Bộ đai gắn thiết bị theo dõi chim ác là. Ảnh: Dominique Potvin
Công nghệ hiện đại cho phép các nhà nghiên cứu đặt thiết bị theo dõi cho những loài vật từng được xem là quá nhỏ để mang theo, tạo ra nguồn dữ liệu dồi dào về chuyển động của chúng. Thông tin này đóng vai trò thiết yếu giúp cứu nhiều loài nguy cấp. Tuy nhiên, theo tiến sĩ Dominique Potvin ở Đại học Sunshine Coast, đồng tác giả nghiên cứu đăng trên tạp chí Australian Field Ornithology, một số động vật dường như không bị ảnh hưởng bởi vòng theo dõi, những loài khác lại ghét thiết bị này. "Bạn không bao giờ thực sự dự đoán được một loài sẽ phản ứng ra sao. Đó là nguyên nhân chúng tôi tiến hành nghiên cứu thử nghiệm", Potvin cho biết.
Thông thường, các loài chim nhỏ và vừa không thoải mái khi mang vòng theo dõi. Việc tiến hành nghiên cứu khi động vật thay đổi hành vi do sức nặng của vòng theo dõi cũng không hợp lý. Điều này ngăn nhà điểu học đặt vòng theo dõi cho phần lớn thành viên trong họ chim sẻ. Tuy nhiên, chim ác là Australia là loài chim sẻ lớn và thông minh đến mức nhiều người tưởng nhầm chúng thuộc họ quạ. Do đó, chúng có thể đeo vòng theo dõi mà không bị quấy rầy.
Các nhà nghiên cứu quyết định đeo vòng theo dõi cho loài chim biểu tượng của Australia. Để tránh bắt con chim 2 lần, họ thiết kế một bộ đai chứa cơ cấu nhả nhanh khiến vòng theo dõi hoạt động khi ở gần nam châm. Kế hoạch của họ là đặt một nam châm mạnh gần trạm cung cấp thức ăn. Trạm này cũng có những thiết bị ở gần đó có thể sạch không dây bộ pin và tải dữ liệu, giúp giảm bớt yêu cầu về thời lượng pin và lưu trữ dữ liệu.
Tuy nhiên, Potvin và cộng sự không ngờ tới sau khi được thả ra, chim ác là bắt đầu mổ vòng theo dõi để tháo thiết bị. Đây là công việc khó khăn nếu chúng tự tháo bỏ, nhưng nhóm nghiên cứu của Potvin chứng kiến những con chim ác là khác bay tới giúp, mổ liên tục vào bộ đai cho tới khi phát hiện điểm yếu để giải thoát cho đồng loại.
Trong vòng 3 ngày, cả 5 con chim ác là đeo vòng theo dõi đều được giải thoát, dù phần lớn trường hợp xảy ra ở độ cao lớn đến mức nhóm nghiên cứu không thể chứng kiến quá trình. Điều này có nghĩa họ không thể thu lại thiết bị theo dõi đắt đỏ. Dù không thể thu thập dữ liệu như dự kiến, nhóm nghiên cứu vẫn phấn khởi bởi đây là ví dụ hiếm hoi về tinh thần vị tha ở loài chim. Những con chim ác là đeo vòng theo dõi được giải thoát bởi đồng loại không mang vòng, không phải theo quan hệ lợi ích. Điều này góp phần xác nhận trí thông minh của chim ác là và quan hệ xã hội chặt chẽ khiến các thành viên trong đàn giúp đỡ lẫn nhau.
Phát hiện trên biến chim ác là thành đối tượng nghiên cứu hấp dẫn hơn với các nhà khoa học. Quần thể hiện nay rất dễ chịu tác động từ biến đổi khí hậu. Kết quả nghiên cứu sẽ giúp Potvin và cộng sự tìm ra cách tốt hơn để tìm hiểu chim ác là phản ứng ra sao trước điều kiện môi trường thay đổi.
An Khang (Theo IFL Science)