Chuyên gia: 'Chỉ định thầu dự án BT ở TP HCM dễ phát sinh tiêu cực'

Ngày 7/11, phát biểu góp ý trong Hội nghị về quy trình thực hiện các dự án đầu tư theo hình thức BT (xây dựng - chuyển giao) và giải pháp tạo quỹ đất, nguồn lực tài chính để đầu tư phát triển hạ tầng do UBND TP HCM tổ chức, ông Lê Hoàng Châu - Chủ tịch hiệp hội bất động sản TP HCM - nói, việc chỉ định thầu các dự án theo hình thức này đã hạn chế nhà đầu tư tham gia.

Thực tế, một số nhà đầu tư trúng thầu các dự án hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng giao thông, chỉnh trang phát triển đô thị… chỉ đáp ứng được khoảng 10% về vốn, còn lại đi vay của ngân hàng.

"Do thiếu cơ chế phản biện giám sát thẩm định khách quan của bên thứ ba, dẫn đến có thể phát sinh tiêu cực, tác động xấu đến môi trường đầu tư kinh doanh", ông Châu nói và cho rằng việc chỉ định thầu giúp nhà đầu tư được hưởng lợi hai lần khi họ được đề xuất quỹ đất bù trừ và tránh được thủ tục lựa chọn nhà thầu xây lắp công trình.

Do đó, Hiệp hội bất động sản TP HCM kiến nghị thực hiện phổ biến hình thức đấu giá công khai, đấu thầu rộng rãi trong nước, hoặc đấu thầu rộng rãi quốc tế để lựa chọn nhà đầu tư. Hạn chế tối đa việc chỉ định thầu, để tạo môi trường đầu tư kinh doanh minh bạch, cạnh tranh lành mạnh, củng cố lòng tin cho các nhà đầu tư, làm lợi cho ngân sách nhà nước, tăng sự đồng thuận trong xã hội

"Bài học về đấu giá thành công khu đất số 23 Lê Duẩn vẫn còn. Giá khởi điểm 558 tỷ đồng, có 13 doanh nghiệp tham gia đấu giá, và mức thắng đấu giá lên đến 1.430 tỷ đồng - giúp ngân sách thu được đúng giá trị khu đất", ông Châu dẫn chứng.

Tiến sĩ Huỳnh Thế Du đánh giá tình hình thực hiện các dự án BT tại TP HCM gặp nhiều khó khăn, do chủ đầu tư dựa quá nhiều vào nợ vay ngân hàng thương mại để tài trợ dự án. Điều này dẫn đến rủi ro trả nợ, mất cân đối về kỳ hạn do dự án dài hạn nhưng vay vốn ngắn và trung hạn.

Ngoài ra, việc soạn thảo và đàm phán hợp đồng không chuyên nghiệp, không theo chuẩn quốc tế và cơ quan nhà nước thường đứng ở thế yếu trong soạn thảo và đàm phán hợp đồng…

Ông Du kiến nghị đổi mới việc thực hiện các dự án BT. Cụ thể, đối với quỹ đất sạch đã giải tỏa đền bù thì không thực hiện đổi đất đối với chủ đầu tư, mà bán đấu giá quyền sử dụng đất độc lập với dự án. Tiền bán đấu giá dùng để thanh toán hợp đồng theo tiến độ đầu tư.

Trường hợp đã có đất sạch gắn với dự án thì có thể tính toán lựa chọn giữa phương án bán đấu giá quyền sử dụng đất ngay, hoặc bán đấu giá quyền sử dụng đất khi dự án gần hoàn thành nếu dự đoán khả năng giá đất sẽ tăng cao. Còn trường hợp chưa có đất sạch thì gần như hoàn toàn dựa vào đổi đất lấy hạ tầng.

Còn bà Phan Thị Bích Nguyệt - Phó hiệu trưởng trường Đại học Kinh tế - cho rằng, hình thức BT hiện gặp nhiều khó khăn do nguồn thu không đủ hoàn vốn, năng lực tài chính của nhà đầu tư tư nhân kém, có khi nửa chừng thực hiện dự án đẩy gánh nặng tài chính cho người dân.

Bà Nguyệt kiến nghị TP HCM ưu tiên thành lập cơ quan quản lý dự án đối tác công tư độc lập, chịu trách nhiệm chính trong thực hiện tư vấn quản lý đầu tư, đồng thời giữ vai trò quản lý điều phối kiểm soát chất lượng, chịu trách nhiệm giải trình với UBND TP và Chính phủ.

"Mô hình BT thúc đẩy sự phát triển cơ sở hạ tầng với những ưu điểm vượt trội. Không có hình thức nào là hoàn hảo và duy nhất, BT cũng không phải là một phương thuốc thần kỳ để cải thiện nhanh chóng tình trạng cơ sở hạ tầng tại thành phố. Nó chỉ phát huy các lợi thế khi được sử dụng trong môi trường phù hợp", bà Nguyệt nhấn mạnh.

Trả lời lo ngại của ông Bùi Hoàng Châu, ông bùi Xuân Cường - Giám đốc Sở Giao thông Vận tải - nói: "Không phải lo lắng vấn đề không minh bạch đối với các dự án chỉ định, bởi các cơ quan của thành phố đã kiểm soát được vấn đề này. Khó khăn chính là thành phố không đủ đất, khó giải phóng mặt bằng để tạo quỹ đất, nên khó kêu gọi nhà đầu tư".

Tổng kết hội nghị, Chủ tịch UBND TP HCM Nguyễn Thành Phong nói rằng, sau hội thảo sẽ giao cho các sở ngành có trách nhiệm nghiên cứu các đóng góp, hiến kế của các chuyên gia, để xây dựng "quy trình chuẩn" đối với các dự án BT về sau. Khi hoàn tất sẽ giúp công khai minh bạch, sử dụng hiệu quả đất đai tài sản nhà nước và hoàn thiện môi trường đầu tư một cách hiệu quả.

Ông Phong cũng cho biết, giai đoạn 2016-2020 TP HCM cần đến 850.000 tỷ đồng để thực hiện các dự án hạ tầng, môi trường, chống ngập… Trong khi thành phố chỉ cân đối ngân sách được 20 %, nên rất cần đóng góp của các nhà đầu tư tư nhân.

Vì vậy, ông Phong yêu cầu các sở ngành cân đối, tính toán chặt chẽ những dự án nào sẽ thực hiện BT để cân đối quỹ đất.

Tuyết Nguyễn

• TP HCM dừng tất cả dự án BT đang đàm phán