 |
|
Quản giáo Trịnh Thị Lụa. Ảnh: ANTG |
Ở trại tạm giam công an Hà Nội, trung tá Bùi Thị Hồng Hạnh và thiếu tá Trịnh Thị Lụa có thâm niên 20 năm làm việc trong khu giam lạnh lẽo, u buồn, chỉ có dãy buồng dài hun hút và những nữ tù.
Ngần ấy năm, hai người phụ nữ mảnh mai này làm việc trong không gian mà bên phải, bên trái, đằng trước, đằng sau đều là song sắt. Ai cũng cứ tưởng trông coi một kho người, lại là người đã bị tạm giam, ở trong mấy lần cửa bị khóa kín như thế, có gì là khó.
Nhưng nếu đó là một kho gạo vô tri vô giác thì với ngần ấy lần cửa khóa, chỉ cần người coi kho thanh liêm, làm việc có trách nhiệm thì đảm bảo, gạo sẽ không suy suyển một hạt. Song đây lại là một kho người, biết ăn, biết nói, biết suy nghĩ, biết hành động, biết vui, biết buồn thì việc trông coi sẽ trở nên phức tạp hơn nhiều.
Đã có những bài học đắng cay sau những vụ phạm nhân đánh chết nhau trong buồng giam, phạm nhân phá cùm, cưa cửa đào thoát ngay cả trong những điều kiện giam giữ nghiêm ngặt nhất. Ấy là còn chưa kể, quản lý chỉ là một phần trong công việc của người quản giáo. Một phần công việc còn nặng nề hơn là phải giáo dục, cảm hóa họ, những con người lầm lỗi.
Ngày mới về làm quản giáo ở trại tạm giam công an Hà Nội, khi mới 22 tuổi, chị Hạnh từng run lên khi bước chân vào khu giam, giữa những ánh nhìn vây bủa của hàng trăm phạm nhân với đủ các gương mặt: hung hãn có, lỳ lợm có và cả đáng thương cũng có.
Bây giờ sau 20 năm, cảm giác ấy vẫn còn lặp lại khi đêm đêm trong những ca đi tuần, suốt những dãy buồng giam dài hun hút, yên lặng như tờ, chỉ có tiếng gót giày khua lộc cộc và bóng mình đổ dài ở phía trước lặng lẽ theo tiếng bước chân.
Hai mươi năm làm quản giáo, cả chị Hạnh và Lụa từng quản lý giáo dục cả nghìn lượt phạm nhân, chia sẻ, cảm thông với rất nhiều số phận những người đàn bà mà cuộc sống là một chuỗi những đau đớn, lỡ lầm.
Có những phạm nhân còn trẻ, bị bắt vào đây, được khám sức khỏe mới biết là mình có thai. Trong những tháng ngày ăn chơi ở ngoài xã hội, các em mang thai mà thậm chí không biết với ai. Trở thành bà mẹ đơn thân, sinh nở trong trại giam khi còn chưa biết thế nào là làm mẹ, các chị phải dạy dỗ, chăm sóc cho họ từng ly từng tí.
Có những phạm nhân không gia đình, hoặc có cha mẹ nhưng cả hai đều ở tù cả, đi bụi từ khi còn bé, rồi sa ngã, rồi phạm tội. Vào trại có khi cả năm trời không có ai thăm nuôi, đến khi đau ốm được quản giáo quan tâm, họ bảo rằng lần đầu tiên trong đời họ biết đến tình thương nhưng không ngờ lại ở chốn lao tù và nhận được từ những người quản giáo.
 |
|
Một góc trại giam công an Hà Nội. Ảnh: ANTG |
Ở tất cả các tử tù, trong những ngày sống ngắn ngủi cuối cùng, họ luôn luôn cảm thấy bất an. Niềm tiếc đời, nỗi hãi hùng trước cái chết khiến họ trở thành những người không bình thường. Có khi thoắt vui rồi lại buồn, thoắt cười rồi lại khóc.
Tử tù nam đã vậy nhưng tử tù nữ, với bản chất yếu đuối, trong những ngày cuối cùng trước khi ra pháp trường, họ càng hoảng loạn hơn. Khi cái chết càng tới gần, họ càng trở nên yếu đuối hơn, mong manh hơn, nhạy cảm hơn. Đến mức, ngay cả những điều rất bình thường cũng trở thành linh cảm sợ hãi trong họ, rồi vì nó mà họ hoảng loạn vô cớ.
Chị Lụa kể, thông thường, tháng nào y tế trại cũng khám sức khỏe cho tử tù. Đó là việc làm bình thường nhưng hễ cứ thấy cán bộ y tế vào buồng là họ hãi vì nghĩ rằng chắc ngày mai đi bắn nên hôm nay bác sĩ mới vào nghe tim, khám phổi...
Hay như chuyện tiếng giày của Hạnh cũng vậy. Các tử tù ở trong buồng giam, cách hành lang những 3 lần cửa nhưng họ nghe tiếng giày rất tinh. Chỉ nghe thôi, không nhìn thấy mà họ đoán chính xác được cán bộ nào đang đi tuần ngoài hành lang.
Biết chị Hạnh là Đội phó Đội quản giáo nữ nên hôm nào, nhất là ban đêm, nghe tiếng giày của chị Hạnh gõ liên tiếp là trong buồng, các tử tù... run. Họ vọng ra, khắc khoải: "Hôm nay có người phải đi trả án hay sao mà cô Hạnh đi lại nhiều thế, ở đây lâu thế?".
Những bất an, những hoảng loạn vô cớ trong những nữ tử tù đã khiến cho công tác quản lý giáo dục họ trở nên gian nan. Những người quản giáo nữ như chị Hạnh, Lụa phải thường xuyên xuống buồng giam, trò chuyện, an ủi họ mỗi khi họ cảm thấy bất an, chăm sóc họ mỗi khi họ đau ốm.
Như nữ tử tù Tuyết Ba ở Phú Thọ bị tử hình về tội buôn bán ma túy nhưng suốt thời gian chờ thi hành án hầu như không được gia đình thăm nuôi. Cuộc sống của chị ta, trong những ngày cuối cùng ở khu giam này hoàn toàn trông vào chế độ của trại và sự chăm sóc của những người quản giáo.
Hai mươi năm làm quản giáo, trung tá Hạnh cũng như thiếu tá Lụa đã dẫn nhiều phạm nhân ra pháp trường như thế bởi người quản giáo bao giờ cũng là người bắt buộc phải có mặt bên tử tù đến tận phút cuối cùng.
Khi tiếng khóa cửa buồng giam mở ra lách cách bắt đầu cho một cuộc thi hành án thì người đầu tiên bước vào buồng giam vẫn lại là quản giáo, những người đã coi sóc các tử tù trong suốt thời gian họ sống nốt những ngày cuối cùng ở đây. Trong những phút cuối cùng này, câu đầu tiên mà quản giáo nói với tử tù bao giờ cũng là một câu động viên, an ủi: "Thôi, hôm nay đi thanh thản nhé".
Hạnh và Lụa bảo, dù họ phạm trọng tội, họ phải chết để đền tội nhưng cứ đưa một tử tù ra đi là trong lòng các chị cảm thấy buồn...
(Theo An Ninh Thế Giới)