Bộ Quốc phòng Nga ngày 16/5 thông báo quân đội nước này "mở cuộc tập kích hiệp đồng với vũ khí tầm xa chính xác nhằm vào các đơn vị Ukraine, cũng như kho đạn, vũ khí và thiết bị quân sự do phương Tây cung cấp", trong đó "phương tiện lướt siêu vượt âm Kinzhal đã đánh trúng tổ hợp tên lửa phòng không Patriot do Mỹ sản xuất tại Kiev".
CNN sau đó dẫn lời một quan chức Mỹ giấu tên cho hay Washington đang đánh giá mức độ hư hại của tổ hợp Patriot để quyết định lực lượng Ukraine có thể sửa chữa tổ hợp ngay tại trận địa hay cần đưa nó ra nước ngoài để khắc phục.
Quân đội Ukraine thừa nhận đợt tập kích này "dữ dội bất thường", với "số lượng tối đa tên lửa được phóng trong thời gian ngắn nhất" nhắm vào Kiev. Giới phân tích quân sự cho rằng đây là chiến thuật tập kích mới của Nga nhằm phát hiện và vô hiệu hóa tổ hợp Patriot trị giá hơn 1,1 tỷ USD mà Ukraine đang bố trí ở Kiev.
Chiến hạm Nga phóng tên lửa Kalibr từ Biển Đen nhằm mục tiêu tại Ukraine tháng 3/2022. Ảnh: BQP Nga
Một quan chức Mỹ cho hay Nga gần đây tiến hành tập kích Ukraine trên diện rộng, với các mục tiêu dàn trải, nhằm ngăn Kiev tiến hành chiến dịch phản công quy mô lớn. Nhưng các hệ thống phòng không đa tầng của Ukraine ở nhiều tỉnh thành đã chứng minh được hiệu quả, khi đánh chặn được phần lớn tên lửa, máy bay không người lái (UAV) Nga tấn công.
Cách tấn công dàn trải này "mang lại lợi ích cho Ukraine khi khiến Nga ngày càng cạn thêm vũ khí chính xác", trong khi không thể đối phó được các tổ hợp phòng không hiện đại mà phương Tây cung cấp cho Kiev, theo quan chức Mỹ.
Bởi vậy, trong đợt tập kích rạng sáng 16/5, không quân Nga dường như đã thay đổi chiến thuật, tập trung lượng tên lửa lớn bất thường, với nhiều chủng loại khác nhau nhằm làm quá tải và gây lúng túng cho lưới phòng không Ukraine, tạo điều kiện cho tên lửa Kinzhal tung đòn tấn công quyết định.
Quân đội Ukraine cho hay trong đợt tập kích, Nga phóng tổng cộng 18 tên lửa trong chưa đầy một giờ, gồm tên lửa siêu vượt âm Kinzhal, tên lửa hành trình Kalibr, tên lửa đạn đạo Iskander cùng nhiều UAV tự sát, trinh sát bay tới từ phía bắc, phía nam và phía đông, nhắm vào các mục tiêu trọng yếu ở Kiev.
Thủ đô Ukraine đang được bảo vệ bởi ít nhất hai tổ hợp Patriot, một do Mỹ cung cấp, một do Đức chuyển giao. Tổ hợp Patriot có khả năng phát hiện nhiều mục tiêu đang bay tới cùng một lúc, đồng thời là hệ thống phòng không duy nhất của Ukraine có thể đối phó với vũ khí siêu vượt âm.
Tên lửa siêu vượt âm là vũ khí có tốc độ tối thiểu gấp 5 lần âm thanh (Mach 5), tương đương hơn 6.200 km/h. Tên lửa Kinzhal có trọng lượng 5 tấn, tầm bắn 1.800 km, với tốc độ tối đa lên đến Mach 12,5, vượt quá khả năng đánh chặn của các hệ thống phòng không khác trong biên chế quân đội Ukraine.
Patriot có thể phát hiện tên lửa Kinzhal phóng từ tiêm kích MiG-31K từ khoảng cách xa nhờ hệ thống radar mạnh mẽ. Tuy nhiên, radar này cũng phát ra tín hiệu mà Nga có thể thu được và truy ngược vị trí của tổ hợp Patriot tại Kiev.
Không giống như các tổ hợp phòng không tầm ngắn có khả năng cơ động cao, Patriot khá cồng kềnh, gồm nhiều bộ phận cấu thành và rất khó di chuyển sau khi khai hỏa, khiến chúng dễ bị phía Nga nhắm mục tiêu nếu để lộ trận địa.
