Bí mật đời tư (Privacy) là một trong những giá trị lớn nhất và là một trong những quyền cơ bản quan trọng nhất của con người được Hiến pháp ghi nhận. Việc bảo vệ nó tưởng chừng như một điều đơn giản, nhưng trên thực tế, sự vi phạm có thể nói là đang trở nên tràn lan, trở thành mối lo cho xã hội. Các quốc gia đang sử dụng các hình thức khác nhau để bảo vệ, từ quan tòa đến các ủy ban chuyên biệt như Ủy ban bí mật đời tư (Privacy Commissioner).
Việc ngăn chặn sự xâm phạm bí mật đời tư thực sự khó khăn trong kỉ nguyên internet này, khi mà thông tin được lan truyền rất nhanh chỉ sau một cái nhấp chuột máy tính, chúng ta có thể thấy rất nhiều thông tin đời tư đáng ra phải được bảo vệ của nhiều cá nhân bị phơi bày.
Những người có thông tin cá nhân bị tiết lộ hoặc người thân của họ đôi khi gặp rắc rối trong cuộc sống như kẻ lừa đảo sử dụng thông tin của họ nhằm thực hiện hành vi phi pháp…
Một ví dụ có thể kể ra, đó là việc một ca sĩ bị tố cáo hiếp dâm. Liệu rằng, chỉ cần căn cứ vào bản tố cáo của một người nào đó mà cơ quan nhà nước sẽ có quyền cung cấp với báo chí thông tin về tên tuổi, địa chỉ… của ca sĩ đó hay không?
Ngoài ra, chúng ta cũng đặt ra câu hỏi rằng thông tin của người chết có cần được bảo vệ? Và nếu được bảo vệ thì trong trường hợp nào? Hay thông tin của các tổ chức như doanh nghiệp, cơ quan nhà nước có được xem là bí mật đời tư hay không?
Bí mật đời tư tuy được bảo vệ trong Bộ luật hình sự và Bộ luật dân sự nhưng chỉ được viện dẫn khi có “thiệt hại” của nạn nhân (bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng…) chứ chưa quy định một cách cụ thể, đầy đủ như ai là người có quyền thu thập thông tin cá nhân người khác, trình tự thu thập, lưu giữ, sử dụng, tiết lộ thông tin cá nhân như thế nào?
Theo quy định của Bộ luật Dân sự thì cũng thật khó xác định mức độ thiệt hại thực tế như thế nào trong trường hợp bí mật đời tư bị xâm phạm. Đặc biệt, đó là sự thiếu vắng hành lang pháp lý để bảo vệ bí mật đời tư không bị tiết lộ cũng như những chế tài (dân sự, hành chính và hình sự) áp dụng đối với ngay cả những trường hợp không có thiệt hại xảy ra nhằm bảo vệ quyền hợp pháp của công dân cũng như mang tính giáo dục chung.
Do đó, đôi khi chúng ta (đặc biệt là những người nổi tiếng trước công chúng) phải tự mình đi tìm “phương án” để bảo vệ bí mật đời tư cho mình chứ không phải là quyền đương nhiên đã được bảo vệ chặt chẽ bởi luật.
Với sự cần thiết có một đạo luật về bí mật đời tư (privacy act) dựa trên những nguyên tắc cốt lõi nhất định sau đây sẽ tạo ra hành lang pháp lý rõ ràng góp phần tích cực bảo vệ bí mật riêng tư của các cá nhân trong cộng đồng:
1. Mục đích của việc thu thập thông tin cá nhân
Thông tin cá nhân chỉ được thu thập cho một mục đích hợp pháp phù hợp với chức năng, nhiệm vụ của người thu thập thông tin. Ví dụ như các quan tòa thu thập thông tin của bị cáo cho mục đích xét xử.
Và việc thu thập thông tin như vậy là cần thiết cho mục đich đó. Chẳng hạn, điều tra viên không được thu thập thông tin của bị can với mục đích gì khác, mà chỉ khi cần thiết cho hoạt động điều tra.
2. Nguồn của thông tin cá nhân
Thông tin được thu thập từ chính cá nhân được yêu cầu cung cấp thông tin hoặc người thu thập thông tin có thể thu thập ở các nguồn khác khi có căn cứ cho rằng thông tin đó đã có sẵn trên thông tin đại chúng, hoặc cá nhân bị thu thập thông tin đã ủy quyền cung cấp thông tin cho người khác, hay những trường hợp như để phục vụ cho quá trình điều tra, phát hiện, buộc tội người phạm tội, bảo vệ lợi ích công cộng…
3. Thông báo cho người bị thu thập biết về việc thu thập thông tin
Việc thu thập thông tin phải đảm bảo cho cá nhân bị thu thập thông tin biết về việc thông tin của họ đang bị thu thập. Ngoài ra, người bị thu thập thông tin cũng được biết về mục đích của việc thu thập thông tin, tên, địa chỉ của người thu thập và người sẽ giữ thông tin đó.
