Chị Vân, chủ một cửa hàng điện tử trên phố Cầu Giấy, Hà Nội cho biết, cách đây hơn chục năm phạm vi khách hàng của chị kéo dài dọc trục đường 32 xuống tận Hoài Đức, Đan Phượng.
"Khi đó, ở những khu vực này, cửa hàng lớn, siêu thị điện máy không nhiều. Tôi cũng không phải đau đầu với bài toán cạnh tranh về giá cả hay chính sách khuyến mại, quà tặng như hiện nay", chị Vân nói.
Khoảng cách khách hàng của chị dần bị thu hẹp trong khoảng 5 năm nay sau khi nhiều siêu thị điện máy lớn mở rộng địa bàn. Để giữ chân nhóm khách hàng cũ, 3 năm trước chị phải đầu tư mở thêm một cửa hàng nữa nằm ở trục đường 32 nhưng cách địa điểm đầu tiên gần chục cây số.
Một thương hiệu điện tử, điện lạnh vang danh suốt 20 năm ở TP Bắc Giang cũng vừa chuyển hướng kinh doanh sang lĩnh vực khác sau khi đánh giá hiệu quả mang lại từ ngành này giảm sút do mức độ cạnh tranh ngày càng khốc liệt của các đối thủ lớn. Một doanh nghiệp khác của địa phương này tuy vẫn gắn bó với ngành điện máy nhưng đã bắt đầu mở rộng thị trường đến các huyện, thị trấn thay vì chỉ có một điểm bán hàng ở thành phố như trước đây. Chiến lược đó của các doanh nghiệp địa phương này diễn ra sau khi thị trường bắt đầu có sự thâm nhập của những chuỗi siêu thị điện máy lớn từ đầu năm 2015.
Chuỗi siêu thị, cửa hàng điện máy lớn liên tục mở rộng hệ thống trong thời gian qua. Ảnh: Anh Tú
"Thị phần điện máy chuyển dịch theo hướng rơi vào tay các doanh nghiệp lớn, miếng bánh của những cửa hàng nhỏ sẽ ngày một nhỏ đi", chuyên gia lâu năm trong lĩnh vực điện máy nhận định.
Chiến lược đánh chiếm thị trường tỉnh lẻ được chuỗi điện máy Trần Anh theo đuổi từ 2014 với số cửa hàng hiện là 25 điểm, gấp 2,5 lần trước đó. Cũng với chiến lược mở rộng hệ thống từ năm 2015, chuỗi Điện Máy Xanh đến nay đã phủ sóng tới 63 tỉnh, thành với số cửa hàng lên tới 473 và trở thành động lực mới của Thế Giới Di Động. Gần đây, để đẩy mạnh thị phần ở miền Bắc, hãng này đã thâu tóm Trần Anh - đơn vị sở hữu những mặt bằng kinh doanh lớn nhằm tăng độ phủ và thị phần trong ngành điện máy.
Đưa vào hoạt động siêu thị điện máy đầu tiên ngoài phạm vi Hà Nội vào cuối năm 2013, hiện Media Mart đã có mặt tại 17 tỉnh thành ngoài Hà Nội với 43 điểm bán. Tại Hà Nội nếu như 5 năm trước, đơn vị này chỉ có 6 điểm thì hiện nay đã tăng lên gấp 3 lần với 18 điểm bán. Trong lúc chia sẻ thông tin này thì lãnh đạo Media mart cũng đang bận rộn với kế hoạch chuẩn bị khai trương thêm 6 điểm bán hàng mới. Dù gia nhập thị trường sau, song Vingroup cũng liên tục gia tăng hiện diện với VinPro, VinPro+ nằm trong các khu trung tâm thương mại hay các dự án bất động sản lớn...
Một báo cáo của Công ty Chứng khoán MB (MBS) phát hành cuối năm 2016 cho biết, thị trường bán lẻ các mặt hàng công nghệ, điện máy trong quá khứ vốn dĩ khá manh mún và phân tán với tổng số hơn 7.000 cửa hàng bán lẻ trên cả nước, nắm khoảng 50% thị phần. Cùng với sự mở rộng đó của những “ông lớn” sở hữu các cửa hàng kinh doanh theo chuỗi với nhiều dòng sản phẩm, dịch vụ đồng nhất, MBS dự báo số lượng các cửa hàng kinh doanh nhỏ lẻ ngày càng giảm xuống.
Chiến lược mở rộng điểm bán của doanh nghiệp lớn không chỉ thu hẹp thị phần của cửa hàng nhỏ lẻ mà còn khiến các chuỗi siêu thị yếu kém đối mặt với nguy cơ đóng cửa. Dẫn chứng là trong vài năm gần đây không ít tên tuổi lớn cũng đã rời thị trường như Việt Long, TopCare tại Hà Nội, còn ở TP HCM là HomeOne, Best Carings. Một tên tuổi lớn trong ngành điện máy là Pico cũng từng phải đóng cửa một số điểm bán trước áp lực cạnh tranh lớn.
