Chiều 27/12, Bộ Giáo dục và Đào tạo công bố chương trình giáo dục phổ thông mới. Tổng chủ biên Nguyễn Minh Thuyết cho biết, chương trình mới vừa kế thừa, phát triển những ưu điểm của chương trình hiện hành, vừa khắc phục hạn chế. Theo mô hình hiện nay, kiến thức vừa là chất liệu, đầu vào, vừa là kết quả, đầu ra của quá trình giáo dục. Vì vậy, học sinh phải học và ghi nhớ rất nhiều, nhưng khả năng vận dụng vào đời sống hạn chế.
Theo cách tiếp cận mới, giáo dục không phải để truyền thụ kiến thức mà nhằm giúp học sinh hoàn thành công việc, giải quyết các vấn đề trong học tập và đời sống nhờ vận dụng hiệu quả, sáng tạo kiến thức đã học. Quan điểm này được thể hiện nhất quán ở nội dung, phương pháp và đánh giá kết quả giáo dục.
Chương trình mới cũng khắc phục hạn chế trong việc định hướng nghề nghiệp cho học sinh bằng cách phân biệt rõ hai giai đoạn: giáo dục cơ bản (từ lớp 1 đến 9) và giáo dục định hướng nghề nghiệp (từ lớp 10 đến 12).
Trong giai đoạn giáo dục cơ bản, chương trình lồng ghép nội dung liên quan của một số môn học hiện nay để tạo thành môn học tích hợp, thực hiện tinh giản, tránh chồng chéo nội dung giáo dục. Chương trình đồng thời thiết kế một số môn học như Tin học, Công nghệ, Giáo dục thể chất hay Hoạt động trải nghiệm theo các chủ đề, tạo điều kiện cho học sinh lựa chọn những chủ đề phù hợp với sở thích và năng lực của bản thân.
Học sinh Quảng Ninh trong lễ khai giảng năm học 2015-2016. Ảnh: Minh Cương
Giai đoạn giáo dục định hướng nghề nghiệp, bên cạnh một số môn học và hoạt động giáo dục bắt buộc, học sinh được lựa chọn những môn học và chuyên đề học tập phù hợp với sở thích, năng lực và định hướng nghề nghiệp của mình. Chương trình mới chú ý hơn đến tính kết nối giữa các lớp học, cấp học trong từng môn và giữa các môn với nhau. Việc xây dựng chương trình tổng thể, lần đầu tiên được thực hiện tại Việt Nam, đặt cơ sở cho sự kết nối này.
Ông Vũ Đình Chuẩn, Vụ trưởng Giáo dục trung học, cho biết Bộ Giáo dục sẽ thực hiện chương trình mới theo từng lớp. Năm học 2020-2021 áp dụng với lớp 1; năm học 2021-2022 đối với lớp 2 và 6; năm học 2022-2023 đối với lớp 3, 7 và 10; năm học 2023-2024 đối với lớp 4, 8 và 11; năm học 2024-2025 đối với lớp 5, 9 và 12.
Chương trình mới giảm tải
Hiện tượng học sinh bị quá tải được nhắc đến nhiều ở Việt Nam. Tuy nhiên, theo GS Thuyết, việc này không chỉ bắt nguồn từ thời lượng học. Theo số liệu của Tổ chức hợp tác và phát triển quốc tế (OECD), tính trung bình mỗi học sinh tuổi từ 7 đến 15 học 7.475 giờ, trong khi thời lượng học của học sinh tiểu học và THCS theo chương trình hiện hành của Việt Nam là 5.424 giờ.
Về nội dung học tập, trừ một vài trường hợp, những gì học sinh Việt Nam học cũng không cao hơn các nước. "Cháu ngoại tôi học lớp 1 chương trình quốc tế Canada ở Singapore đã làm toán thống kê. Các cháu đi hỏi bạn trong lớp đang nuôi con vật nào và làm bảng biểu. Rõ ràng chương trình các nước không phải không cao, nhưng cách dạy, cách tổ chức khác mình", ông Thuyết nói.
