Chiến thuật 'búa tạ, cái nêm' giúp Nga tăng tốc tiến quân ở Zaporizhzhia

Vladyslav Voloshyn, phát ngôn viên Bộ tư lệnh Tác chiến miền Nam quân đội Ukraine, ngày 27/11 cho biết lực lượng nước này gần đây phải bố trí lại phòng tuyến tại mặt trận Huliaipole ở tỉnh Zaporizhzhia trước sức ép từ Nga. Tuy nhiên, một đơn vị triển khai ở đông bắc Huliaipole đã tự ý rút lui mà không xin phép, khiến tuyến phòng thủ Ukraine bị hở sườn.

"Tận dụng tình hình này và thời tiết xấu, quân đội Nga đã đánh thọc sườn lực lượng phòng thủ", ông Voloshyn nói. Quan chức này nhấn mạnh sở chỉ huy mặt trận đã tiến hành các biện pháp tình thế, trong đó có huy động lực lượng dự bị, nhằm bịt lỗ hổng phòng tuyến và đang giữ vững vị trí.

Tổng thống Nga Vladimir Putin cùng ngày tuyên bố cánh quân Đông đã xuyên thủng phòng tuyến Ukraine và tiến nhanh chóng ở phía bắc tỉnh Zaporizhzhia, gần ranh giới với tỉnh Dnipropetrovsk. Ông cho biết lực lượng Nga đang áp sát thành phố Huliaipole và hiện chỉ cách đô thị này chưa đầy 2 km.

 

 

Chiến thuật 'búa tạ, cái nêm' giúp Nga tăng tốc tiến quân ở Zaporizhzhia

Huliaipole là trung tâm hậu cần quan trọng của Ukraine ở tỉnh Zaporizhzhia, nằm tại giao điểm giữa tỉnh này với Dnipropetrovsk và Donetsk. Đây từng là trong những khu vực ổn định nhất ở tiền tuyến trong phần lớn xung đột, song đang bị đe dọa trước những bước tiến nhanh chóng gần đây của Nga.

Giới chuyên gia Ukraine và phương Tây chỉ ra rằng quân đội Nga không chỉ áp dụng những chiến thuật từng giúp họ công phá những thành trì kiên cố ở tỉnh Donetsk, mà còn đang thử nghiệm các phương pháp tác chiến mới, kết hợp công nghệ, địa hình và con người để tạo đột phá.

Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS), có trụ sở tại Mỹ, đánh giá rằng Nga đã rút được nhiều kinh nghiệm từ các chiến dịch ở Donetsk trong hai năm qua. Họ từ bỏ những cuộc tấn công quy mô lớn, chuyển sang phương thức tác chiến linh hoạt hơn và tận dụng tối đa sự mệt mỏi của quân đội Ukraine sau các chiến dịch phản công thất bại năm 2023-2024.

Chiến thuật quen thuộc của Nga nhằm công phá các thành trì Ukraine là tạo "nồi hầm", thuật ngữ để chỉ những vòng vây lớn trên chiến trường, nơi họ sử dụng lực lượng lớn bao vây nhiều mặt, chỉ để lại một lối thoát cho đối phương. Phương thức này gồm đánh thọc sườn, vây lấn, cắt đường tiếp tế hậu cần và dần siết vòng vây, thay vì tìm cách đánh trực diện vào cứ điểm đối phương.

Bộ tư lệnh Tác chiến miền Nam của Ukraine ngày 11/11 thông báo quân đội Nga gây sức ép lớn về hỏa lực với hơn 400 cuộc pháo kích và sử dụng khoảng 2.000 viên đạn mỗi ngày, khiến hầu như toàn bộ hầm trú ẩn và công sự bị phá hủy. Các đơn vị Ukraine phải rút khỏi các khu dân cư Novouspenivske, Nove, Okhotnyche, Uspenivka và Novomykolaivka để bảo toàn tính mạng.

Chỉ vài ngày sau, Nga sử dụng pháo binh và máy bay không người lái (UAV) để phong tỏa các tuyến đường phụ dẫn đến làng Rivnopillya, nằm ở phía tây nam 5 khu dân cư mà Ukraine phải từ bỏ. Quân đội Ukraine cũng phải rút khỏi đây, tạo điều kiện cho các đơn vị Nga tiến vào kiểm soát ngôi làng.

