Chỉ 7.751 người hâm mộ Arsenal trực tiếp chứng kiến màn ra mắt đội một của Saka. Vào một đêm lạnh cóng ở thủ đô Kiev (Ukraine) ngày 29/11/2018, Arsenal - và một nhóm CĐV chọn lọc - có mặt tại sân Olimpiyskiy để đấu chủ nhà Vorskla Poltava tại vòng bảng Europa League.
Khi Arsenal dẫn 3-0 và cầm chắc chiến thắng cũng như vé vào vòng knock-out với ngôi đầu sớm một lượt, HLV Unai Emery tung Saka vào thay Aaron Ramsey ở phút 68. Vài tuần sau khi đón sinh nhật lần thứ 17, cầu thủ trẻ người Anh mang áo số 87 lạ lẫm suýt để lại dấu ấn bằng bàn thắng.
Saka thành cầu thủ thứ 862 trong lịch sử thi đấu cho đội một Arsenal và là cầu thủ trẻ thứ 15 ra mắt CLB. Nhưng câu chuyện của Saka ở Arsenal không bắt đầu vào đêm hôm đó tại Kiev, mà từ gần 10 năm trước, lúc anh gia nhập học viện Hale End ở tuổi lên 8. Kể từ đó, sự nghiệp của cầu thủ sinh ra tại Ealing, London đã và đang trên một quỹ đạo đi lên, đưa anh thành ngôi sao lớn bậc nhất tại CLB cũng như đội tuyển.
Mọi thứ không xảy ra "một sớm một chiều", khi sự phát triển của Saka là kết quả của sự chăm chỉ, khát khao, chuyên nghiệp từ bản thân cầu thủ này cũng như những người xung quanh tại CLB. Hơn thế, khi mới 21 tuổi, chắc chắn thời gian vẫn đang đứng về phía Saka.
Saka (thứ hai từ phải sang) ngồi dự bị trước khi vào thay người và ra mắt cùng đội một Arsenal trong trận đấu với chủ nhà Vorskla Poltava ở Kiev ngày 29/11/2018. Ảnh: arsenal.com
Saka là một sản phẩm thực thụ của Hale End - học viện bóng đá trẻ Arsenal. Sau khi tập luyện và thi đấu một thời gian ngắn để kiểm tra năng lực, anh đã ký hợp đồng chính thức đầu tiên với CLB vào ngày 5/5/2010 khi mới tám tuổi, gia nhập lứa trẻ nhất tại Hale End - lứa U9. Emile Smith Rowe gia nhập Arsenal cùng tháng, mặc dù ở nhóm lớn hơn hai tuổi, trong khi Reiss Nelson, Joe Willock, Alex Iwobi hay Ainsley Maitland-Niles đã có mặt trong học viện.
"Ngay cả khi Saka còn rất trẻ và dưới 11 tuổi, chúng tôi đã có lộ trình để chăm sóc cho cậu ấy", Trưởng bộ phận phát triển cầu thủ trẻ Liam Brady nói. "Các HLV và nhân viên đã làm rất tốt trong việc tuyển trạch rồi sau đó chăm sóc những cậu bé này. Tôi nhớ Saka ở lứa tuổi đó, rất nhanh, cơ bắp, mạnh mẽ và khi lớn hơn, cậu ấy nhanh chóng bổ sung trí thông minh bóng đá cần thiết ở cấp độ cao nhất. Không chỉ ghi bàn, Saka còn tham gia vào lối chơi và phối hợp với tất cả cầu thủ trên sân. Saka như cầu thủ giỏi nhất trên sân, về cơ bản giống như bây giờ, khi vừa có thể ghi bàn và kiến tạo".
Liam Brady rời vai trò đứng đầu bộ phận phát triển các cầu thủ trẻ vào tháng 5/2014, lúc Luke Hobbs đã gia nhập đội trẻ của Arsenal từ Southend United. Khi đó, Hobbs thuộc ban huấn luyện đội U14, cùng lúc Saka đang thăng tiến mạnh mẽ. "Tôi gia nhập CLB năm 2013 và nhớ lần đầu nghe tên Saka", Hobbs kể. "Đó là tuần đầu của tôi tại CLB, và Roy Massey đã nói chuyện với Steve Leonard, người đã huấn luyện đội U15 nhưng cũng chịu trách nhiệm về trang phục thi đấu".