Theo Ban biên soạn chương trình mới, việc quá tải bắt nguồn từ một số nguyên nhân, như: nội dung còn nặng lý thuyết, chưa thiết thực; phương pháp dạy học còn nặng về thuyết trình; thời lượng học nhiều khi chưa tương thích với nội dung. Học sinh học đối phó với nhiều kỳ thi, phụ huynh quá đặt áp lực lên con. Từ thực tế này, chương trình phổ thông mới sẽ áp dụng 6 biện pháp giảm tải...
Thứ nhất là giảm số môn học và hoạt động giáo dục. Ví dụ, lớp 1 và 2 có bảy môn học, lớp 3 có chín môn học, trong khi với hiện nay ba khối lớp này đều có 10 môn học. Các lớp THCS theo chương trình mới có 12 môn học, trong khi hiện lớp 6 và 7 có 16 môn học; lớp 8 và 9 có 17 môn học.
Giáo sư Nguyễn Minh Thuyết tại cuộc họp báo ngày 27/12. Ảnh: Dương Tâm
Thứ hai là giảm số tiết học. Theo chương trình mới, bậc tiểu học học 2 buổi/ngày (9 buổi/tuần), trung bình các em học 1,8 giờ/lớp/buổi học; có điều kiện tổ chức hoạt động vui chơi, giải trí nhiều hơn. Chương trình hiện nay học một buổi/ngày (5 buổi/tuần), trung bình các em học 2,7 giờ/lớp/buổi.
Ở THCS, học sinh sẽ học 3.070 giờ, trong khi theo chương trình hiện nay là 3.124 giờ. Bậc THPT, học sinh sẽ học 2.284 giờ, còn hiện nay các em ban cơ bản học 2.546 giờ; ban A, ban C học 2.599 giờ.
Thứ ba là giảm kiến thức kinh viện. Chương trình hiện nay thiên về trang bị kiến thức, do đó chứa đựng nhiều nội dung hàn lâm, không phù hợp và không thiết thực đối với học sinh. Chương trình mới lấy việc phát triển phẩm chất và năng lực thực tiễn của học sinh làm mục tiêu, lựa chọn nội dung giáo dục phù hợp và giảm bớt đáng kể kiến thức kinh viện, làm cho bài học nhẹ nhàng hơn.
Ngoài ra, giảm tải còn thông qua việc tăng cường dạy học phân hóa, tự chọn; thực hiện phương pháp dạy học mới; đổi mới việc đánh giá kết quả giáo dục.
Đối với việc đổi mới đánh giá theo chương trình mới, đặc biệt là ở kỳ thi THPT quốc gia, GS Thuyết cho biết cách đây 2 năm, Bộ trưởng đã giao một nhóm nghiên cứu để tìm hiểu và đang đi đến giai đoạn cuối cùng. Việc thi THPT quốc gia sẽ dựa trên cơ sở nhóm nghiên cứu đưa ra để có quyết định.
Bồi dưỡng giáo viên qua Internet
Trả lời câu hỏi đội ngũ giáo viên hiện nay có đáp ứng được yêu cầu của chương trình giáo dục phổ thông mới, Cục trưởng Nhà giáo Hoàng Đức Minh cho biết, Bộ đã tổ chức các khóa bồi dưỡng từ cách đây 5 năm. Đội ngũ cán bộ cốt cán được bồi dưỡng ở Trung ương, sau đó giáo viên sẽ được huấn luyện đại trà ở địa phương thông qua Internet.
Việc bồi dưỡng theo hướng giáo viên tự học, có trao đổi để tháo gỡ khúc mắc. Với vùng núi, điều kiện khó khăn, nhóm cán bộ cốt cán sẽ hỗ trợ nhiều hơn, nhưng công nghệ thông tin vẫn được coi là phương tiện chính để giáo viên học tập. "Chúng tôi đã chọn lọc những giáo viên tốt nhất, có khả năng nhất để triển khai chương trình với lớp 1 từ năm học 2020-2021", ông Minh nói.
