quả nhờ sự hỗ trợ bằng bom dẫn đường UMPK, cũng như hoạt động tích cực của không quân lục quân, bất chấp thời tiết xấu như mưa và sương mù", Alyokhin nói.
Phạm Giang (Theo ABC, Reuters, Izvestia)