Khi đó, Massey và Leonard lo việc phân cho Saka chiếc áo số 3 có thể khiến gia đình và cầu thủ trẻ này phật lòng vì số áo này thường dành cho các cầu thủ phòng ngự. Nhưng như Hobbs kể, cả Saka và bố Yemi đều chẳng bận tâm về số áo.
Không mất nhiều thời gian để Hobbs - hiện là trưởng ban huấn luyện học viện của Arsenal - hiểu tại sao các cộng sự như Massey và Leonard hay thảo luận về Saka như vậy. Ông lần đầu dẫn dắt Saka khi đưa đội U12 Arsenal dự giải futsal Ngoại hạng Anh - giải 5 đấu 5, trong nhà, liên tục chạm bóng. Khi đó, Hobbs chọn cách tiếp cận cởi mở và không gây áp lực phải thắng bằng mọi giá. Ông trao cơ hội cho cả 10 cầu thủ, với năm người đá hiệp một và năm người đá hiệp hai. Hobbs giữ nguyên cách tiếp cận và sắp xếp nhân sự này cho đến trận chung kết gặp Chelsea.
Saka thời còn khoác áo đội nhi đồng Arsenal.
"Tôi xếp đội của Saka đá trước, và rút họ khỏi sân sau giờ nghỉ khi đang thắng", Hobbs giải thích. "Chelsea rõ ràng là đối thủ mạnh và đã gỡ hòa 3-3. Khi đó, tôi nhớ mình đã nghĩ rằng 'muốn thắng thì đưa Saka vào sân'. Vì vậy, dù phương pháp của tôi đúng hay sai, tôi đã đưa Saka vào sân, và cậu ấy ghi bàn nâng tỷ số lên 4-3, rồi 5-3, rồi có cú sút vào góc cao, 6-3. Họ không thể lấy bóng của Saka, rồi chúng tôi nâng Cup và có một hành trình trở lại tốt đẹp. Tôi nhớ rất rõ khoảnh khắc đó. Dù giúp đội chiến thắng, Saka không hề kiêu ngạo".
Mùa tiếp theo, khi là thành viên của đội U13, Saka bắt đầu tích lũy kinh nghiệm thi đấu ở nhiều vị trí khác nhau, chủ yếu là hậu vệ trái - điều tỏ ra hữu ích trong những ngày đầu tiên anh được đôn lên đội một, khoảng 6 năm sau. Khi đó, Saka thường xuyên được đôn lên thi đấu ở đội lớn tuổi hơn - đội U14 của Hobbs - để tiếp tục tiến bộ và phát triển. Ban huấn luyện cũng không ngần ngại kiểm tra khả năng của Saka, khi từng để anh đá hậu vệ trái trong một trận sân 11 tại Wembley.
Khi Hobbs trao đổi về việc để Saka đá hậu vệ cánh và chơi với các cầu thủ lớn tuổi hơn, ông Yemi luôn vui vẻ đồng ý. Và những trận đấu vượt cấp khi đó tiếp tục giúp Saka tiến bộ. Đá hậu vệ cánh, Saka nhận nhiều bóng, luôn mạnh dạn cầm bóng chạy vào khoảng trống và trở thành đe dọa tấn công đầu tiên của đội bên cánh trái, dù phải đối mặt với những cầu thủ lớn tuổi hơn. Thành tựu lớn đầu tiên mà Saka gặt hái ở vai trò này chức vô địch Nike Trophy 2015 trên sân Wembley, nơi cậu bé đá hậu vệ trái trong trận chung kết, giúp Arsenal thắng Reading 1-0.
