Tròn 80 năm ra đời, Hoàng tử bé luôn là một trong những cuốn sách nổi tiếng nhất mọi thời, với khoảng 140 triệu bản bán ra, được dịch sang khoảng 500 ngôn ngữ, là tác phẩm được dịch sang nhiều thứ tiếng sau Kinh thánh. Nhà văn, phi công người Pháp Antoine de Saint-Exupéry, cha đẻ của Hoàng tử bé, mất tích năm 1943, khi đang thực hiện chuyến bay trinh sát cho quân Đồng minh trong Chiến tranh Thế giới thứ hai.
Những người yêu mến Saint-Exupéry vẫn đau đáu tìm lời giải cho cái chết của ông. Năm 2021, nhà văn trinh thám Michael Busi xuất bản cuốn Mã 612: Ai đã giết hoàng tử bé?, tổng hợp những sự kiện quan trọng trong đời phi công của tác giả, nhiều giả thuyết, sự kiện, kẻ tình nghi và cả động cơ dẫn đến cái chết bí ẩn của ông.
Nhà văn Antoine de Saint-Exupéry (1900-1943). Ảnh: Courtesy of the Antoine de Saint Exupéry Youth Foundation
Sinh năm 1900 ở Lyons, Pháp, Antoine de Saint-Exupéry đi nghĩa vụ quân sự, học lái máy bay và là một trong những phi công đầu tiên thực hiện những chuyến vận chuyển bưu phẩm quốc tế, ở thời điểm phương tiện kỹ thuật còn thô sơ.
Năm 1935, ông cố gắng phá kỷ lục về thời gian di chuyển từ Paris đến Sài Gòn trong 98 giờ 52 phút của André Japy nhưng không thành công. Trước chuyến đi, ông không chuẩn bị kỹ lưỡng, nhờ bạn tìm bản đồ. Để tiết kiệm nhiên liệu, ông không mang theo radar, thay vào đó định hướng nhờ bảng điều khiển và các vì sao. Ông đã bay 3.700 km trong 19 giờ 38 phút cho đến khi bị rơi ở sa mạc Libya. Cả Saint-Exupéry và hoa tiêu kiêm thợ cơ khí André Prévot đã sống sót một cách thần kỳ trong khí hậu nóng như thiêu đốt, chịu đựng tình trạng mất nước, ảo giác, và được một người dân du mục cưỡi lạc đà tình ngang qua cứu. Trở về Paris, ông trở thành tâm điểm chú ý trên mặt báo, khi kể lại chuyến đi và những sai lầm của mình.
Khi Chiến tranh Thế giới nổ ra năm 1939, ông gia nhập Lực lượng Không quân Pháp và thực hiện các nhiệm vụ trinh sát đến khi Pháp đình chiến với Đức năm 1940. Thời gian này, ông thu mình, ít giao du bạn bè, viết nhiều sách, trong đó có cuốn Hoàng tử bé. Năm 1942, ông trở lại quân đội dù đã vượt giới hạn quy định tám tuổi. Saint-Exupéry được bạn bè đánh giá là phi công tài ba nhưng có phần vô kỷ luật và thiếu kiên nhẫn, ông từng đọc sách khi bay và thường không nắm được những thao tác kỹ thuật phức tạp.
Cuốn "Hoàng tử bé" do Trác Phong dịch, Nhã Nam ấn hành. Ảnh: Nhã Nam
Một năm sau, ông được thăng cấp thiếu tá, nhận giao nhiệm vụ lái P-38 Lockheed Lightnings. Tuy nhiên, loại máy bay tinh vi hơn nhiều so với những chiếc ông từng sử dụng. Nhà văn vì thế bị rơi sau một sự cố động cơ, bị đình chỉ bay tám tháng. Trong thời gian bị tước quyền bay, ông bị vu cáo ủng hộ quân đội Đức. Nhà văn vì thế chìm sâu trong tuyệt vọng, trầm cảm nặng. Sức khỏe tinh thần và thể chất của ông càng thêm xuống dốc do uống nhiều rượu.
Ngày 31/7/1944, Saint-Exupéry thực hiện nhiệm vụ cuối cùng, cất cánh từ đảo Corsica rồi mất tích một cách bí ẩn. Một số người cho rằng ông tự sát, số khác đoán ông bị quân địch bắn hạ. Một số phi công Đức từng chạm trán nhà văn cho biết ông không bao giờ thay đổi hướng bay dù gặp kẻ thù. Qua nhiều năm, thi thể nhà văn chưa từng được tìm thấy.
Năm 1998, một ngư dân ở bờ biển Marseille đã nhặt được chiếc vòng bạc khắc tên ông. Một số mảnh máy bay của ông, với số seri 2743L, cũng được tìm thấy gần đó. Sau đó, một người đàn ông Đức tên Horst Rippert tuyên bố ông chính là người bắn hạ máy bay của Saint-Exupéry. Ông ta nói chôn giấu bí mật nhiều năm trong sự xấu hổ, vì nhà văn là tác giả yêu thích của mình. Tuy nhiên, các nhà điều tra không tìm thấy dấu vết của lỗ đạn trong các mảnh máy bay được thu hồi và không có cơ sở chứng minh lời nói của Horst Rippert. Những gì họ có thể xác định là chiếc máy bay đã lao xuống nước theo phương thẳng đứng, với vận tốc khoảng hơn 800 km/h.
Chiếc vòng tay của Saint-Ex, được tìm thấy năm 1998. Ảnh: ww2wrecks
"Giống như Hoàng tử bé yêu mến bông hồng của mình, thế giới yêu mến Antoine de Saint-Exupéry. Nỗ lực nhiều năm khám phá sự thật về tung tích của ông là minh chứng cho điều đó. Bất kể điều gì đã xảy ra vào ngày hôm ấy, di sản của ông luôn là niềm vinh dự, nguồn cảm hứng của nhân loại", theo trang Plane and pilot.
Antoine de Saint-Exupéry được biết đến qua nhiều tác phẩm lấy cảm hứng từ chủ đề vũ trụ, hàng không. Do mất sớm, lại dành nhiều thời gian cho nghề phi công, số lượng tác phẩm của ông không nhiều nhưng đều đặc sắc. Một số tiểu thuyết của ông là Người phi công, Chuyến thư miền Nam, Bay đêm, Phi công thời chiến, Cõi người ta, Thư gửi một con tin.
Ông được giải Femina năm 1931, Giải thưởng lớn của Viện hàn lâm Pháp năm 1939. Năm 2000, dịp kỷ niệm 100 năm ngày sinh của Saint-Exupéry, sân bay quốc tế của thành phố Lyon đã được đổi theo tên của nhà văn. Tên ông cũng được đặt cho một thiên thể, một đỉnh núi ở Argentina và nhiều trường học, đường phố ở Pháp. Trước khi đồng Euro ra đời, hình của Saint-Exupéry và bức tranh do ông vẽ minh họa Hoàng tử bé được in trên tờ 50 franc của Pháp.
Hà Thu (theo Plane and pilot, lithub)