Phiên xét xử do TAND Hà Nội mở ngày 9/4, dự kiến kéo dài 3 ngày. HĐXX triệu tập gần 60 cá nhân, đơn vị trong tư cách người có quyền nghĩa vụ liên quan. Tất cả 11 bị cáo được tại ngoại.
Bà Loan, 54 tuổi, Chủ tịch HĐQT Công ty cổ phần Y dược Vimedimex, bị truy tố về tội Vi phạm quy định về hoạt động bán đấu giá tài sản, theo điều 218 Bộ luật Hình sự.
Trong phần thủ tục, 4 trong 5 luật sư bào chữa cho bà Loan vắng mặt và đều có đơn xin hoãn phiên tòa vì nhiều lý do. VKS cũng đề nghị hoãn song sau hội ý HĐXX quyết định tiếp tục xét xử do khung hình phạt truy tố với bà Loan (1-5 năm tù) không bắt buộc phải có tất cả luật sư bào chữa tại phiên tòa.
Trong 8 bị cáo đồng phạm đối mặt cùng tội danh có 3 người thân tín của bà Lan tại các công ty sân sau gồm: Nguyễn Quang Hưng (phó tổng giám đốc Vimedimex), Tạ Thị Vân (Tổng giám đốc Công ty Bất động sản Bắc Từ Liêm) và Nguyễn Xuân Đức (Phó tổng giám đốc Công ty Bất động sản Mỹ Đình). Ba bị cáo thuộc Công ty thẩm định giá và đầu tư Hà Nội VVAI là Nguyễn Thị Diệu Linh (Tổng giám đốc), Nguyễn Ngọc Thắng (Phó tổng giám đốc) và Nguyễn Đức Phương (thẩm định viên). Hai người thuộc Ban Quản lý dự án và đầu tư xây dựng huyện Đông Anh là bị cáo Trần Công Tuyên (cựu trưởng phòng Quản lý khai thác hạ tầng và giải phóng mặt bằng) và chuyên viên Vương Thị Thu Thủy.
Hai cựu cán bộ Sở Tài nguyên và Môi trường Hà Nội là Bùi Thanh Huyền (cựu chi cục phó quản lý đất đai) và Nguyễn Thị Cẩm Lê, bị truy tố về tội Thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng.
Sau khi VKS công bố cáo trạng, bị cáo Loan kêu oan và tiếp tục đề nghị hoãn phiên tòa đến khi đủ 5 luật sư bào chữa. Luật sư duy nhất của bà Loan có mặt tại tòa cho hay có nhiều tài liệu chứng cứ liên quan định giá khu đất sai phạm muốn giao nộp.
Sau 5 phút thảo luận, HĐXX quyết định hoãn và mở lại phiên xét xử vào ngày 17/4.
Bị cáo Loan (hàng đầu, bên phải) tại phiên tòa mở sáng 9/4. Ảnh: Danh Lam
Theo cáo trạng, vụ án bắt nguồn từ tháng 2/2020, khi UBND huyện Đông Anh phê duyệt kế hoạch đấu giá quyền sử dụng đất. Trong đó, có dự án xây dựng nhà ở, thôn Cổ Dương, xã Tiên Dương, diện tích 16.100 m2.
Ban quản lý dự án và đầu tư xây dựng huyện Đông Anh (gọi tắt là Ban quản lý) được giao tổ chức đấu giá, song không có thẩm quyền xác định giá khởi điểm. Bị cáo Tuyên, khi đó là Trưởng phòng Quản lý khai thác hạ tầng và giải phóng mặt bằng của Ban quản lý, vẫn xin ý kiến lãnh đạo, liên hệ công ty thẩm định giá VVAI để làm thẩm định giá đất.
Tháng 6/2020, Tổng giám đốc VVAI Nguyễn Thị Diệu Linh cùng cấp phó Thắng và thẩm định viên Phương đến khảo sát thực địa.
