 |
|
Ảnh: Sức Khỏe & Đời Sống. |
Tối 8/11/1895, sau khi rời phòng thí nghiệm một quãng, sực nhớ quên chưa ngắt cầu dao điện cao thế dẫn vào ống tia catod, Wilhelm Conrad Roentgen quay lại phòng và nhận thấy một vệt sáng màu xanh lục trên bàn tuy phòng tối om.
Nhận thấy điều lạ, suốt 49 ngày, ông ở lì trong phòng thí nghiệm và đã tìm ra tính chất của thứ tia bí mật mà ông tạm đặt tên là tia X. Công trình mang lại cho ông giải Nobel về vật lý đầu tiên vào năm 1901.
Pierre Curie và vợ là Marie Curie sau thời gian tìm hiểu xem có chất lạ nào đóng vai trò quan trọng trong các chất bức xạ không, đã tìm ra chất phóng xạ mới là radi. Nhưng khi trình bày ở Viện Hàn lâm khoa học Paris, có người nói: "Các vị nói rằng đã tìm ra một nguyên tố mới. Xin đưa nó ra đây cho chúng tôi xem, lúc đó chúng tôi mới tin các vị nói đúng".
Chấp nhận lời thách thức đó, hai ông bà Curie đã phải lao động cả trí óc lẫn chân tay (khuân vác, bốc dỡ các bao tải quặng radi). Với tỷ lệ quá nhỏ radi có trong quặng: 1/100.000, sau 48 tháng vất vả, họ mới thu được 0,1 g radi. Lượng này vừa đủ để nói lên tính phóng xạ của radi, mạnh gấp một triệu lần urani, và đủ xác định nguyên tử lượng của nó là 225.
Không kiếm tiền nhờ phát minh
Sau khi phát hiện tia X, nhà khoa học Roentgen đã dùng nó chụp bàn tay vợ, khi tráng ảnh thấy rất rõ từng đốt xương và cả chiếc nhẫn cưới trên ngón tay bà. Ảnh này đã được đưa ra trong hội nghị của Hội vật lý học thành phố Wurtzbourg (Đức) năm 1896 nhằm chứng minh khả năng đâm xuyên của tia X qua cơ thể con người.
Trước thành tựu tuyệt vời đó, chủ tịch hội đã đề nghị gọi tia X là tia Roentgen và gọi năm 1896 là năm của tia Roentgen. Nhưng suốt đời mình, Roentgen vẫn gọi nó là tia X.
Có một giai thoại: Một nhà vật lý học đồng hương với Roentgen tên là Lêna tìm cách tranh công với ông và đề nghị gọi tên tia X là tia Roentgen Lêna. Ông bình thản trả lời: "Tia X được gọi bằng tên ai, tôi không hề quan tâm. Tôi chưa bao giờ gọi những tia đó bằng tên mình. Mong ông hãy trao đổi với những ai gọi như vậy".
Có người của Cục Hải quân Đức đến gặp Roentgen và nói sẵn sàng chi một số tiền lớn, cung cấp đủ mọi phương tiện nếu ông đồng ý đưa tia X vào sử dụng trong tàu ngầm. Người này cũng đề nghị ông đăng ký phát minh để giữ độc quyền về tia này, không cho nước ngoài sử dụng.
Tuy nhiên, Roentgen kiên quyết từ chối. Ông muốn tia X được dùng vào việc chăm sóc sức khỏe con người, nó thuộc về toàn thể nhân loại, còn việc dùng làm phương tiện phục vụ chiến tranh không bao giờ có trong ý định của ông.
Việc phát minh ra tia X đã mang lại nguồn thu nhập cho rất nhiều công ty nhưng vợ chồng Roentgen vẫn sống trong thiếu thốn và thường phải có sự trợ giúp của họ hàng, bè bạn. Điều này là do tính khẳng khái và ý chí kiên quyết phản đối chiến tranh.của ông.
Chuyện vợ chồng Curie cũng vậy. Sau khi radi được phát hiện, các nhà kinh doanh đã làm giàu qua việc bán sản phẩm chứa chất này, từ nước uống, vòng đeo tay, savon, sữa, ngũ cốc đến thức ăn gia súc, với các lời quảng cáo "bổ dưỡng, chữa thấp khớp, diệt khuẩn".
Trong cuộc cạnh tranh đó, nhiều người đã tìm đến ông bà Curie khuyên đăng ký phát minh độc quyền để có thể làm giàu chính đáng vì 1 g radi lúc đó có giá 75 vạn franc. Nhưng cũng như Roentgen, ông bà Curie đã từ bỏ quyền phát minh của mình để tạo điều kiện cho ngành công nghiệp phóng xạ non trẻ đầy hứa hẹn phát triển.
Hy sinh vì phóng xạ
Tính đến năm 1936, năm nước Đức dựng một tượng đài để tưởng niệm các nhà khoa học hy sinh vì tia X và phóng xạ, con số đã là 110 người. Antoine Henri Becquerel (Đức), người phát hiện ra tia xạ, được coi là nạn nhân đầu tiên của chất phóng xạ.
Trong một buổi lên lớp ở Đại học Khoa học Paris, Henri bỏ vào trong túi áo khoác của mình một lọ chứa radi có đóng gói cẩn thận trong một hộp giấy nhỏ, nhằm minh họa cho bài giảng. Khoảng 10 ngày sau, trên ngực ông, nơi có túi áo đựng lọ radi, xuất hiện một vết đỏ nho nhỏ. Vết này tiếp tục ran rộng và chỉ dừng lại khi đạt kích thước vừa đúng bằng cái lọ.
Chuyện xảy ra vào tháng 4/1901. Không để ý đến vết đỏ, Henri tiếp tục nghiên cứu. Nhưng dần dần ông cảm thấy mệt mỏi, suy nhược. Đau đớn ngày càng tăng, da tay bị nứt nẻ tạo những vết loét rộng. Và đến năm 1908, ở tuổi 56, ông đã từ giã cõi đời sau những tháng năm mòn mỏi, suy kiệt, đau đớn.
Nạn nhân tiếp theo là Pierre Curie, người góp sức vào việc tìm hiểu bản chất của phóng xạ. Thấy Henri Becquerel bị radi gây bỏng, ông muốn thử nghiệm trên mình xem có chính xác không. Pierre từng buộc vào cánh tay mình một chế phẩm phóng xạ trong 10 giờ và bỏ một mảnh radi vào túi quần trong vòng nửa giờ. Ít ngày sau, ở tay và đùi ông đều có một vết bỏng. Do mất sớm vì một tai nạn ô tô nên Pierre chưa phải chịu đựng những tác hại toàn thân do phóng xạ.
Người thứ ba là Marie Curie. Do công tác nghiên cứu, bà thường xuyên phải tiếp xúc với các chất phóng xạ (lúc đó chưa có các biện pháp phòng ngừa vì hiểu biết về phóng xạ còn hạn chế). Bà thường bỏ trong túi xách một lọ chứa radi và đêm ngủ thường để ở đầu giường để ngắm dạ quang phát ra từ chiếc túi.
Ở tuổi 65, sức khỏe của bà suy giảm rõ rệt và bước sang tuổi 66, Marie phải nằm liệt giường để rồi qua đời vào cuối năm.
(Theo Sức Khỏe & Đời Sống)