Cục trưởng Nhà giáo khẳng định đội ngũ giáo viên dạy học theo chương trình mới không thiếu bởi số giáo viên cho chương trình cũ và mới không chênh lệch nhiều. Các trường sư phạm đã mở những ngành mới phù hợp.
Trước lo ngại cơ sở vật chất không đủ đáp ứng, Cục trưởng Cơ sở vật chất Phạm Hùng Anh cho biết, cấp THCS và THPT thì "tương đối yên tâm", còn cấp tiểu học thì hơi khó khăn. Tuy nhiên, Bộ xác định tập trung nâng cao điều kiện cơ sở vật chất từ năm 2014, trong đó chú trọng việc kiên cố hóa trường, lớp học. Tại đợt đánh giá thực trạng cơ sở vật chất năm 2014, tỷ lệ kiên cố hóa mới đạt 71%, trong đó tiểu học 61,5%. Sau 4 năm, tỷ lệ kiên cố hóa đạt 85%, tiểu học 72,2%.
Theo Nghị quyết Quốc hội, thời gian bắt đầu áp dụng chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông mới đảm bảo tuần tự trong từng cấp học, chậm nhất từ năm học 2020-2021 đối với lớp đầu cấp tiểu học, từ năm học 2021-2022 đối với lớp đầu cấp THCS và từ năm học 2022-2023 đối với lớp đầu cấp THPT.
Các môn học trong chương trình giáo dục phổ thông mới
Giáo dục cấp tiểu học gồm 11 môn học và hoạt động giáo dục bắt buộc, gồm: Toán; Tiếng Việt; Đạo đức; Ngoại ngữ 1 (lớp 3, 4, 5); Tự nhiên và Xã hội (lớp 1, 2, 3); Lịch sử và Địa lý (lớp 4 và 5); Khoa học (lớp 4, 5); Tin học và Công nghệ (lớp 3, 4, 5); Giáo dục thể chất; Nghệ thuật (Âm nhạc, Mỹ thuật); Hoạt động trải nghiệm; và hai môn học tự chọn là Tiếng dân tộc thiểu số và Ngoại ngữ 1 (lớp 1, 2). Thời lượng 2 buổi/ngày, mỗi buổi không quá 7 tiết, mỗi tiết không quá 35 phút.
Giáo dục THCS gồm 12 môn học và hoạt động giáo dục bắt buộc là Ngữ văn; Toán; Ngoại ngữ 1; Giáo dục công dân; Lịch sử và Địa lý; Khoa học tự nhiên; Công nghệ; Tin học; Giáo dục thể chất; Nghệ thuật (Âm nhạc, Mỹ thuật); Hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp; Nội dung giáo dục của địa phương. Hai môn tự chọn là Tiếng dân tộc thiểu số và Ngoại ngữ 2. Thời lượng giáo dục một buổi/ngày, mỗi buổi không quá 5 tiết, mỗi tiết học 45 phút.
Giáo dục THPT gồm 7 môn học và hoạt động bắt buộc gồm Ngữ văn; Toán; Ngoại ngữ 1; Giáo dục thể chất; Giáo dục quốc phòng an ninh; Hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp; Nội dung giáo dục của địa phương. Hai môn học tự chọn là Tiếng dân tộc thiểu số, Ngoại ngữ 2.
Cấp THPT có năm môn học lựa chọn từ ba nhóm môn học (mỗi nhóm chọn ít nhất một môn): Nhóm khoa học xã hội (Lịch sử, Địa lý, Giáo dục kinh tế và pháp luật); Nhóm khoa học tự nhiên (Vật lý, Hóa học, Sinh học); Nhóm môn công nghệ và nghệ thuật (Công nghệ, Tin học, Nghệ thuật). Thời lượng giáo dục một buổi/ngày, mỗi buổi không quá 5 tiết, mỗi tiết 45 phút.