Bị cáo Phương, thẩm định viên của VVAI, xác định giá trị khu đất khoảng 504 tỷ đồng, tương đương 30-31 triệu/m2. Theo cáo buộc, trước kết quả này, ông Tuyên lập tức yêu cầu chuyên viên Thủy phối hợp cùng Phương làm lại, hạ giá trị khu đất thẩm định xuống còn 334 tỷ đồng.
Khi có quyết định giao đất của UBND Hà Nội, tháng 9/2020, bị cáo Thủy và Tuyên đến Sở Tài nguyên Môi trường Hà Nội nộp hồ sơ đề nghị xác định giá khởi điểm để tổ chức đấu giá và gặp Nguyễn Thị Cẩm Lê, cán bộ tại đây.
Tuyên và Thủy nói với Lê "khu đất này được VVAI khảo sát" và đề nghị Sở cho VVAI ký kết hợp đồng thẩm định giá. Nhưng Lê cho hay việc bốc thăm lựa chọn đơn vị tư vấn thuộc thẩm quyền của Văn phòng Sở, do cán bộ Nguyễn Thế Hoàng Tùng tổ chức.
Biết điều này, Tổng giám đốc VVAI Linh liên hệ với Tùng nhờ hướng dẫn cách thức bốc thăm.
Ngày 21/9/2020, Sở Tài nguyên Môi trường tổ chức bốc thăm, lựa chọn đơn vị tư vấn. Với sự "giúp đỡ" của Tùng, VVAI được lựa chọn và được Sở Tài nguyên Môi trường phê duyệt là đơn vị tư vấn xác định giá khởi điểm khu đất.
Linh sau đó đã phát hành chứng thư thẩm định, nêu giá đất 17 triệu đồng/m2, tổng giá trị 16.100 m2 là 284 tỷ đồng. Do giá này thấp hơn nhiều giá thực tế, Linh yêu cầu các nhân viên lập khống 12 phiếu khảo sát để làm căn cứ thẩm định giá.
Tháng 10 cùng năm, khi VVAI giao chứng thư thẩm định giá cho Sở Tài nguyên Môi trường, bị cáo Cẩm Lê không kiểm tra, không phát hiện ra phiếu khảo sát được lập thậm chí trước cả khi bốc thăm đơn vị tư vấn thẩm định giá nhưng vẫn chấp nhận, trình cấp trên là bị cáo Huyền.
Bà Huyền cũng không kiểm tra, thẩm định chứng thư mà ký chấp nhận ngay chứng thư khống, với giá đất "thấp hơn giá thực tế rất nhiều", theo cáo buộc VKS.
Ngày 19/10/2020, Hội đồng thẩm định giá đất họp, gồm các cán bộ thuộc Sở Tài chính, Sở Xây dựng, Sở Tài nguyên Môi trường; Cục thuế, UBND huyện Đông Anh và VVAI. Hội đồng thống nhất giá 18,2 triệu đồng/m2 và được thành phố phê duyệt.
Nhà chức trách xác định, thời điểm tháng 8/2020, giá đất tại vị trí trên, lên tới 28,5 triệu đồng/m2; tháng 11/2021 là 35,3 triệu đồng/m2.
Cơ quan tố tụng xác định việc câu kết thẩm định giá sai của các bị cáo thuộc Sở Tài nguyên Môi trường, Ban quản lý và VVAI đã "tạo điều kiện" để Chủ tịch Vimedimex sử dụng các "chiêu trò" dìm giá đất để trúng đấu giá với giá trị thấp nhất.
Mua 20 bán 86
Khi biết UBND tổ chức đấu giá đất, bị cáo Nguyễn Thị Loan, Chủ tịch Vimedimex, đã giao cấp phó Hưng chuẩn bị hồ sơ, sử dụng pháp nhân ba công ty tham gia đấu giá.
Ba công ty gồm: Công ty cổ phần phát triển nhà ở Bắc Từ Liêm, Công ty cổ phần đầu tư bất động sản Thanh Trì và Công ty cổ phần đầu tư bất động sản Mỹ Đình. Đây đều là các công ty do bà chỉ đạo điều hành nhưng thuê người khác đứng tên làm giám đốc, cáo trạng nêu.