Tuy nhiên, cũng có những trường hợp người thu thập thông tin không cần phải thông báo cho người bị thu thập thông tin để bảo vệ lợi ích công cộng, hoặc có lý do chính đáng cho rằng việc thông báo sẽ gây ảnh hưởng đến quá trình thực hiện chức năng của mình theo quy định của pháp luật.
4. Phương thức thu thập thông tin
Thông tin cá nhân không được thu thập theo những cách không hợp pháp, chẳng hạn như: đặt máy quay phim bí mật trong nhà người khác, với những cách thức thu thập thông tin như vậy, thì thông tin đó cũng sẽ không được sử dụng (ví dụ: chứng cứ tại phiên tòa… ).
5. Lưu giữ và bảo vệ thông tin cá nhân
Người nắm giữ thông tin phải đảm bảo rằng thông tin đó được bảo vệ bằng những biện pháp thích hợp trong phạm vi quyền hạn của mình, để tránh thông bị được lưu giữ bị thất thoát, sử dụng sai mục đích, sửa đổi hay tiết lộ, loại trừ những trường hợp được luật quy định (ví dụ như: theo yêu cầu cung cấp thông tin của tòa án… ).
6. Tiếp cận, sửa chữa thông tin của người bị thu thập thông tin
Người bị thu thập thông tin được quyền yêu cầu người lưu giữ thông tin xác nhận về việc lưu giữ thông tin và họ có quyền tiếp cận cũng như yêu cầu sửa chữa những thông tin sai lệch về họ. Theo yêu cầu của người bị thu thập thông tin, người lưu giữ thông tin theo thẩm quyền của mình phải thực hiện các bước để sửa chữa những thông tin sai lệch đó.
7. Kiểm tra tính chính xác của thông tin trước khi sử dụng
Người giữ thông tin không sử dụng thông tin được thu thập nếu không thực hiện các cách thức hợp lý để xác định thông tin đó có chính xác hay không, đã được cập nhật đầy đủ và phù hợp với mục đích của việc sử dụng nó chưa?
8. Không được giữ thông tin cá nhân người khác khi không cần thiết
Người giữ thông tin sẽ không được lưu giữ thông tin cá nhân người khác lâu hơn thời gian như đã yêu cầu cho các mục đích mà thông tin được sử dụng.
9. Những giới hạn của việc sử dụng, tiết lộ thông tin cá nhân
Người giữ thông tin chỉ được sử dụng, tiết lộ thông tin theo mục đích mà thông tin được thu thập. Chỉ được sử dụng, tiết lộ cho mục đích khác trong những trường hợp sau:
- Thông tin có sẵn trên thông tin đại chúng.
- Khi được phép của người bị thu thập thông tin.
- Cơ quan nhà nước có thẩm quyền sử dụng, tiết lộ thông tin đó để phục vụ cho quá trình điều tra, truy tố người phạm tội.
- Nhằm bảo vệ lợi ích công cộng.
- Việc sử dụng, tiết lộ thông tin đó cho mục đích khác là cần thiết để ngăn chặn hậu quả nghiêm trọng có thể xảy ra như tới sức khỏe cộng đồng, an ninh quốc gia, tính mạng hay sức khỏe của người bị thu thập thông tin hoặc người khác.
- Thông tin được sử dụng, tiết lộ dưới hình thức mà không thể nhận ra đó là thông tin của người bị thu thập thông tin.
Hy vọng rằng, luật Bí mật đời tư sẽ sớm ra đời, nhằm tạo ra cở sở pháp lý cần thiết để bảo vệ bí mật đời tư của cá nhân, một trong những giá trị thiêng liêng của mỗi con người, tránh tình trạng vi phạm bí mật đời tư như hiện nay.
Tất nhiên, quyền bí mật đời tư không phải là quyền “tuyệt đối” mà đôi khi nó cũng bị chồng lấn bởi “quyền tiếp cận thông tin” của người khác hay “sức khỏe cộng đồng” (lợi ích công cộng) nhưng nhà nước cũng phải đảm bảo quyền bí mật đời tư được bảo vệ bởi vì đó là lợi ích hợp pháp của cá nhân.
>> Xem thêm: Quyền im lặng được áp dụng như thế nào ở Mỹ
ThS Trần Đức Tuấn
https://vnexpress.net/cong-dong/quyen-im-lang-duoc-ap-dung-nhu-the-nao-o-my-3092927.htmlhttps://vnexpress.net/cong-dong/quyen-im-lang-duoc-ap-dung-nhu-the-nao-o-my-3092927.html |
Chia sẻ bài viết của bạn về đời sống, xã hội tại đây