Ông Nguyễn Văn Hiện. Ảnh: TTXVN. |
Trước khi khép lại phần trả lời của ông Hiện, ông Nguyễn Văn Khá đứng dậy đã xin Quốc hội được trình bày quan điểm. "Qua phần trả lời của Chánh án Nguyễn Văn Hiện, đại biểu hết sức bức xúc. Đây là những vấn đề liên quan sinh mạng của dân, đề nghị ra nghị quyết về chất vấn của Chánh án", ông nhấn mạnh. Đại hiểu Khá vừa dứt tới, cả hội trường vang lên vỗ tay.
Trước đó, Chủ tịch Nguyễn Phú Trọng không dưới 2 lần phải nhắc ông Hiện cần có tinh thần tiếp thu, cầu thị trước những chất vấn của đại biểu.
"Vơ vét" người chưa đủ năng lực để không bị thiếu thẩm phán
Câu hỏi đầu tiên của phần chất vấn được đại biểu Nguyễn Văn Nhượng đi ngay vào vấn đề nổi cộm hiện nay của ngành tòa án là năng lực của những người cầm cán cân công lý. "Năm 2006, tòa án đã giải quyết gần 200.000 vụ, trong đó 5% (khoảng 9.000) bị hủy và sửa. Bao nhiêu phần trăm trong số này là do năng lực, trình độ của thẩm phán?", ông hỏi.
Về vấn đề này, ông Hiện cho rằng án bị sửa hủy, chủ yếu do nguyên nhân chủ quan. Nhưng thẩm phán có bản án bị xem xét lại đều phải có tờ trình với cơ quan. Tùy theo mức độ, ngành tòa án sẽ có hình thức xử lý. Tuy nhiên, hiện mới có khoảng 10 người bị kỷ luật, không được bổ nhiệm tiếp chức danh thẩm phán.
Vẫn chủ đề này, bà Nguyễn Thị Hồng Sinh cho rằng con số 5% án bị sửa, hủy không phản ánh đúng thực trạng, thẩm phán bị kỷ luật quá ít. "Con số thật nhiều hơn vì không phải ai cũng có tiền để tiếp tục theo đuổi những bản án có vấn đề. Án oan sai là do thẩm phán cố tình đạp trên pháp luật. Muốn bao nhiêu chứng cứ về vấn đề này, tôi sẽ đưa ra", bà Sinh quả quyết.
Ông Hiện không thừa nhận đang có thực trạng họp duyệt án mức án, tội danh trước khi đưa vụ việc ra xét xử; hoạt động tố tụng diễn ra tại phiên tòa chỉ tòa chỉ là hình thức. "Tôi chưa bao giờ có công văn, chỉ thị yêu cầu lãnh đạo các tòa án địa phương phải duyệt án. Nếu tìm được thì tôi chịu trách nhiệm. Trong những vụ án lớn chỉ nghe báo cáo, không hề có quyết định và tội danh chính thức", ông Hiện quả quyết.
Ông Lê Văn Cuông nhận xét: "Chánh án càng giải trình càng thấy cái dở, càng giải trình càng thấy không hợp lòng dân.Vụ Đồ Sơn là một điển hình. Tôi biết trong ngành thường có thống nhất về việc này. Bây giờ, các thẩm phán ngại có tranh tụng tại tòa vì trình độ kém, luật sư tranh tụng sẽ làm rõ những vấn đề khác".
Theo ông Cuông, để xảy ra những việc trên, phải xem xét trách nhiệm của người đứng đầu ngành tòa án. "Tôi cho rằng chưa hoàn thành nhiệm vụ. Chánh án lảng tránh trách nhiệm", ông nêu quan điểm.
Ngay những phút đầu trả lời chất vấn, nhiều đại biểu đã bày tỏ thái độ không đồng tình khi trong phần báo cáo, ông Hiện cho biết đã phải "vơ vét" tận dụng cán bộ để khắc phục việc thiếu hơn 1.000 thẩm phán trong nhiều năm qua. Dù đã nói trước là "dùng từ dân dã", nhưng trước phản ứng của đại biểu, ông Hiện đã phải xin lỗi trước Quốc hội. Ông "đính chính", ý muốn nói tới việc "chiếu cố đến một số trường hợp ở miền núi, vùng sâu do quá thiếu thẩm phán nên bổ nhiệm cả những cán bộ chưa đủ năng lực".
Ông Lê Văn Cuông nhận xét: "Vơ xét ắt dẫn đến oan sai, bỏ lọt tội phạm. Trách nhiệm thuộc về chánh án".
