Cuộc hội thảo giới thiệu đề án tổ chức và quản lý giao dịch chứng chỉ quỹ ETF được Ủy ban chứng khoán, HNX tổ chức với sự tài trợ của Tập đoàn Dragon Capital cuối tuần qua đã mở ra nhiều vấn đề mới với các thành viên thị trường trong mục tiêu xây dựng sản phẩm chứng chỉ quỹ đầu tư chỉ số ETF tại Việt Nam.
Hơn 1 năm nay, nhà đầu tư đã được thấy sự xuất hiện của ít nhất 2 quỹ đầu tư ETF nước ngoài, tham gia đầu tư theo rổ chỉ số của họ tại thị trường chứng khoán Việt Nam. Sản phẩm đầu tư này không thuộc sở hữu của người Việt Nam và nhìn chung, còn quá mới mẻ với nhà đầu tư trong nước. Hiểu về ETF và đón nhận ETF như một công cụ đầu tư hữu hiệu, đó là một chặng đường dài mà nhà đầu tư sẽ dần được hướng dẫn, trao đổi và hỗ trợ, song song với quá trình hoàn thiện sản phẩm này từ cơ quan quản lý thị trường chứng khoán Việt Nam.
Theo ông Nguyễn Thành Long, Vụ trưởng Vụ quản lý quỹ, Ủy ban chứng khoán thì quỹ ETF thông thường được hiểu là quỹ đầu tư chỉ số, đầu tư thụ động nhằm đạt lợi nhuận tương đương với chỉ số tham chiếu. Ưu điểm lớn nhất của loại sản phẩm này là tính minh bạch khi danh mục đầu tư của quỹ ETF được công bố hàng ngày.
Ngoài việc giá trị tài sản ròng cũng được công bố hàng ngày, loại sản phẩm này còn có thêm khái niệm giá trị tài sản ròng tham chiếu (iNAV) mà HNX cho biết, đủ khả năng công bố 15 giây/lần để nhà đầu tư làm căn cứ ra quyết định. Một đặc tính hay của ETF là chi phí quản lý quỹ rất thấp do chính sách quản lý thụ động (quản lý theo bộ chỉ số có sẵn), nên chi phí phát hành, phân phối, giao dịch… đều thấp. Nếu chi phí quản lý quỹ bình thường khoảng 2 - 3% trên giá trị tài sản ròng thì chi phí quản lý quỹ ETF thấp hơn nhiều. Ở châu Âu, như ông Long nói, chi phí này chỉ 0,09%-0,55% tính trên giá trị tài sản ròng.
Có 5 loại tổ chức chính tham gia vận hành ETF. Trước hết là công ty quản lý quỹ, giữ vai trò thiết lập danh mục mô phỏng chỉ số và thay mặt quỹ, phát hành ETF và mua lại ETF khi khách hàng có nhu cầu. Thứ hai là công ty chứng khoán đóng vai trò là thành viên lập quỹ (gọi tắt là AP - Authorized Participant). Diễn đạt một cách đơn giản nhất là, công ty chứng khoán làm AP phải có một danh mục cổ phiếu phù hợp với danh mục mô phỏng quỹ ETF mà công ty quản lý quỹ xây dựng, từ đây các bên sẽ hoán đổi danh mục cơ cấu để lấy các lô chứng chỉ ETF (đơn vị lô dự kiến là 1 triệu chứng chỉ). Sở hữu các lô ETF, công ty chứng khoán sẽ tham gia giao dịch sản phẩm này trên thị trường như một sản phẩm chứng khoán thông thường.
Ba tổ chức còn lại là ngân hàng giám sát, Trung tâm lưu ký chứng khoán và Sở giao dịch chứng khoán, thực hiện các công việc nền cho hoạt động giao dịch của ETF như lưu ký, thanh toán, niêm yết, hoán đổi, phát hành, tiêu hủy, vay và cho vay… loại chứng khoán này. Trong dự thảo lần 1 về mô hình của quỹ ETF, ETF được định hình là quỹ đầu tư vật chất, đầu tư thụ động, theo chỉ số tham chiếu do Sở giao dịch chứng khoán xây dựng. Ngoài các thành phần cơ bản nêu trên, tham gia vận hành ETF dự kiến còn có tổ chức tạo lập thị trường và một số cơ chế giao dịch đặc thù cho sản phẩm này.
Đại diện cho Sở giao dịch chứng khoán Hà Nội, ông Nguyễn Anh Phong, Phó tổng giám đốc cho rằng, thực tế thị trường chứng khoán Việt Nam hiện nay có sản phẩm chưa đa dạng, thiếu nhà đầu tư tổ chức làm nền tảng.
Trên thị trường, hiện có 5 quỹ đầu tư dạng đóng niêm yết, nhưng tỷ trọng giao dịch và khối lượng giao dịch đang có xu hướng thấp dần qua các năm. Hiện tất cả các chứng chỉ quỹ đóng đều giao dịch dưới mệnh giá và phải chịu mức chiết khấu lớn, từ 20-50%.
