"Cạnh tranh giữa Mỹ và Trung Quốc sẽ còn tiếp diễn và gây ra những thách thức nghiêm trọng cho tất cả các nước", giáo sư Wongi Choe, Giám đốc Trung tâm nghiên cứu ASEAN - Ấn Độ, Học viện Ngoại giao Hàn Quốc (KNDA), nói trong cuộc họp trực tuyến ngày 6/10, do Học viện Ngoại giao Việt Nam (DAV) và KNDA đồng tổ chức. Đây là Đối thoại Chiến lược lần hai giữa các cơ quan nghiên cứu với chủ đề "Quan hệ ASEAN - Hàn Quốc trong thế kỷ mới: Hướng tới tầm nhìn chiến lược chung".
Theo giáo sư Choe, đối đầu chiến lược giữa Mỹ và Trung Quốc trong 2020 gia tăng thêm khi Covid-19 xuất hiện. Căng thẳng trong quan hệ của hai cường quốc được cho là ở mức thấp nhất trong nhiều năm và "khó quay đầu". Với Hàn Quốc, Mỹ là đồng minh an ninh quan trọng nhất còn Trung Quốc là đối tác quan trọng nhất về kinh tế. Hàn Quốc đứng trước áp lực ủng hộ Mỹ trong việc gây sức ép với Huawei và sử dụng mạng 5G, Mạng lưới kinh tế thịnh vượng (EPN), Biển Đông và Bộ Tứ. Tổng thống Hàn Quốc Moon Jae-in đã nói rõ nước này không muốn chọn bên trong cạnh tranh Mỹ - Trung. Choe cho rằng việc giữ thăng bằng là điều khó khăn với Seoul.
Tổng thống Hàn Quốc Moon Jae-in. Ảnh: Reuters.
Về phía ASEAN, hồi tháng 6, Thủ tướng Việt Nam Nguyễn Xuân Phúc, với tư cách lãnh đạo của Chủ tịch Hiệp hội 2020, khẳng định ASEAN "không muốn phải chọn bên" trong cạnh tranh Mỹ - Trung. ASEAN coi Mỹ và Trung Quốc là hai đối tác quan trọng và mong muốn khu vực Châu Á - Thái Bình Dương hoà bình, ổn định, thịnh vượng, hợp tác cùng phát triển. Giáo sư Choe lưu ý ở Biển Đông, đối đầu quân sự giữa Mỹ và Trung Quốc tạo nên rủi ro lớn với các nước ASEAN. Yêu sách của Bắc Kinh ở khu vực đe dọa hòa bình và ổn định cho các nước Đông Nam Á.
"Cạnh tranh Mỹ - Trung gây ra thế 'tiến thoái lưỡng nan' mang tính chiến lược cho cả Hàn Quốc và ASEAN", Choe nói với VnExpress qua email. Ông cho rằng hai bên đều đối diện các nguy cơ lớn hơn về kinh tế và an ninh.
Hàn Quốc đang là một trong 10 đối tác đối thoại chính của ASEAN, tham gia các cơ chế do Hiệp hội dẫn dắt như Cấp cao Đông Á (EAS), Diễn đàn an ninh khu vực (ARF), ASEAN +3 (cùng Trung Quốc và Nhật Bản), Hội nghị bộ trưởng quốc phòng ASEAN mở rộng (ADMM +). Cuối 2019, Hàn Quốc tổ chức hội nghị cấp cao kỷ niệm 30 năm Quan hệ Đối thoại với ASEAN và hội nghị cấp cao Mekong - Hàn Quốc lần thứ nhất tại Busan. Năm 2017, khi đến Việt Nam dự Hội nghị thượng đỉnh APEC, Tổng thống Hàn Quốc Moon Jae-in đã nêu Chính sách hướng Nam mới.
Theo giáo sư Choe, Chính sách Hướng Nam của Hàn Quốc là sáng kiến thành công nhất của chính quyền Tổng thống Moon Jae-in, tạo đà để thúc đẩy hợp tác với ASEAN. Chính sách này có ba mục tiêu chính là: đa dạng hóa kinh tế, tăng cường quan hệ song phương với các nước Đông Nam Á và thúc đẩy hợp tác chiến lược với cả khối. Đến nay, Hàn Quốc và ASEAN đã thực hiện tốt hai trong số ba mục tiêu chính nhưng hai bên chưa đạt được tiến triển đáng kể về hợp tác chiến lược, trong khi đây là nỗ lực "phòng ngừa" cho Hàn Quốc trong cạnh tranh giữa các cường quốc. Hàn Quốc muốn tăng hợp tác với Mỹ ở các lĩnh vực mà Seoul sẵn lòng, đồng thời duy trì quan hệ tốt với Trung Quốc. ASEAN cũng ở trong hoàn cảnh tương tự.
Choe cho rằng Hàn Quốc và ASEAN cần nỗ lực tăng hợp tác chiến lược ở các lĩnh vực mới và cụ thể, khi cạnh tranh Mỹ - Trung được dự báo sẽ gia tăng. Ông gợi ý hai bên cần tận dụng các cơ chế của ASEAN để thúc đẩy hợp tác đa phương ở phạm vi khu vực, trung gian và song phương. Trên thực tế hai bên đang có lợi ích khi cùng các nước thúc đẩy các quy tắc đa phương trong các cấu trúc như EAS, ASEAN +3. Về dài hạn, Hàn Quốc và ASEAN có thể tăng đối thoại chiến lược, hợp tác trong lĩnh vực hàng hải, xây dựng năng lực cho lực lượng thực thi pháp luật trên biển. Hai bên cũng nên làm rõ hợp tác liên quan đến tầm nhìn Ấn Độ - Thái Bình Dương, đưa ra các chính sách cụ thể.
"Hàn Quốc và ASEAN vẫn đang trong giai đoạn đầu của hợp tác chiến lược", Choe nói.