Thu thập dữ liệu mống mắt của công dân từ 14 tuổi là một trong những điểm mới của Luật Căn cước 2023, có hiệu lực từ 1/7.
Hiện, khi người dân làm thẻ căn cước công dân (từ 1/7 đổi tên là thẻ căn cước), công an chỉ thu thập hình ảnh khuôn mặt và vân tay.
Thay đổi mẫu thẻ căn cước qua các thời kỳ. Đồ họa: Đăng Hiếu
Mống mắt là các cơ điều khiển sự đóng mở của đồng tử, kiểm soát lượng ánh sáng đi vào mắt, có những hoa văn cấu trúc rất nhỏ. ADN quyết định màu sắc và cấu trúc mống mắt mỗi người. Những vòng xoáy, nếp nhăn tạo nên sự độc đáo của mống mắt được hình thành từ khi mỗi người còn là thai nhi. Vì vậy, hoa văn ở mống mắt mỗi người là duy nhất. Mống mắt trái và phải của một người cũng khác nhau.
Hồi tháng 11/2023, giải trình trước Quốc hội, Ủy ban Quốc phòng An ninh của Quốc hội cho hay, nhiều nước đã áp dụng công nghệ mống mắt để nhận diện công dân, xác thực hộ chiếu. Công nghệ này có độ chính xác cao, đơn giản, dễ sử dụng, không cần thao tác phức tạp.
Vì vậy, việc thu thập mống mắt sẽ giúp nhà chức trách đối soát và xác thực thông tin người dân trong trường hợp không thu nhận được vân hay do khuyết tật hoặc vân tay bị biến dạng.
Thông tin mống mắt, khuôn mặt, vân tay sẽ được mã hóa, lưu trong chip trên thẻ căn cước. Khi người dân cần cấp lại thẻ căn cước, công an sẽ dùng thông tin sinh trắc học lưu trong cơ sở dữ liệu để cấp lại.
Công an thu thập dữ liệu vân tay của người dân đến làm căn cước công dân tại thành phố Thủ Đức, TP HCM, tháng 3/2021. Ảnh: Quỳnh Trần
Thu thập ADN, giọng nói khi người dân tự nguyện
Ngoài mống mắt, từ 1/7, nhà chức trách sẽ thu thập thông tin ADN và giọng nói của người dân khi làm thẻ căn cước, nếu họ tự nguyện cung cấp.
Trường hợp cơ quan tố tụng hình sự hoặc cơ quan quản lý người bị xử lý hành chính, khi giải quyết vụ việc có giám định hoặc thu thập ADN, giọng nói của người dân, thì chia sẻ với cơ quan quản lý căn cước để bổ sung vào cơ sở dữ liệu.
ADN hay DNA là thuật ngữ viết tắt của deoxyribonucleic acid, được xác định là vật liệu di truyền ở đa số cơ thể sống trong đó có sinh vật và con người. Xét nghiệm ADN là hình thức xét nghiệm y tế, để xác định về các vấn đề di truyền như huyết thống, bệnh di truyền, thay đổi nhiễm sắc thể, thay đổi gen.
Thảo luận về vấn đề này 8 tháng trước tại nghị trường Quốc hội, nhiều đại biểu bày tỏ lo ngại khi công an thu thập dữ liệu ADN, giọng nói bởi đây là "thông tin bí mật của mỗi người".
Giải trình, Chủ nhiệm Ủy ban Quốc phòng An ninh Lê Tấn Tới nói cơ sở dữ liệu "được kiểm soát an ninh mạng, bảo vệ ở mức cao nhất và hạn chế thấp nhất sự cố ngoài ý muốn".
Theo Luật Căn cước 2023, khi công dân làm thẻ căn cước, nhà chức trách cũng thu thập hàng loạt thông tin như: họ tên, số định danh cá nhân, ngày sinh, giới tính, nơi sinh, quê quán, dân tộc, tôn giáo, quốc tịch, nhóm máu, nơi thường trú, nơi ở hiện tại, số điện thoại, thư điện tử, nghề nghiệp (trừ công an, quân đội, cơ yếu)...
Cơ sở dữ liệu căn cước do Bộ Công an xây dựng và quản lý tập trung. Cơ quan nhà nước, tổ chức chính trị xã hội được khai thác thông tin trong cơ sở dữ liệu căn cước để làm nhiệm vụ. Công dân được khai thác thông tin bản thân trong cơ sở dữ liệu căn cước qua hình thức gửi yêu cầu đến cơ quan quản lý.
Các trường hợp khác muốn khai thác thông tin dữ liệu căn cước phải gửi văn bản và phải được cơ quan quản lý căn cước, chủ thể dữ liệu đồng ý. Cá nhân, tổ chức muốn khai thác thông tin của người mất năng lực hành vi dân sự, khó khăn trong nhận thức, người dưới 14 tuổi, người mất tích hoặc đã chết thì phải được sự đồng ý của người đại diện hợp pháp hoặc người thừa kế của họ.