 |
|
Giấc ngủ "lơ lửng" của gấu túi. |
Khi ghi lại sự thay đổi về hoạt động của điện não ở bò sát và chim, các nhà khoa học phát hiện ra hai đường khác nhau tương ứng với những giai đoạn của giấc ngủ sâu: những làn sóng điện chậm kèm theo giấc ngủ “thanh thản” và sóng nhanh trong những giai đoạn ngắn của giấc ngủ ngược, mở đường cho những giấc mơ.
Ở đỉnh cao của sự tiến hóa, giấc ngủ của động vật có vú tinh vi nhất. Từ con chuột chù cho tới khỉ hình nhân gorilla, giấc ngủ ngược của chúng thể hiện sự mất trương lực hoàn toàn của cơ bắp, trừ cặp mắt vẫn hoạt động mạnh dưới mi mắt. Cùng lúc đó, sự vận động của mắt thể hiện sự hoạt động tích cực của não bộ.
Giác ngủ luôn là sự sống còn, nên các động vật sẵn sàng thực hiện nhu cầu đó bất cứ lúc nào, bất cứ ở đâu: sống bám trên một cành cây, ngủ lơ lửng dưới nước, miệng há ra hoặc ngủ đứng trên một chân, và cả một nghìn lẻ cách ngủ khác.
Những con chim sẻ, quạ, đại bàng, chim Tucan bám chặt vào cành cây, gà đậu trên sào, cành tre... Đó là một sự cân bằng khá bền vững vì chân của các loài chim đó có những móng nhọn và một ngón đối diện giúp cho chúng bám rất chắc vào cành cây. Ngoài ra, ngủ kiểu này cũng giúp chúng tự bảo vệ: khi một con vật săn mồi đụng tới làm rung cây, chim tỉnh giấc và sẽ bay đi ngay. Chim hồng hạc, sếu ngủ đứng trên một chân mà không ngả nghiêng. Bí mật nằm ở đâu? Là nhờ một trọng tâm rất thấp ngay ở phía trên của chân! Hơn nữa, khớp đầu gối lại có một cái xương đặc biệt, làm nhiệm vụ như cái ròng rọc và cố định chân ở vị trí thẳng đứng. Có nhà nghiên cứu về chim cho rằng tư thế đó giúp một chân được giữ ấm, tiết kiệm năng lượng cho cơ thể.
Những động vật lớn thường ngủ ở tư thế đứng, có lẽ để sẵn sàng phóng chạy khi thấy kẻ thù. Một tư thế đặc biệt tế nhị với loài hươu cao cổ, nó phải đặt đầu, cổ lên một cành cây hoặc lên lưng. Một loài ngủ đứng khác là chim cánh cụt, có thể đứng ngủ cả ngày, đêm để sưởi ấm cho trứng đặt trên chân. Nó có thể tỉnh giấc bất kỳ lúc nào khi có tiếng động.
Cá sấu có thể nằm hàng giờ không động đậy, miệng há rộng, không phải để người đi săn ngắm bắn, cũng không phải để cho con mồi dại dột, ngu ngốc tưởng đó là một thân cây chết. Sự thực là nó dùng hệ hô hấp để tạo nên sự thông gió nội tại đặc biệt hữu ích dưới ánh nắng chói chang của mặt trời nhiệt đới. Khi nhiệt độ tăng quá cao, nó đi vào giấc ngủ lịm, đồng thời giảm bớt sự chuyển hóa.
Khi ngủ, rắn vẫn đưa lưỡi ra vào đều đặn để biết được thành phần của không khí chung quanh. Nếu có một vật lạ hoặc con mồi, nó sẽ tỉnh dậy một lát. Ngược lại khi ngủ đông, nó không còn hung dữ nữa. Nhưng việc phát hiện nó trong lúc này có thể trở thành cơn ác mộng, vì rắn thường ngủ đông theo tập đoàn để tự bảo vệ. Loài rắn có đai ở Canada có thể qua đông với khoảng 10.000 con trong một tổ.
Với một số động vật có vú ở biển khác như cá heo mỏ, hải cẩu, sư tử biển, quá trình tiến hóa đã tạo cho chúng cách ngủ theo kiểu nửa bán cầu não. Nửa này khi ngủ thì nửa kia hoạt động. Do đó, chúng vừa bơi vừa ngủ được.
Con gorilla không sợ thú săn mồi, ngủ ngay trên mặt đất. Bầy khỉ chọn một khu rừng thưa rồi mỗi con bẻ cành cây, lá cây tươi làm giường qua một đêm. Giấc ngủ ở đây đặt vấn đề vệ sinh lên hàng đầu: những con ve cứng hoặc chấy rận không có thời gian làm tổ ở “giường” của chúng.
Tài Hoa Trẻ (theo Ca m’intéresse)