Tiến sĩ Đặng Xuân Thanh - Phó Chủ tịch Viện hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam - là một trong những diễn giả tham gia phần thảo luận bàn tròn tại hội thảo quốc gia 80 năm Đề cương về văn hóa Việt Nam, khởi nguồn và động lực phát triển, sáng 27/2 ở Hà Nội. Ông nhắc kỷ niệm về Tổng bí thư Trường Chinh - người soạn thảo văn kiện đề cương.
"Ông tôi là người nổi tiếng với tính cách nghiêm cẩn, thận trọng, nguyên tắc, những điều này đã trở thành giai thoại, khiến ông có biệt danh anh Năm thận (thận trong từ thận trọng). Từ nhỏ, mỗi người con, cháu đều được ông rèn giũa, giáo dục lẽ sống qua việc đọc sách", ông Thanh nói.
Tổng bí thư Trường Chinh (áo đen, giữa) tặng hoa cho đơn vị đoạt giải Bông Sen Vàng tại Liên hoan phim lần thứ hai, năm 1973. Ảnh được trưng bày tại Triển lãm kỷ niệm "80 năm Đề cương văn hóa Việt Nam", khai mạc sáng 26/2 ở Hà Nội. Nguồn: Thông Tấn xã Việt Nam.
Tiến sĩ Xuân Thanh cho biết năm sáu tuổi được ông nội đóng cho một giá sách riêng. Tổng bí thư Trường Chinh trích tiền lương mua cho các cháu nhiều sách văn học kinh điển như Túp lều bác Tôm (Harriet Beecher Stowe), Không gia đình (Hector Malot), Những tấm lòng cao cả (Edmondo De Amicis)... Khi lớn hơn, Tiến sĩ Đặng Xuân Thanh được hướng dẫn tham khảo các tác phẩm trong tủ sách của ông nội như Chiến tranh và hòa bình (Lev Tolstoy), Những người khốn khổ (Victor Hugo). Trong bữa cơm, Tổng bí thư Trường Chinh và con trai - Giáo sư triết học Đặng Xuân Kỳ - thường thảo luận chuyện văn hóa, văn học, lịch sử. Nhiều kiến thức vì thế tự ngấm dần vào thế hệ các cháu.
"Sau này, khi đã ở tuổi xế chiều, ông tôi vẫn thể hiện tình yêu thơ ca, văn nghệ. Nhiều lúc, ông đọc thơ tình rồi vui vẻ ôm vai bà, khiến bà đỏ mặt. Những hình ảnh đó in sâu trong tâm trí tôi", Tiến sĩ Đặng Xuân Thanh nhớ lại.
Tại hội thảo, tiến sĩ Đặng Xuân Thanh nói về ký ức tuổi thơ bên ông nội - cố Tổng bí thư Trường Chinh. Ảnh: Hà Phương
Ông nói vinh hạnh vì được làm việc tại Viện hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam, nơi có tiền thân là Ban nghiên cứu Sử-Địa-Văn, do Tổng bí thư Trường Chinh chỉ đạo Giáo sư Trần Huy Liệu xây dựng đề án thành lập.
Tiến sĩ Nguyễn Đăng Điệp khẳng định với hơn 200 bài thơ dưới bút danh Sóng Hồng, Tổng bí thư Trường Chinh là nghệ sĩ lớn. "Thơ ông chân thực, khỏe khoắn, mang tinh thần lạc quan. Ngoài ra, ông có nhiều bài phê bình thơ thể hiện góc nhìn tinh tế về nghệ thuật", ông Nguyễn Đăng Điệp nói.
Cố Tổng bí thư quan niệm nghệ thuật và cách mạng không thể tách rời, mỗi nghệ sĩ cũng là một chiến sĩ. Ngay từ sớm, ông đã có cái nhìn minh triết, sắc sảo, kết hợp giữa tư duy của nhà văn hóa và chính trị gia. Nhờ vậy, Tổng bí thư nắm bắt tinh hoa dân tộc và nhân loại, đồng thời thấy được xu thế vận động của lịch sử. Tinh thần này thể hiện rõ qua hai câu thơ: "Dùng ngòi bút làm đòn xoay chế độ/ Mỗi vần thơ bom đạn phá cường quyền".
Tại phần thảo luận, các diễn giả nhiều lần khẳng định giá trị của Đề cương văn hóa Việt Nam do Tổng bí thư Trường Chinh soạn thảo năm 1943. Ông Tạ Quang Đông - Thứ trưởng Văn hóa, Thể thao và Du lịch - nói: "Đề cương là văn kiện quan trọng, chỉ rõ chiến lược, phương pháp cho hoạt động văn hóa, văn nghệ trong thời kỳ đấu tranh cách mạng, là bước ngoặt lịch sử quan trọng".
Theo ông Đông, ngày nay, ba vấn đề nên chú ý quan tâm thực hiện theo văn kiện gồm: Tuyên truyền nâng cao ý thức nhận thức của xã hội trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa, hội nhập quốc tế, kiên quyết đấu tranh với các tư tưởng lệch lạc; Tạo điều kiện khơi thông nguồn lực cả về con người lẫn vật chất, các nguồn xã hội để phát triển văn hóa nghệ thuật; Hoàn thiện môi trường pháp lý văn hóa trên diện rộng.
PGS, TS Nguyễn Thị Thu Phương cho rằng đất nước có tài nguyên văn hóa dồi dào nhưng chưa được ưu tiên đúng mực. Theo bà, các lĩnh vực văn hóa đặc thù, không thể đặt ưu tiên kinh tế lên trước. Chẳng hạn, một số loại hình nghệ thuật dân tộc không thể tự chủ hoàn toàn. Theo số liệu năm 2018, ngành văn hóa đóng góp 3,61% GDP, tạo ra 6% công ăn việc làm cho người dân. Nhà nước đặt ra mục tiêu năm 2045, ngành sẽ đạt 7% GDP.
Hà Thu