Chỉ ra rằng Mỹ thường xuyên lên án "các lãnh đạo nước ngoài sử dụng bạo lực và đe dọa để can thiệp vào các tiến trình dân chủ hòa bình, bỏ qua ý nguyện của cử tri", các nhân viên Bộ Ngoại giao Mỹ tuần này soạn thảo một bản ghi nhớ yêu cầu "Bộ Ngoại giao lên án rõ ràng vai trò của Tổng thống Trump trong cuộc tấn công bạo lực nhằm vào chính phủ Mỹ"và "nên nhắc đích danh Tổng thống Trump".
CNN ngày 8/1 thu được bản sao của bản ghi nhớ và cho biết nó sẽ sớm được gửi tới Pompeo, thông qua "kênh bất đồng quan điểm" - cơ chế của Bộ Ngoại giao Mỹ để các quan chức có thể đưa ra quan điểm "ngược dòng" về chính sách đối ngoại. Khoảng 100 nhà ngoại giao Mỹ đã ký tài liệu.
"Sau nhiều tháng thúc đẩy những cáo buộc gian lận cử tri vô căn cứ đã bị cơ quan tư pháp bác bỏ trong hàng chục vụ kiện, Tổng thống Donald Trump đã khuyến khích những người ủng hộ, một số có vũ trang, xông vào Đồi Capitol khi quốc hội đang chứng nhận kết quả của một cuộc bầu cử tổng thống tự do và công bằng", bản ghi nhớ có đoạn viết.
"Sự kích động của ông đã dẫn đến cuộc bạo loạn ở Đồi Capitol khiến 5 người chết, chưa rõ tổng số người bị thương, phá hủy và phá hoại tài sản của chính phủ, đồng thời gây thiệt hại khôn lường đối với hệ thống dân chủ và hình ảnh của chúng ta ở nước ngoài", các nhà ngoại giao viết. "Ông ấy đóng vai trò chủ chốt trong việc phá vỡ chuỗi 220 năm chuyển giao quyền lực hòa bình giữa các đảng trong các cuộc bầu cử Mỹ".
Đầu tuần này, Bộ Ngoại giao Mỹ đã chỉ dẫn cho các đại sứ quán cách thảo luận về cuộc bạo loạn, nhưng họ không đề cập đến vai trò của Trump trong việc kích động sự kiện, điều này khiến các nhà ngoại giao tức giận.
Trong bản ghi nhớ, họ đưa ra đề xuất về ngôn từ để mô tả cuộc bạo loạn, bao gồm câu "việc Tổng thống Donald Trump kích động bạo lực chống lại chứng nhận kết quả bầu cử tự do và công bằng của Mỹ là không thể chấp nhận được và không phù hợp với luật pháp, các giá trị dân chủ, các quyền tự do cơ bản được bảo vệ trong các tài liệu lập quốc và truyền thống lâu đời của chúng ta về chuyển giao quyền lực hòa bình và trật tự".
"Điều quan trọng là phải thông báo với thế giới rằng trong hệ thống của chúng ta, không ai, kể cả Tổng thống, đứng trên luật pháp hoặc không bị chỉ trích công khai", bản ghi nhớ viết.
Ngoại trưởng Pompeo chưa bao giờ công khai chỉ trích Tổng thống. Đến hôm 7/1, sau khi quốc hội chứng nhận kết quả, ông mới chỉ thị cho các nhà ngoại giao khẳng định chiến thắng của Tổng thống đắc cử Joe Biden. Pompeo được cho là ứng viên sáng giá để đại diện cho đảng Cộng hòa tranh cử tổng thống năm 2024 nhờ mối quan hệ với Trump.
Bản ghi nhớ ngầm chỉ trích cách tiếp cận của Pompeo, nói rằng "sự thay đổi này trong chỉ dẫn sẽ là bước đầu tiên để sửa chữa những thiệt hại mà sự kiện này gây ra đối với sự tín nhiệm quốc tế của chúng ta".
Đám đông ủng hộ Trump ngày 6/1 xông vào tòa nhà quốc hội, đập phá nhiều văn phòng và làm gián đoạn cuộc họp xác nhận phiếu đại cử tri đoàn. Vài giờ trước đó, Trump đã tổ chức mít tinh bên ngoài Nhà Trắng, khẳng định cuộc bầu cử "bị đánh cắp" và thúc giục người ủng hộ tuần hành đến Đồi Capitol. Sau khi bạo loạn xảy ra, ông kêu gọi người biểu tình về nhà nhưng vẫn nói rằng họ "rất đặc biệt". Twitter ngày 8/1 quyêt định đóng tài khoản của ông do lo ngại ông "kích động thêm bạo lực".
Phương Vũ (Theo CNN)