Nằm trong con hẻm nhỏ đường Ngô Gia Tự, quận 10, căn nhà số 122/351 giờ đây là di tích lịch sử văn hóa quốc gia. Nơi đây ghi dấu những năm tháng hào hùng cho tinh thần chiến đấu của người dân Việt Nam nên được gìn giữ cẩn thận.
Tủ quần áo hai ngăn với hầm bí mật bên dưới đáy tủ. Ảnh: Thảo Nghi
Ngôi nhà ban đầu làm bằng gỗ, vách ván, diện tích 62 m2 (6,2 x 10m). Nhà được ngăn đôi với một bên để ở và đào hầm bí mật phục vụ in tài liệu của Hội Ủng hộ Vệ quốc đoàn. Bên còn lại là cơ sở sản xuất đàn để ngụy trang. Toàn bộ khuôn viên nhà được bao quanh bởi hàng rào và cổng tre.
Phía dưới ngôi nhà nhỏ này là căn hầm bí mật. Lối xuống hầm thông qua một tủ hai đáy, cửa lùa, ngụy trang bằng quần áo treo bên trong. Chỉ cần mở tủ và đẩy miếng chắn sang bên, một cầu thang tối sẽ hiện ra, dẫn xuống lòng đất.
Cầu thang gỗ dẫn xuống hầm. Ảnh: Thảo Nghi
Đường hầm bí mật được đào từ ngày 3/2/1952 và hoàn tất ngày 19/5 năm đó. Bước xuống cầu thang gỗ, bạn sẽ vào một đường dẫn dài 2 m đến cánh cửa bí mật, ngụy trang như kệ sách.
Xuyên qua kệ sách, du khách sẽ tiếp tục một đoạn dài 2,5 m nữa dẫn tới căn hầm chính rộng chừng 10 mét vuông, chiều cao 1,7 mét. Hầm có lỗ thông hơi ra giếng nước giả trước sân nhà.
Các chiến sĩ hoạt động cách mạng đã ngụy trang căn nhà thành một nơi làm đàn để tránh quân địch nghi ngờ việc người ra vào đông đúc. Tín hiệu các chiến sĩ dùng để nhận biết địch - ta lúc đó là chiếc đèn dầu chớp tắt.
Để đào căn hầm bí mật dưới nền nhà, tránh các con mắt dòm ngó, các chiến sĩ bố trí một chiếc xe kín đáo chở đất ra ngoài, các cán bộ quản lý di tích cho biết. Căn hầm cũng chính là nơi in, truyền đơn, họp bí mật và kết nạp các thành viên cốt cán vào tổ chức.
Đường hầm dẫn đến căn phòng, nơi các chiến sĩ soạn thảo truyền đơn, in ấn và hoạt động cách mạng. Ảnh: Thảo Nghi
Hiện nay, căn nhà được chỉnh trang lại nhưng cấu trúc vẫn giữ nguyên. Vào ngày 20/11/1988, nơi này chính thức được Bộ Văn hóa công nhận trở thành Di tích lịch sử văn hóa Quốc gia.
Xem thêm: Hầm vũ khí bí mật của biệt động giữa Sài Gòn.
Thảo Nghi