Né tránh thực trạng chạy án
Tiếp tục phân tích những nguyên nhân của tình trạng án bị oan, sai, ông Trần Văn Kiệt đặt vấn đề: "Ngành toàn án có phân loại để biết bao nhiêu phần trăm là do năng lực của thẩm phán, bao nhiêu do có sự can thiệp của bàn tay vô hình làm cán cân công lý bị nghiêng?".
Theo ông Hiện, vấn đề này chưa có con số thống kê chính thức. Cán bộ có sai phạm sẽ bị xem xét xử lý tùy theo mức độ. Câu trả lời này không làm ông Kiệt bằng lòng. "Tôi không hiểu ông chánh án có hiểu ý của tôi hay không, hay cố tình trả lời theo ý của mình. Làm thầy thuốc phải bắt đúng mạch thì mới trị được bệnh", ông ví von.
Đáp lại, ông Hiện khá căng thẳng khi nói trong báo cáo có cả một chương nói về nguyên nhân và giải pháp của thực trạng trên. Nếu muốn ông sẽ nói lại. Thái độ này đã khiến Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Phú Trọng phải nhắc nhở ông Hiện nên bình tĩnh, có tinh thần cầu thị khi tiếp thu ý kiến của đại biểu.
Không bằng lòng với thái độ của Chánh án TAND Tối cao, bà Nguyễn Thị Hồng Sinh nhận xét: "Dường như Chánh án cố né tránh vấn đề chạy án. Đây là vấn đề lớn, nhiều cử tri quan tâm". Đại biểu này nhận định, đa số các vụ tiêu cực trong xét xử là do báo chí phanh phui, còn "tự thân ngành toà án phát hiện là không có". Bà thắc mắc: "Người ta có tội thì bị xử, còn mình thì không. Cứ đổ thừa cho năng lực là cách làm nhẹ nhàng nhất. Nếu cần, tôi đề nghị Quốc hội mở diễn đàn về vấn đề này".
Về báo cáo của ngành toà án, bà Sinh nhận định, các giải pháp chánh án đưa ra "năm nào cũng vậy". "Vẫn những khẩu hiệu "thi đua", "kiểm điểm", "rút kinh nghiệm", trong án oan sai vẫn xảy ra, dân kêu rất nhiều", bà nêu thực tế.
Tiếp nhận giải quyết án oan sai qua đại biểu Quốc hội
Ông Nguyễn Lân Dũng đặt vấn đề: "Khi nhận được tài liệu do đại biểu Quốc hội chuyển tới, tòa án xem xét theo nội dung đơn hay xem xét theo hồ sơ?". Theo ông Dũng, nhiều vụ án, hồ sơ đã bị làm sai lệch ngay từ đầu, nay các cơ quan cấp trên căn cứ trên những tài liệu đó để ra phán quyết là không phù hợp.
Theo Chánh án Hiện, quá trình xem xét vụ án phải từ nhiều nguồn chứ không chỉ theo đơn từ của dân. Về việc tiếp dân, ông Hiện tỏ ý sẵn lòng: "ông Dũng cứ giới thiệu trường hợp nào thấy cần thiết, không có ngại".
Ở khía cạnh khác, đại biểu Nguyễn Ngọc Trân quan tâm tới mức độ sẵn sàng của tòa án trong xét xử tranh chấp nước ngoài. "Đâu là lĩnh vực ưu tiên cần giải quyết? Đề nghị dùng từ chỉ hiểu theo một nghĩa, cân nhắc lời văn khi trả lời", ông Trân nói.
Trước chất vấn này, ông Hiện cho biết, ngành dùng 6 tỷ đồng, tập trung cho việc học tập kinh nghiệm của nước ngoài trong giải quyết tranh chấp quốc tế, đặc biệt là vấn đề sở hữu trí tuệ.
Nghe xong, ông Trân thốt lên: "Câu hỏi này, tôi đặt ra lần này là thứ 3. Trời ơi, đây là vấn đề con người không phải kinh phí. Nếu nói 6 tỷ đồng mà giải quyết được việc này thì tôi đề nghị QH chi 60 tỷ. Tôi đề nghị phải có trả lời về những bước chuẩn bị, việc nào ưu tiên trước".
Khép lại gần 2 tiếng trả lời chất vấn với gần 10 câu hỏi, Chủ tịch Nguyễn Phú Trọng nhận xét: "Qua cách trả lời của ông chánh án, cảm nhận được nhiều đại hiểu chưa bằng lòng, chưa trúng vấn đề". Nhiều đại biểu cũng đồng tình với quan điểm này.
Chiều nay, Quốc hội nhất trí không tiếp tục chất vấn Chánh án Nguyễn Văn Hiện mà ra nghị quyết về phần trả lời của ông Hiện.
Anh Thư