Chữ "canh bạc" trong tên sách là cách tác giả gợi suy ngẫm về cuộc đánh đổi "một mất một còn". Ngô Di Lân cho rằng sự đầu tư của con người vào AI là đặt cược bởi: "Chưa ai dám chắc công nghệ này sẽ dẫn loài người tới một cấp độ tiến hóa cao hơn hay đi tới sự diệt vong".
Sách có hai phần. Trong phần một Tư duy như ChatGPT, tác giả chia sẻ trải nghiệm đóng vai người dùng, đặt nhiều câu hỏi từ dễ đến khó cho công cụ này về các vấn đề: Giáo dục, tình yêu, sức khỏe và cuộc sống. Qua đó, anh nhận xét đáp án nó đưa ra, phân tích thế mạnh và hạn chế, lưu ý khi sử dụng công cụ.
ChatGPT có thể nêu câu trả lời hoàn chỉnh theo yêu cầu trong giây lát, thay con người soạn email, viết code và thực hiện nhiều tác vụ. Nhưng theo tác giả, sức hấp dẫn của công cụ còn ở sự kiên nhẫn và lịch thiệp vô hạn. "Ta có thể thoải mái đặt câu hỏi, rồi liên tục yêu cầu nó chỉnh sửa lại câu trả lời, dù hợp lý hay quá quắt, mà không sợ nó phật ý hay bỏ cuộc", Ngô Di Lân nhận xét vui.
Bìa "Canh bạc AI", sách 216 trang, NXB Trẻ phát hành năm 2023. Ảnh: NXB Trẻ
Ngô Di Lân nêu năm nguyên tắc vàng nhằm tối ưu hiệu quả của ChatGPT: Một, tận dụng điểm mạnh, né tránh điểm yếu. Hai, sử dụng tiếng Anh hoặc kết hợp công cụ dịch thuật. Ba, mệnh lệnh rõ ràng, ngữ cảnh đầy đủ. Bốn, thử nghiệm nhiều cách đặt câu hỏi. Năm, luôn xác minh thông tin nó đưa ra.
Trong phần hai Canh bạc AI và tương lai loài người, tác giả đánh giá ảnh hưởng của trí tuệ nhân tạo trong lĩnh vực: Ngành giáo dục, thị trường việc làm, sáng tạo, an ninh quốc gia và vận mệnh con người trong tương lai. Sách có đoạn: "AI càng giỏi xử lý những tác vụ cơ bản, những công việc lặp đi lặp lại thì càng có nhiều người mất việc làm vào tay AI, song họ càng mất những công việc tay chân thì càng có cơ hội để kết nối được với gốc rễ, bản chất con người, thay vì tiếp tục vai trò nô lệ của máy móc và chủ nghĩa tư bản. Khi AI đã có thể xử lý phần lớn các nhiệm vụ lặp đi lặp lại, con người sẽ có nhiều tự do hơn để theo đuổi những công việc được thúc đẩy bởi niềm đam mê, lẽ sống và sáng tạo".
Ngô Di Lân dự đoán trí tuệ nhân tạo làm thay đổi công việc dạy và học, đào thải nhiều đầu việc nhưng cũng tạo ra những khái niệm việc làm mới. Anh đặt câu hỏi liệu trí thông minh nhân tạo sẽ thúc đẩy hay làm giảm khả năng sáng tạo và những thách thức với an ninh quốc gia.
Cuốn sách vẽ ra hai kịch bản cho tương lai của loài người. Kịch bản thứ nhất, "người - máy", khi AI và robot trở thành những cánh tay nối dài, một phần không thể thiếu của con người. Thứ hai, kịch bản "kẻ hủy diệt". Điều này sẽ xảy ra nếu con người đánh mất quyền kiểm soát đối với quá trình phát triển các phần mềm AI. "Có hai trường hợp có thể khiến điều này xảy ra: Những thế lực xấu chiếm dụng trí tuệ nhân tạo để phục vụ các mục tiêu vị kỷ của mình và những lập trình viên tham vọng vô tình tạo ra một sản phẩm thông minh vượt xa chính những người làm ra nó".
Theo Ngô Di Lân, anh viết cuốn sách không phải để "hù dọa" độc giả mà tin rằng con người và máy móc có thể chung sống một cách hòa bình. "Tôi tin rằng chúng ta có cơ hội trở thành con người theo cách trọn vẹn nhất khi có máy móc đủ thông minh để thay thế bản thân làm những công việc thuần túy mang tính bảo trì trong đời sống thường nhật. Nói cách khác, trong viễn cảnh lý tưởng, AI không những không biến con người thành máy mà còn giúp con người tìm lại được sợi dây kết nối với sự nhân văn, nhân tính bình sinh sâu thẳm trong mỗi chúng ta".
Tác giả viết: "AI đã, đang và sẽ luôn là tấm gương phản chiếu nhân loại. Việc AI trở thành chiếc phao cứu sinh của loài người hay kẻ hủy diệt nhân loại sẽ hoàn toàn do chúng ta quyết định".
Tiến sĩ Phạm Sỹ Thành, giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Kinh tế và chiến lược Trung Quốc (CESS), viết trong lời bình sách: "Với lối viết chặt chẽ, gọn gàng và giàu thông tin, Canh bạc AI sẽ giúp bạn đọc hiểu được rằng thế kỷ 21 sẽ được định hình bởi trí tuệ nhân tạo và vì sao chúng ta cần chủ động bắt kịp ngay với nó trước khi quá muộn".
Ái Huỳnh - tác giả cuốn Dám nghi, dám nghĩ, dám nghỉ (2023), từng là giám đốc điều hành một start up về AI - cho biết tác phẩm ra mắt nhiều năm trước nhưng ở từng thời điểm, mỗi người có thể có cảm nhận khác nhau khi đọc. "Sách phân tích các góc nhìn về ChatGPT tương tác với người dùng Việt Nam vào giai đoạn 2022-2023. Mỗi người có thể rút ra suy nghĩ riêng mình về tiềm năng, giới hạn của mô hình này. Theo thời gian, có hai yếu tố quan trọng tác động đến nhận định của độc giả về sách. Thứ nhất, ChatGPT được cập nhật không ngừng kể từ khi tác phẩm ra mắt. Thứ hai, con người thay đổi liên tục cách hiểu, cách dùng mô hình này để nó ứng dụng nó một cách tốt nhất".
Độc giả Trúc Thư, 28 tuổi, nói: "Cuốn sách cung cấp thêm nhiều góc nhìn mới lạ, bằng chứng thuyết phục. Ví dụ ChatGPT có xu hướng trả lời theo mẫu số chung của xã hội, tồn tại những định kiến trong một số lĩnh vực hoặc việc đưa ví dụ hỗ trợ luận điểm góp phần chứng minh tính ứng biến của ChatGPT".
Tiến sĩ Ngô Di Lân sinh năm 1994, hiện là nghiên cứu viên của Viện Nghiên cứu Chiến lược Ngoại giao thuộc Học viện Ngoại giao. Các mối quan tâm nghiên cứu chính của anh gồm: An ninh quốc tế, xung đột vũ trang, tác động của trí tuệ nhân tạo (AI) đối với quan hệ quốc tế và các ứng dụng của AI trong hoạch định chiến lược và chính sách an ninh quốc gia. Anh cũng là tác giả hai cuốn sách 1% mỗi ngày (2022), Trò chơi quyền lực (2025).
Châu Anh