Thực tế, sự quan tâm của nhà đầu tư đối với các quỹ ngày càng giảm sút và mô hình quỹ đóng hiện nay khiến các công ty quản lý quỹ không có khả năng tạo ra các sản phẩm mới để tạo sự khác biệt. Bên cạnh đó, doanh thu của công ty quản lý quỹ phụ thuộc trực tiếp vào quy mô của quỹ đóng, trong khi việc tăng vốn của quỹ đóng để tận dụng cơ hội thị trường hiện khá khó khăn. Theo ông Phong, việc xây dựng hành lang cho quỹ mở và sắp tới là quỹ ETF là một cách để tăng cơ hội cho các công ty quản lý quỹ, đồng thời cung cấp nhiều hơn các sản phẩm đầu tư mới ra thị trường.
ETF là loại sản phẩm kết hợp giữa quỹ đóng và quỹ mở, mang ưu điểm của cả 2 loại quỹ. ETF được xây dựng trên danh mục cổ phiếu cơ sở, nên sẽ cải thiện tính thanh khoản cho thị trường và phù hợp với những công ty chứng khoán (AP) có khối tài sản lớn, chưa cần bán, hoặc kém thanh khoản. Để ra được sản phẩm này, công ty chứng khoán sẽ giữ một vai trò trọng yếu khi thực hiện chức năng thành viên lập quỹ (phải có chứng khoán cơ sở tương đồng với mô phỏng quỹ ETF của công ty quản lý quỹ và thực hiện hoán đổi chứng khoán lấy chứng chỉ quỹ ETF để đưa vào giao dịch trên thị trường thứ cấp).
Theo dự kiến của HNX, một công ty chứng khoán đủ điều kiện làm AP tối thiểu phải có nghiệp vụ tự doanh và môi giới; phải ký hợp đồng tham gia lập quỹ với công ty quản lý quỹ và phải có tỷ lệ vốn khả dụng ít nhất 200% trong 12 tháng gần nhất. Về vai trò của AP, nhóm nghiên cứu lập quỹ ETF của Dragon Capital tỏ ra lo ngại rằng, số lượng các công ty chứng khoán hiện nay có năng lực tài chính đủ mạnh để đảm bảo việc phát hành và mua lại ETF là rất ít. Dragon Capital nêu quan điểm, ở các thị trường phát triển, thành viên lập quỹ thường là các ngân hàng lớn và Việt Nam cũng nên cân nhắc mở rộng quy định này.
Loại quỹ ETF chỉ công ty quản lý quỹ nội địa mới được thành lập tại Việt Nam? liệu công ty QLQ có thể xây một chỉ số riêng, như chỉ số cổ phiếu ngân hàng để lập quỹ ETF hay không (câu hỏi của Công ty quản lý quỹ Sài Gòn - Hà Nội)? Nếu công ty quản lý quỹ sử dụng chỉ số do công ty cung cấp chỉ số nước ngoài (MSCI chẳng hạn) cung cấp để xây dựng quỹ ETF có được không (câu hỏi từ Công ty QLQ BIDV - Việt Nam parner)?
Ngoài AP (là các công ty chứng khoán), nhà đầu tư có được tham gia thị trường sơ cấp của ETF hay không (câu hỏi từ Công ty QLQ SSI)? Việc áp dụng mức phí giao dịch thấp cho ETF (theo kiến nghị của HNX là 0,01%) liệu có trái quy định tại Thông tư 58/2012/TT-BTC hay không (câu hỏi từ công ty chứng khoán Bản Việt)? Đơn vị nào thực hiện chức năng ngân hàng giám sát cho quỹ mở và quỹ ETF hiện nay? (câu hỏi từ Báo ĐTCK); Điều kiện phát hành chứng chỉ ETF là gì và khi rổ chỉ số cơ sở thay đổi thì làm thế nào để hạn chế được tình trạng trục lợi nếu một số người biết trước thông tin này (câu hỏi từ Công ty QLQ VCBF)…
ETF là gì, vận hành như thế nào? Vai trò của các chủ thể chính ra sao và nhà đầu tư có cơ hội như thế nào trên thị trường này? Những câu hỏi đã được mở ra và cung cấp những nét cơ bản ở Hội thảo thứ nhất. Nhà đầu tư, các thành viên thị trường mong đợi, Ủy ban chứng khoán sẽ tổ chức nhiều hơn những hội thảo để giới thiệu, trao đổi nhiều chiều về loại sản phẩm “mới tinh” này tại Việt Nam.
Hơn 1 năm qua, chúng tôi đã nghiên cứu sản phẩm này và hiện nay, Vụ Quản lý quỹ của Ủy ban chứng khoán đang dự thảo văn bản pháp quy về ETF (dự kiến là 1 thông tư), còn HNX đang xây dựng đề án đưa ETF vào giao dịch trên HNX. Theo nghiên cứu của chúng tôi, tại nhiều nước có thị trường chứng khoán phát triển, sản phẩm ETF được giao dịch rất phổ biến và chiếm thị phần khá lớn. Hiện nay, trong giai đoạn xây dựng sản phẩm, chúng tôi rất cần sự phối hợp của khối công ty chứng khoán, công ty quản lý quỹ, các thành viên thị trường, để cùng đóng góp cho mô hình một sản phẩm mới tại Việt Nam.
Chứng chỉ quỹ ETF đầu tiên sẽ mô phỏng chỉ số HNX30
(Đầu tư chứng khoán)