"Thị xã trong tầm tay" - Đặng Nhật Minh
Tác phẩm đen trắng của đạo diễn Đặng Nhật Minh ra mắt năm 1983. Bối cảnh phim là thị xã Lạng Sơn sau khi Trung Quốc rút quân. Phim kể về hành trình của Vũ, một nhà báo đi làm phóng sự về tình hình thị xã khi cuộc chiến biên giới Việt - Trung kết thúc. Giữa hình ảnh hoang tàn, đổ nát của xứ Lạng sau khi giặc tàn phá, Vũ hồi tưởng lại mối tình của anh với Thanh - cô bạn gái từ thuở sinh viên. Tác phẩm làm bật lên sự tàn khốc, vô nghĩa của chiến tranh.
* Cảnh Lạng Sơn đổ nát sau chiến tranh trong phim
Thị xã trong tầm tay là tác phẩm giúp phát hiện tài năng điện ảnh của đạo diễn Đặng Nhật Minh. Phim được quay bằng những khung hình đen trắng giàu chất thơ.
Trong cuốn Hồi ký điện ảnh, đạo diễn Đặng Nhật Minh kể lại, khi ông ghi hình, thị xã Lạng Sơn vẫn còn ngổn ngang đổ nát, hệt như một trường quay khổng lồ không cần phải tốn công dàn dựng. "Người dân chưa được phép trở về nên chúng tôi hoàn toàn làm chủ hiện trường".
Cảnh trong phim "Thị xã trong tầm tay".
Phim có sự tham gia của Tất Bình (vai Vũ), Quế Hằng (vai Thanh), Đặng Nhật Minh (vai một nhà báo Nhật)... Tác phẩm giành giải thưởng Bông Sen Vàng tại Liên hoan phim Việt Nam lần thứ sáu năm 1983.
"Đất mẹ" - Hải Ninh
Tác phẩm ra mắt năm 1980, do Hoàng Tích Chỉ, Hải Ninh viết kịch bản, với sự tham gia của các diễn viên Bùi Bài Bình, Lê Vân, Phạm Bằng, Thu Chung, Thanh Quý... Phim phản ánh trực diện cuộc chiến tranh bảo vệ biên giới trước quân Trung Quốc năm 1979. Câu nói của chiến sĩ trong phim phản ánh bối cảnh nổ ra cuộc chiến lúc bấy giờ: "Ba giờ sáng hôm nay, 17/2, quân Trung Quốc xâm lược đã vượt biên giới đánh sang nước ta với quy mô lớn, gồm nhiều sư đoàn bộ binh và cơ giới, đồn 101 đã chiến đấu chặn địch trên các chốt tiền tiêu".
* Trích đoạn phim "Đất mẹ"
Tác phẩm tập trung tái hiện 10 ngày đêm chiến đấu bảo vệ pháo đài Nậm Na. Cảnh quân đội ta bố trí bãi mìn, phối hợp pháo binh, đánh giáp lá cà, hình ảnh quân Trung Quốc tràn sang với số lượng lớn và nhanh chóng tái hiện một phần sự khốc liệt của cuộc chiến.
Hình ảnh Diệu Thuần ôm bọc phá trong phim.
Đặc biệt, trong phim, nữ diễn viên Diệu Thuần vào vai nữ anh hùng kiên quyết không rút về tuyến sau, gia nhập đơn vị bộ đội để trả thù cho các chị em tổ trồng rừng của lâm trường bị giặc đổ bộ giết trong đêm. Trước tình cảnh quân Trung Quốc tràn sang, khi đồng đội chiến đấu bên cạnh đã hy sinh, chị dụ cho quân địch vây quanh mình và cho nổ khối bộc phá mà mới trước đó vài tiếng, chị vẫn nghĩ nó là gói lương khô bắt được của giặc.
Khán giả cũng được chứng kiến mối tình nảy nở từ gian khổ, hiểm nguy của chiến sĩ Hiếu và nữ kỹ sư địa chất Thu Thủy.
"Cha và con" - Dương Đình Bá và Hà Thế Phong
Tác phẩm do Xưởng phim 1 của Xí nghiệp Phim truyện Việt Nam sản xuất, biên kịch Đoàn Lê. Phim kể về anh Cừ - người lính về làng sau cuộc chiến chống Mỹ, bắt tay xây dựng lại cuộc sống. Những cảnh thanh bình của làng quê đoạn đầu phim khi người lính trở về gây xúc động. Về tới nhà, anh đối diện với việc vợ đã mất, chỉ còn đứa con trai nhỏ tên Việt. Hai cha con nhận nhau và bù đắp cho nhau sau những tháng ngày thiếu thốn tình cảm.
* Trích đoạn phim "Cha và con"
Cuộc sống thanh bình không được bao lâu. Quân Trung Quốc lấn chiếm biên giới, anh Cừ lại lên đường chiến đấu, cậu con trai buộc phải sơ tán theo trường khi còn đang ngái ngủ. Trong phim, cảnh gặp lại nhau của hai bố con và cảnh họ tiếp tục ly tán vì chiến tranh gây ám ảnh.
Không chỉ chia cắt với con, anh Cừ còn chứng kiến người phụ nữ anh đem lòng yêu thương khi trở về - chị Thim - hy sinh trong cuộc chiến chống quân Trung Quốc, ngay khi họ chuẩn bị làm đám cưới.
Cảnh cha con trong phim.
Trong phim, diễn viên Đoàn Dũng vai anh Cừ, Lê Tuấn Anh đảm nhận vai con anh Cừ, Thanh Quý vào vai Thim. Tác phẩm còn có sự xuất hiện của diễn viên Bạch Trà, Lại Phú Cương, Bùi Bài Bình...
"Người bạn ấy" - Danh Tấn
Phim do Xí nghiệp phim truyện Việt Nam sản xuất (xưởng phim 2). Tác phẩm không tập trung vào cuộc chiến chống quân Trung Quốc của quân đội ta mà chủ yếu thể hiện hình ảnh quân Trung Quốc và biến chuyển tư tưởng của người lính trong hàng ngũ này.
* Trích đoạn phim "Người bạn ấy"
Trần Hoàng - sĩ quan của Trung Quốc - và Lâm Muội - cô sinh viên Đại học Bắc Kinh - sang Việt Nam phục vụ quân đội. Họ chứng kiến những hành động khó hiểu của chính quân đội mình như bắt bớ, cướp bóc người dân Việt Nam, tàn phá bản làng.
Cảnh quân Trung Quốc cướp bóc của người dân Việt Nam trong "Người bạn ấy".
Trong ngày Trung Quốc lệnh rút quân, Trần Hoàng và Lâm Muội trăn trở câu hỏi: "Tại sao chúng ta lại có mặt trên đất nước Việt Nam trong lúc này?". Khi họ nhận ra sự thật cũng là lúc họ bị các chỉ huy Trung Quốc ra lệnh thủ tiêu. Trần Hoàng bị giết trong khi Lâm Muội được anh Chân - kỹ sư địa chất Việt Nam - cứu sống với lời nhắn: "Cô cần sống để kể lại với nhân dân Trung Quốc về những việc này".
Hoàng Anh