Đúng như tên gọi của bệnh, đột quỵ não có thể khiến một người đang bình thường bỗng dưng gục xuống, hôn mê, thậm chí dẫn đến tử vong hoặc đối mặt với các di chứng tàn tật. Điều này có nghĩa, bệnh không bỏ qua bất kỳ ai - dù họ là lãnh đạo cấp cao, doanh nhân, giới nhà giàu hay người nông dân, lao động nghèo khó...
Não đột quỵ - tính mạng tính bằng giây
Tại sao đột quỵ não lại nguy hiểm đến vậy? Theo PGS.TS Vũ Anh Nhị, Chủ tịch Hội Thần kinh học TP HCM, đột quỵ não thường xuất hiện đột ngột và để lại di chứng rất nặng nề. Thông tin được đưa ra tại Hội nghị về đột quỵ não khu vực châu Á Thái Bình Dương 2014 cũng cho thấy, cứ mỗi 45 giây trôi qua, trên thế giới lại có ít nhất một người bị đột quỵ và cứ 3 phút thì có một người tử vong do bệnh này. Đột quỵ não là nguyên nhân gây tử vong thứ ba sau tim mạch và ung thư, đứng hàng đầu về mức độ gây tàn tật. Khi bị đột quỵ, tính mạng của người bệnh thậm chí chỉ còn tính bằng giây.
Tại Việt Nam, số bệnh nhân bị đột quỵ nhập viện không ngừng gia tăng, mỗi năm có khoảng 200.000 người mắc mới đột quỵ, khoảng 50% trong số đó tử vong. Hơn 90% bệnh nhân đột quỵ sống sót mắc các di chứng về vận động, liệt nửa người, suy giảm trí nhớ… Nếu năm 2005, Bệnh viện Nhân Dân 115 (TP HCM) tiếp nhận 1.210 bệnh nhân đột quỵ thì năm 2013 con số này lên tới 7.923 bệnh nhân. Tại khoa Thần kinh Bệnh viện Chợ Rẫy, cứ 650 người nhập viện thì có 400 người bị đột quỵ.
Chính vì thực tế không ngừng gia tăng của bệnh cũng như những hậu quả nặng nề mà người bệnh phải gánh chịu sau cơn tai biến mà nhiều chuyên gia y tế đã nhận định, đột quỵ chính là sát thủ thầm lặng.
Gốc tự do làm xuất hiện các mảng xơ vữa gây tắc mạch, vỡ mạch khiến não đột quỵ
Nhận diện bệnh nhân đột quỵ
Theo PGS.TS Vũ Anh Nhị, đột quỵ xảy ra khi dòng máu cung cấp cho một phần của não bộ bị chặn lại hoặc khi có một mạch máu trong não bị vỡ khiến máu tràn vào những khoảng không xung quanh các tế bào não.
Người cao tuổi, người có tiền sử cao huyết áp, rối loạn mỡ máu, xơ vữa động mạch, tiểu đường, béo phì, căng thẳng stress, mất ngủ, lạm dụng rượu bia, thuốc lá... có nguy cơ cao bị đột quỵ. Theo một nghiên cứu mới đây, tăng huyết áp gây nguy cơ đột quỵ tới 4-6 lần. Đái tháo đường làm tăng nguy cơ đột quỵ gấp 3 lần. Đột quỵ não chiếm tỷ lệ cao hơn cả ở người tăng huyết áp kèm xơ vữa động mạch vì khi xơ vữa động mạch sẽ làm hẹp lòng động mạch gây cản trở lưu thông dòng máu khiến mạch máu dễ bị tắc, thậm chí có thể vỡ dẫn đến xuất huyết não, đột quỵ, đe dọa tính mạng người bệnh.
Một nghiên cứu của Đại học Y khoa Pittsburgh (Mỹ) cũng cho thấy, những người căng thẳng, lo âu nhiều sẽ có nguy cơ cao bị đột quỵ. Nếu mức lo âu tăng một bậc so với chuẩn thì nguy cơ đột quỵ tăng 14%, nếu tăng bốn bậc thì nguy cơ đột quỵ tăng 33%.
