Theo sử liệu, chùa Tre (còn gọi là Diên Phúc tự), được dựng vào đời Khai Thái thứ 5, mùng 7 tháng Giêng năm Mậu Thìn (1328), tức đời vua Trần Minh Tông.
Điểm nhấn của chùa là nhà tiền đường 5 gian, quay về phía tây nhìn ra sông Nhuệ. Trải qua thăng trầm thời gian, mái ngói của nhà tiền đường đang bị hư hỏng, tường vôi ẩm ướt, bám đầy rêu, bậc tam cấp mọc đầy cỏ dại. Thầy Thích Đàm Vinh, trụ trì chùa cho biết, tình trạng xuống cấp diễn ra khoảng 7 năm nay, hiện chùa phải treo biển cảnh báo nguy hiểm đối với khách tới viếng.
Điêu khắc gỗ hình rồng thời Trần trên cột kèo bị mối mọt trong nhà tiền đường.
Theo trụ trì Thích Đàm Vinh, chùa đã lên kế hoạch xin chính quyền địa phương tu sửa nhiều lần, tuy nhiên do chưa thống nhất được phương án nên chưa thể triển khai. Nguyên nhân trùng tu gặp khó khăn là chùa chưa được công nhận là di tích, do các giấy tờ liên quan của chùa đã bị mất.
Các trụ gỗ trong chính điện chùa cũng bị mối mọt, mục ruỗng, có cột bị tách đôi, có nguy cơ đổ sập.
Theo sư trụ trì, trên các mảng tường chùa có các họa tiết bằng gạch nung trang trí hình rồng, voi, ngựa, hoa cúc... mang phong cách nghệ thuật thời nhà Mạc, có thể khẳng định chùa từng được trùng tu vào thời này.
Lần trùng tu gần đây của chùa là năm 1994, do người dân và khách thập phương cúng dường.
Bên nhà tiền đường là tấm bia đá ghi quá trình xây dựng chùa từ thời nhà Trần. "Văn bia ghi cả những lời ước nguyện về sức khỏe, mùa màng bội thu, may mắn trong cuộc sống của dân làng Đại Nghiệp", thầy Thích Đàm Vinh nói và cho biết hiện chính quyền cũng như các nhà khảo cổ đang tiến hành khảo sát, xác thực để ghi nhận giá trị di tích lịch sử.
Phù điêu, hoa văn của chùa hư hỏng đến mức không thể nhận dạng.
Trước bậc tam cấp chùa là hai tượng hình rồng bằng đá có niên đại hàng trăm năm đang bị cỏ dại mọc kín.
Tượng Phật Quan Âm cao 5 m, được đặt trong khuôn viên chùa bị bong tróc, nứt vỡ nhiều chỗ.
Chính quyền xã và các nhà khảo cổ học tiến hành khảo sát các hạng mục của chùa, sáng 7/7.
Theo sư trụ trì, hiện chùa và chính quyền đã thống nhất sẽ trùng tu các hạng mục xuống cấp, nhưng về kinh phí và kế hoạch thì phải chờ kết quả khảo sát cụ thể.
Cổng chùa Tre là hạng mục hiếm hoi nguyên vẹn do được xây mới. Bên cạnh cổng là cây bồ đề có niên đại hàng trăm tuổi.
Tuấn Tâm