Cá chép xâm hại đe dọa hệ sinh thái South Dakota

Cá chép xâm hại hay còn gọi là cá chép châu Á trở thành mối đe dọa lớn đối với sông hồ ở bang South Dakota, nguồn tài nguyên tự nhiên quý giá đối với hàng nghìn ngư dân, người đi thuyền và người yêu thích các môn thể thao nước mỗi năm. Đó là lý do tại sao nhóm nghiên cứu đến từ Đại học South Dakota (SDSU) hợp tác với nhà chức trách Cơ quan giải trí, cá và công viên South Dakota để đảm bảo nguồn tại nguyên tự nhiên này không bị xâm chiếm bởi "loài cá bị ghét nhất nước Mỹ", Phys.org hôm 15/11 đưa tin.

Alison Coulter, trợ lý giáo sư ở Khoa quản lý tài nguyên thiên nhiên của SDSU, biết rõ những thách thức mà cá chép xâm hại đặt ra. Là nghiên cứu sinh sau tiến sĩ, Coulter tiến hành tìm hiểu cá chép xâm hại trên sông Illinois, tuyến đường thủy mà loài vật này phát triển tràn lan. Giờ đây ở South Dakota, Coulter và cộng sự đang tìm cách hiểu rõ hơn làm thế nào để ngăn chặn nạn xâm chiếm tương tự.

Tại Mỹ, có hai loại cá chép riêng biệt là cá chép thường và cá chép châu Á. Ngư dân ở South Dakota có thể quen thuộc hơn với cá chép thường, sinh sống ở gần như mọi tuyến đường thủy trong bang. Chúng được đưa tới Mỹ từ châu Âu năm 1831, phân bố khắp cả nước như một nguồn thức ăn. Dù là động xâm hại, chúng đã trở thành loài tự nhiên ở sông hồ trong bang.

Cá chép châu Á, thuật ngữ chung để chỉ 4 loại cá chép, có lịch sử khác hẳn. Chúng là động vật bản xứ ở Đông Á và được đưa tới Mỹ trong thập niên 1970 để giúp làm sạch bể chứa, ao thủy canh và ao xử lý nước thải. Cuối cùng, lũ lụt tạo điều kiện cho chúng trốn ra ngoài. Vào đầu thập niên 2000, tất cả lưu vực sông Mississippi, sông Missouri, sau đó là sông ở Ohio và Ohio and Illinois đều có quần thể cá chép xâm hại.

Cá chép xâm hại bao gồm nhiều loài khác nhau, mỗi loài có đặc điểm độc đáo có thể dẫn tới tàn phá sinh thái. Cá mè hoa và cá mè trắng là những loài phổ biến và dồi dào nhất. Cá mèo hoa ăn động vật phù du còn cá mè trắng ăn thực vật phù du. Cả hai loài đều cạnh tranh trực tiếp với cá bản xứ. Quần thể cá mè hoa và cá mè trắng có thể nhanh chóng ăn hết lượng sinh vật phù du lớn bằng con sư tử.

Cá mè trắng hay còn gọi là "cá chép bay" nhờ khả năng nhảy cao tới ba mét khỏi mặt nước. Khi xâm hại, hàng trăm con cá mè trắng có thể nhảy lên cao phía sau motor của thuyền. Điều này có thể gây nguy hiểm cho hành khách và người chơi trượt nước. Họ sẽ dễ bất tỉnh nếu bị cá mè trắng văng trúng.

Cá trắm cỏ tương tự cá chép thường và ăn thực vật thủy sinh. Do thói quen của chúng, cá trắm cỏ là mối đe dọa đói với vùng đầm lầy do chúng phá hủy nơi sinh sống của cá bản xứ, chim, động vật lưỡng cư và bò sát.

Loài cá chép xâm hại cuối cùng là cá trắm đen, chủ yếu ăn ốc sên, trai, tôm nước ngọt, côn trùng và tôm hùm đất. Tuy nhiên, chúng không ăn trai vằn, loài xâm hại khác mà bang South Dakota đang tìm cách xử lý. Chúng cũng trực tiếp cạnh tranh thức ăn với cá, rùa, chim, gấu mèo, rái cá và chuột xạ hương.

Tương tự cá chép thường, cá chép xâm hại rất phàm ăn và có thể phát triển nhanh chóng. Trên thực tế, chúng lớn nhanh đến mức chỉ mất vài tháng để cá sắp trưởng thành lớn hơn tất cả kẻ thù tự nhiên. Nhờ tốc độ sinh sản nhanh, chúng đang gây rối loại sinh thái ở các tuyến đường thủy. Mực nước ở South Dakota đang tăng lên trong vài thập kỷ qua. Kết hợp với lũ lụt ngày càng tăng, điều kiện này cho phép cá chép xâm hại lan tới địa điểm mới. Ví dụ, lũ lụt năm 2011 khiến sông Missouri tràn vào hồ Yankton, hồ nhân tạo nhỏ bên dưới đập Gavins Point. Nhờ đó, vài loài cá chép xâm hại tiến vào cả hồ Yankton và sông James. Đặc biệt, cá mè trắng thống trị con sông gần Yankton với số lượng nhiều đến mức thường đâm thẳng vào thuyền của người dân.

Khi cá chép xâm hại xâm chiếm một tuyến đường thủy, gần như không thể loại bỏ hoàn toàn chúng. Đây là lý do các biện pháp phòng ngừa rất quan trọng nhằm ngăn cản chúng lan rộng. Ở Chicago, chính quyền địa phương đã tiêu hàng tỷ USD vào một loại rào chắn đặc biệt ngăn cá chép xâm hại tiến vào vùng Ngũ Hồ, nơi chúng có thể làm xáo trộn ngành công nghiệp đánh cá thương mại trị giá 7 tỷ USD và ngành du lịch có giá trị hơn 10 tỷ USD. Tương tự vùng Ngũ Hồ, nhà chức trách South Dakota lo ngại nếu cá chép xâm hại xuất hiện ở sông Missouri phía trên Gavins Point, quần thể cá walleye bản xứ sẽ giảm mạnh.

An Khang (Theo Phys.org)