Giới chức Kiev nhiều tuần qua đã cảnh báo người dân thành phố không đăng lên mạng hình ảnh về hệ thống Patriot triển khai gần nơi họ sống, bởi các chuyên gia Nga có thể dựa vào đó để định vị tổ hợp phòng không.
Không quân Ukraine từng tuyên bố đánh chặn thành công tên lửa siêu vượt âm Kinzhal của Nga vào đêm 4/5 bằng cách khai hỏa nhiều quả đạn Patriot, mỗi quả có giá 4 triệu USD, từ các góc khác nhau để đảm bảo vô hiệu hóa mục tiêu.
Tướng Igor Konashenkov, phát ngôn viên Bộ Quốc phòng Nga, cho hay đòn tập kích tên lửa ồ ạt vào thủ đô Kiev hôm 16/5 được tiến hành nhằm khiến các hệ thống phòng không Ukraine bị quá tải do phải liên tiếp khai hỏa để đối phó.
Khi Patriot và các hệ thống tầm ngắn của Ukraine gần như phóng hết cơ số đạn của mình, tên lửa siêu vượt âm Kinzhal sẽ thực hiện nhiệm vụ quan trọng nhất là lao vào trận địa phòng không đắt giá nhất tại Kiev.
Một nguồn tin nói với hãng thông tấn RIA Novosti của Nga rằng tiêm kích MiG-31K mang tên lửa Kinzhal đã "phục kích" tổ hợp Patriot. "Khi bị phục kích như vậy, do tốc độ quá cao của Kinzhal, hệ thống phòng không Mỹ hoàn toàn bất ngờ và không thể làm gì để bảo vệ mình", nguồn tin nói.
Video được chia sẻ trên Telegram hôm qua cho thấy trận địa phòng không nghi là Patriot của Ukraine đã phóng liên tiếp 30 quả đạn trong vòng hai phút. Các quả đạn này bay ra nhiều hướng khác nhau, dường như nhằm đối phó Kinzhal và các tên lửa đạn đạo, hành trình đang bay tới.
Vài phút sau, khi hệ thống Patriot không còn khai hỏa, một chớp lửa lớn phát ra tại trận địa, nhiều khả năng là khoảnh khắc tổ hợp tên lửa này bị tập kích.
Trận địa phòng không Ukraine khai hỏa rạng sáng 16/5. Video: Telegram/Milinfolive
"Để tiến hành các cuộc không kích hiệu quả hơn trong tương lai, Nga phải vô hiệu hóa được hệ thống phòng không Ukraine", Justin Crump, chuyên gia phân tích quân sự tại công ty tư vấn tình báo Sibylline trụ sở tại London, nhận định. "Nga phải tung ra số tên lửa hiện đại hiếm hoi của mình để thực hiện được mục đích này".
Tom Karako, giám đốc Dự án Phòng thủ Tên lửa tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS) có trụ sở tại Mỹ, cũng đánh giá trận tập kích của Nga "phức tạp, tinh vi với nhiều loại tên lửa có quỹ đạo khác nhau".
"Tên lửa đạn đạo bay đến từ một hướng, tên lửa hành trình và máy bay không người lái (UAV) tiếp cận từ các hướng khác", ông Karako nói, đồng thời nhận định chiến thuật này không phải nhằm gây rối loạn hệ thống phòng không Ukraine, mà nhắm đến Patriot, mục tiêu có giá trị cao nhất trong hệ thống đó.
"Khi Nga khai hỏa tên lửa Kinzhal, họ không dùng nó chỉ để tạo tiếng vang", ông cho hay.
Chuyên gia Crump cho hay hiện chưa rõ mức độ thiệt hại đối với tổ hợp Patriot, nhưng "đây không phải là dấu chấm hết với hệ thống phòng không Ukraine". Dù vậy, giới chuyên gia cũng cho rằng trận tập kích này có thể thúc đẩy phương Tây chuyển giao nhiều hệ thống phòng không hiện đại cho Ukraine.
Bộ trưởng Quốc phòng Oleksii Reznikov cũng cho biết Nga đã dừng tập kích hạ tầng và chuyển sang tìm diệt các tổ hợp phòng không của Ukraine. Ông kêu gọi phương Tây chuyển giao "40 tổ hợp Patriot, 40 tổ hợp IRIS-T và 40 tổ hợp NASAMS" cho Ukraine để tăng cường năng lực phòng không.
Cục diện chiến trường Nga - Ukraine. Đồ họa: WP
Nguyễn Tiến (Theo CNN, WP)