Ngoài tập kích và lập vòng vây quanh cứ điểm, Nga cũng đẩy mạnh những đòn tấn công vào tuyến hậu cần nằm xa tiền tuyến, gây khó khăn cho nỗ lực tiếp tế và sơ tán quân nhân của đối phương. Viện Nghiên cứu Quốc phòng và An ninh Hoàng gia Anh (RUSI) nhận định Nga đã thực hiện hơn 1.200 cuộc tấn công hậu cần kể từ đầu năm, giảm 30% khả năng vận tải của Ukraine.

Chiến thuật tạo nồi hầm đã chứng minh được hiệu quả, nhưng đòi hỏi nguồn lực lớn và giảm đáng kể tốc độ tiến quân.

"Bao vây và cắt hậu cần giống như dùng búa tạ để phá bức tường phòng tuyến, chúng có uy lực mạnh mẽ nhưng rất chậm chạp. Tại mặt trận Zaporizhzhia, những chiếc búa này là điều kiện để Nga triển khai những chiến thuật mới, giúp họ đạt tốc độ tiến quân gấp đôi mức trung bình năm 2023-2024", Jack Watling, chuyên gia của RUSI, nhận xét.

Một trong những đổi mới của Nga tại Zaporizhzhia là chiến thuật "đột phá sâu trong không gian hẹp", sử dụng các phân đội xung kích 3-4 người di chuyển bằng xe máy và xe cơ giới hạng nhẹ để thăm dò, khai thác lỗ hổng phòng tuyến Ukraine.

Một số nhóm có thể bị Ukraine phát hiện và tập kích, nhưng số khác dần dần luồn sâu rồi bất ngờ phối hợp cùng nhau đánh tập hậu, khiến các đơn vị phòng thủ của Ukraine bối rối, không kịp trở tay. Đây là chiến thuật được Nga thử nghiệm và hoàn thiện tại mặt trận Pokrovsk trong vòng hai tháng qua.

"Chiến thuật đột phá hẹp không chỉ tiết kiệm sinh lực mà còn buộc quân đội Ukraine dàn trải lực lượng, dẫn đến những lỗ hổng nghiêm trọng hơn", Andrea Kendall-Taylor, chuyên gia từ CSIS, cho hay.

Hình thức đột phá này giống những chiếc nêm đóng vào điểm yếu trên phòng tuyến Ukraine, vốn đã trong tình trạng thiếu thốn nhân lực và hậu cần. Điển hình là mũi tấn công vào làng Novomykolaivka ngày 11/11, khi các nhóm lính Nga tiến sâu 4,5 km chỉ trong 24 giờ, cắt đứt tuyến hậu cần Uspenivka mà không gặp kháng cự lớn.

"Nga không còn cố gắng chiếm lĩnh toàn diện chiến trường, mà tập trung vào những cái nêm sâu nhằm cắt đứt tuyến hậu cần và buộc Ukraine phân tán lực lượng", Michael Kofman, chuyên gia tại viện nghiên cứu Quỹ Carnegie vì Hòa bình Quốc tế có trụ sở tại Mỹ, nhận xét.

Những bước tiến của Nga tại tỉnh Zaporizhzhia khiến nhiều chuyên gia Ukraine lo ngại nguy cơ sụp đổ phòng tuyến.

Anna Kalozhna, phóng viên chiến trường Ukraine, kêu gọi quân đội nước này ngừng rải quân đi khắp các mặt trận để ngăn những mũi tiến công của Nga, thay vào đó là củng cố công sự để cố thủ và điều động nhân sự bổ sung cho các lữ đoàn. "Tôi không biết liệu đã quá muộn để làm điều này hay chưa", cô nói.

Serhii Sternenko, nhà hoạt động có 1,5 triệu lượt theo dõi trên YouTube và đóng vai trò quan trọng trong nỗ lực phát triển UAV của Ukraine, bày tỏ bi quan về cách quân đội Ukraine phòng thủ, cảnh báo rằng diễn biến ở Zaporizhzhia có thể dẫn tới "thảm họa quy mô cấp chiến lược".

"Nếu họ không thay đổi, xe tăng Nga tiến vào thành phố Zaporizhzhia hay Dnipro chỉ còn là vấn đề thời gian", chuyên gia này cho hay.

Phong Lâm (Theo ISW, Al Jazeera, Reuters)