Để có tiền tham gia đấu giá, bà Loan chỉ đạo thủ quỹ công ty tất toán các sổ tiết kiệm, chuẩn bị 90 tỷ đồng để nộp vào tài khoản của 3 công ty trên để làm thủ tục đặt cọc khu đất 16.000 m2.
Đến 20/11/2020, 6 công ty nộp hồ sơ xin đấu giá, trong đó hai hồ sơ không đủ điều kiện và một hồ sơ xin rút. Sót lại ba công ty đủ điều kiện, chính là các công ty của bà Loan.
VKS cáo buộc, để đảm bảo chắc chắn trúng đấu giá khu đất với giá thấp, trước khi cuộc đấu giá diễn ra, bà Loan chỉ đạo cấp dưới bỏ giá theo cách thức bàn trước. Cụ thể, vòng trả giá thứ nhất, cả ba công ty đều trả giá bằng nhau và bằng giá khởi điểm 18.200.000 đồng/m2. Vòng 2, ba công ty đều trả giá bằng nhau, giá 19,2 triệu đồng/m2. Vòng 3, tất cả đều trả giá bằng nhau, giá 20,2 triệu đồng/m2.
Vòng thứ 4, cả ba công ty không trả nữa, đều ghi giống nhau "không tiếp tục bỏ giá". Theo cáo buộc, điều này nhằm mục đích đề đơn vị đấu giá tổ chức bốc thăm chọn công ty trúng đấu giá.
Đúng kế hoạch này, tại phiên đấu giá hai ngày sau, công ty cổ phần phát triển nhà ở Bắc Từ Liêm trúng đấu giá, với giá hơn 326,8 tỷ đồng, tương ứng 20,2 triệu đồng/m2.
Ngày 30/12/2020, công ty này nộp đủ tiền và được UBND huyện Đông Anh bàn giao đất để thực hiện dự án đầu tư xây dựng nhà ở.
Sau khi nhận bàn giao đất, từ tháng 1-8/2021, bà Loan đã phê duyệt cho Công ty bất động sản Belleville Hà Nội bán 21/96 căn biệt thự và liền kề, thu về 311 tỷ đồng. Mức trúng đấu giá 20,2 triệu đồng/m2 nhưng bà Loan đã bán 86,3 triệu đồng/m2, cáo trạng nêu.
Lô đất đã được trả lại cho huyện Đông Anh sau khi vụ án bị khởi tố. Ảnh: Xuân Hoa
Sau khi Cơ quan điều tra khởi tố vụ án, khởi tố bị can, ngày 29/10/2021, UBND TP Hà Nội đã hủy kết quả đấu giá, bàn giao khu đất trên lại cho UBND huyện Đông Anh tiếp nhận, quản lý.
5 ngày sau, công ty cổ phần phát triển nhà ở Bắc Từ Liêm có đơn gửi UBND Hà Nội xin trả lại quyền sử dụng đất đã trúng đấu giá cho thành phố và công ty đã bàn giao lại toàn bộ đất cho UBND huyện Đông Anh.
VKS xác định, "hành vi thông đồng dìm giá của bà Loan và các đồng phạm đã gây thiệt hại cho ngân sách Nhà nước hơn 135 tỷ đồng". Quá trình điều tra, bà Loan đã khắc phục toàn bộ hậu quả do hành vi sai phạm gây ra.
Để xảy ra sai phạm trên, ngoài các bị can bị truy tố, VKS xác định còn có trách nhiệm của các thành viên Hội đồng thẩm định giá đất của UBND Hà Nội nhưng chưa đến mức truy cứu trách nhiệm hình sự.
Ông Nguyễn Thế Hoàng Tùng, cán bộ văn phòng của sở Tài nguyên Môi trường Hà Nội, bị cáo buộc "giúp đỡ" VVAI được bốc thăm trúng làm đơn vị thẩm định giá đất. Theo VKS, hành vi này là "không đúng, không khách quan", song ông Tùng "không tư lợi cá nhân, làm do nể nang" và không biết việc VVAI hạ giá đất, do đó cũng không bị truy cứu trách nhiệm hình sự.
Thanh Lam