PGS.TS Vũ Anh Nhị phân tích, những căng thẳng áp lực trong cuộc sống hiện đại, mất ngủ, lạm dụng bia rượu, thuốc lá, thức ăn nhanh… sản sinh rất nhiều độc chất gốc tự do (Free Radical). Năm 1954, bác sĩ Denham Harman (Đại học Berkeley, California, Mỹ) là nhà khoa học đầu tiên công bố về sự nguy hiểm của gốc tự do. Chúng tấn công và gây ra hơn 100 bệnh tật trên cơ thể, trong đó, não là bộ phận chịu sự tấn công nặng nề nhất. Kết quả nghiên cứu từ góc độ sinh học phân tử tế bào này đã giúp các nhà khoa học nhận định rõ ràng hơn về nguồn gốc gây ra tình trạng này.
Các nghiên cứu gần đây chỉ ra, gốc tự do tấn công làm tổn thương nội mạc mạch máu khiến thành mạch không còn trơn tru, tạo điều kiện thuận lợi xuất hiện các mảng xơ vữa khiến lòng mạch máu bị thu hẹp, dòng máu lưu thông khó khăn, gây ra hiện tượng thiếu máu não. Đồng thời, khi mảng xơ vữa bong ra khỏi thành mạch sẽ gắn kết với các tế bào máu và các yếu tố khác hình thành các cục máu đông có thể kẹt lại tại nhiều vị trí trong mạch máu não, gây tắc mạch, thậm chí vỡ mạch khiến xảy ra tình trạng đột quỵ não.
Đột quỵ xảy ra đột ngột và để lại di chứng rất nặng nề.
Giải pháp ngăn ngừa đột quỵ
PGS.TS Vũ Anh Nhị lưu ý, nếu hạn chế được các yếu tố gây bệnh sẽ làm giảm 80% nguy cơ đột quỵ. Do đó, mỗi người cần kiểm tra sức khỏe thường xuyên và điều trị tích cực những yếu tố nguy cơ như đái tháo đường, tăng huyết áp, bệnh lý tim mạch, thừa cân, béo phì…
Ngoài ra, để phòng ngừa đột quỵ não, cần có chế độ dinh dưỡng hợp lý (hạn chế chất béo, ngọt, đường, bột, thức ăn nhiều mắm muối; ăn nhiều rau, củ, trái cây), vận động thường xuyên (đi bộ, chạy bộ, đạp xe… 30-60 phút mỗi ngày, 4-5 lần một tuần); làm việc nhẹ nhàng vừa sức hạn chế bia rượu, không hút thuốc lá. Chú ý đảm bảo chất lượng và thời gian của giấc ngủ, tránh kích động hoặc căng thẳng quá mức.
Bên cạnh đó, cần bảo vệ thành mạch tránh hình thành mảng xơ vữa, đây được xem là giải pháp bền vững, an toàn để ngăn ngừa đột quỵ não, kiểm soát thiếu máu não. Kết quả nghiên cứu gần đây của các nhà khoa học Mỹ đã cho thấy hoạt chất sinh học thiên nhiên Anthocyanin, Pterostilbene từ Blueberry (xuất xứ Bắc Mỹ) có khả năng vượt qua hàng rào máu não, trung hòa các gốc tự do làm giảm hiện tượng xơ vữa và ngăn ngừa huyết khối hiệu quả chính là một trong những phương pháp phòng ngừa hữu hiệu cho cơn đột quỵ não. Tuy nhiên các chuyên gia cũng khuyến cáo nên có ý thức dự phòng từ sớm nhằm phát huy được hiệu quả của các hoạt chất chống gốc tự do này.
Video Tinh chất chống gốc tự do, ngăn ngừa xơ vữa mạch máu
|
Thời gian vàng cấp cứu đột quỵ não PGS.TS Vũ Anh Nhị lưu ý, tiêu chuẩn về “thời gian vàng” cấp cứu đột quỵ não là 3 đến 4 giờ sau cơn đột quỵ. Tuy nhiên càng đưa bệnh nhân đến cơ sở y tế sớm càng có khả năng cứu những tế bào thần kinh ở quanh vùng nhồi máu, xuất huyết, nhờ đó giảm được tỷ lệ tử vong, di chứng tàn tật. Chậm một phút trong cấp cứu đột quỵ não sẽ làm 2 triệu tế bào thần kinh chết đi. Khi bệnh nhân có các dấu hiệu đặc trưng về sự thay đổi vận động, ngôn ngữ như đột ngột tê liệt chân, méo miệng, nói đớ hoặc không nói chuyện được, đột ngột nhìn mờ, loạng choạng, đau đầu dữ dội… cần nhanh chóng đưa bệnh nhân đến cơ sở y tế gần nhất. Tuyệt đối không tự ý cạo gió, không cho bệnh nhân uống nước chanh, uống thuốc khi chưa có hướng dẫn của bác sĩ. |
Minh Hà