“Sự mở rộng liên tục các điểm bán mới của đối thủ lớn khiến không ít doanh nghiệp chỉ cần đứng im một thời gian thì lập tức bị vượt mặt, thậm chí là đè bẹp”, ông Lê Quang Vũ, Tổng giám đốc Media Mart chia sẻ khi lý giải về việc liên tục mở cửa hàng mới các doanh nghiệp trong ngành.
“Trước đây phạm vi bán hàng của một siêu thị có thể tới 30-40km nhưng giờ đây mật độ dày hơn nên bán kính giảm xuống chỉ còn 5-10km. Nếu có ít điểm bán thì làm sao chọi được hàng chục điểm nữa cùng khu vực", ông nói.
Tuy nhiên, áp lực mở cửa hàng mới cũng khiến hiệu quả khai thác mặt bằng các chuỗi bán lẻ điện máy có xu hướng giảm. Nếu như năm 2012, mỗi m2 mặt bằng mang về cho Trần Anh trung bình hơn 30 triệu đồng mỗi tháng thì con số này đến cuối năm 2015 chỉ còn hơn 20 triệu đồng. Mức doanh thu 12 triệu đồng mỗi m2 của Điện Máy Xanh trong năm 2015 cũng giảm nhẹ so với 2 năm trước đó.
Tuy nhiên, theo ông Vũ, đó chỉ là những số liệu phản ánh trong ngắn hạn bởi khi mở rộng cũng có nghĩa là phải đầu tư về mặt bằng, nhân công... nên hiệu quả khai thác mặt bằng thời gian đầu có thể chưa cao. Về lâu dài, các chuyên gia vẫn khá lạc quan về mức tăng trưởng doanh thu điện máy.
“Những công ty, cửa hàng doanh nghiệp nhỏ đóng cửa nhiều, đó là cơ hội để gia tăng doanh thu. Ngoài ra, xu hướng mua sắm chuyển vào trung tâm thương mại bởi chính sách hậu mãi đổi trả cao hơn cũng là một trong những nhân tố thúc đẩy thị trường”, ông Vũ cho hay.
Số liệu của Công ty TNHH Nghiên cứu Thị trường Công nghệ và Bán lẻ GFK Việt Nam cho thấy, trong quý II/2017, doanh thu của 6 trong số 7 nhóm ngành hàng công nghệ điện tử Việt Nam vẫn tăng trưởng mạnh so với cùng kỳ. Trong đó, doanh thu các nhóm hàng chiếm tỷ trọng lớn như điện thoại di động, điện lạnh, điện tử, điện gia dụng đều có mức tăng trưởng 2 con số.
"Một thị trường hấp dẫn bao giờ cũng đầy tính cạnh tranh. Việt Nam vẫn là một nước đang phát triển với dân số trẻ, nhu cầu sử dụng hàng công nghệ lớn, tâm lý mua sắm dễ dàng", lãnh đạo Pico cho hay.
Cũng theo ông, các nhà sản xuất điện máy luôn cập nhật công nghệ mới, mẫu mã mới để kích thích nhu cầu mua sắm, thay đổi của người dùng. Hơn nữa, nhiều địa bàn ở các tỉnh thành tại Việt Nam vẫn còn ở giai đoạn đầu nên tăng trưởng doanh thu vẫn còn nhiều hứa hẹn.
Một báo cáo của GFK cũng cho thấy, trong giai đoạn 2011-2015, nhu cầu tiêu thụ các mặt hàng này đã tăng trưởng với tốc độ bình quân 15,7% mỗi năm và tiếp tục duy trì mức 2 con số.
MBS cũng nhận định, trong tương lai, xu hướng phát triển ngành vẫn sẽ tiếp tục tập trung vào các nhà bán lẻ lớn với hệ thống cửa hàng có độ phủ cao và chất lượng dịch vụ tốt.
"Ngoài ra, mức tiêu dùng cho các mặt hàng điện tử sẽ chuyển dịch một phần từ kênh bán lẻ truyền thống sang kênh mua bán online. Phần lớn người tiêu dùng đang sử dụng kênh online để tham khảo mức giá và tính năng sản phẩm sau đó đến các điểm bán lẻ để kiểm tra và mua hàng. Chính vì vậy, các cửa hàng bán lẻ theo chuỗi cũng có xu hướng giảm diện tích trưng bày sản phẩm", báo cáo nhận định.
Tuy nhiên, lãnh đạo Media Mart cũng cho rằng, việc mở rộng hệ thống sẽ chỉ đạt được hiệu quả khi doanh nghiệp kiểm soát được hoạt động, tìm kiếm được mặt bằng phù hợp với mức giá hợp lý trong dài hạn, đặc biệt là quản lý hàng tồn kho bởi rủi ro này trong lĩnh vực điện máy rất lớn.