Năm 2018, ở tuổi 16, hành trình của Saka ở học viện Hale End kết thúc. Saka cùng 11 mầm non khác được đề nghị các hình thức học bổng toàn phần với CLB để tập luyện, thi đấu tại London Colney - đại bản doanh của Arsenal. Gia đình Saka vui vẻ đồng ý với đề nghị này, và họ cũng không thông qua bất kỳ người đại diện nào, mà chỉ để ông bố Yemi nói chuyện với CLB. "Là tài năng hàng đầu của Arsenal ở tuổi U15, cậu ấy chắc chắn có nhiều đề nghị từ các CLB khác. Nhưng gia đình của Saka luôn bình tĩnh. Tôi nghĩ đó là một phần quan trọng trong hành trình của Saka. Cậu ấy là đứa trẻ tuyệt vời. Bất cứ khi nào đưa Saka đi xa hoặc ra nước ngoài, chúng tôi đều không có bất kỳ vấn đề gì. Cậu ấy luôn rất khiêm tốn", Hobbs kể.
Với tám năm ăn tập tại Hale End và tốc độ thăng tiến chóng mặt, Saka được xem như hình mẫu về những "Pháo thủ" mạnh mẽ mà Arsenal cố gắng tạo ra tại học viện. "Saka truyền cảm hứng cho tất cả, từ các nhân viên đến các cầu thủ trẻ, để trở nên tốt hơn. Saka truyền cảm hứng không chỉ bằng những gì làm trên sân, mà còn bằng hành vi và những gì cậu ấy làm trong cộng đồng. Thật tuyệt khi chúng tôi có thể cho gia đình của các cầu thủ trẻ thấy con đường của Saka như một ví dụ về ý nghĩa của chúng tôi, đó là tạo ra những Pháo thủ trẻ mạnh mẽ", Giám đốc Học viện Per Mertesacker tự hào.
Cựu trung vệ Đức cũng ngưỡng mộ cách Saka đối mặt với áp lực thi đấu đỉnh cao. Mertesacker nói: "Cậu ấy đang vượt qua tất cả thử thách này, với mọi thứ xảy ra xung quanh. Saka biết nắm bắt cơ hội dù đôi khi bị đánh gục, bỏ lỡ một quả phạt đền, biết cách đối phó với việc phân biệt chủng tộc và lạm dụng trực tuyến. Saka vượt qua tất cả những thử thách và đó là điều tiêu biểu cho những Pháo thủ trẻ mạnh mẽ. Cậu ấy là nguồn cảm hứng cho chúng tôi".
Mertesacker chứng kiến Saka ký hợp đồng chuyên nghiệp với Arsenal ngày 14/9/2018, khi tiền đạo này mới 17 tuổi. Ảnh: arsenal.com
Từ Hale End chuyển đến London Colney, rồi sớm được đôn lên đội một,Saka nhanh chóng ra mắt khi còn đang là học sinh. Cầu thủ sinh năm 2001 bắt đầu mùa giải tiếp theo bằng cách ghi bàn đầu tiên cho Arsenal trong trận gặp Eintracht Frankfurt ở Europa League vào tháng 9/2019. Đó chắc chắn là một ngày đặc biệt, nhưng những gì Saka làm sau đó thậm chí còn đặc biệt hơn.
"Điều cho bạn biết mọi thứ về Saka là những gì cậu ấy đã làm với chiếc áo của mình từ trận đấu đột phá đó với Frankfurt", Mertesacker kể. "Ngày hôm sau, Saka mang nó trở lại Hale End và tặng chúng tôi như một món quà. Một chiếc áo đầy ý nghĩa, ghi dấu khoảnh khắc Saka ghi bàn đầu tiên, và cậu ấy mang về cho chúng tôi, nơi tất cả bắt đầu. Chiếc áo đang được trưng bày ở sảnh vào cho mọi người xem. Đó là Saka, cậu ấy không bao giờ quên những người đã là một phần trong câu chuyện của mình, tôn trọng hành trình đã trải qua".
Trước trận đấu mang tính bước ngoặt đó với Frankfurt, Saka đã có những bước đầu tiên trong sự nghiệp bóng đá chuyên nghiệp vào đầu mùa 2018-2019. Một kỷ nguyên mới đã bắt đầu tại sân Emirates. Arsene Wenger rời đi vào hè 2018 sau 22 năm nắm quyền, và Unai Emery thay thế với tư cách là HLV mới đầu tiên của CLB trong thế kỷ 21. Học viện cũng thay đổi, khi Mertesacker được bổ nhiệm làm Giám đốc, còn Freddie Ljungberg làm HLV trưởng đội U23. Trước đó, danh thủ người Thụy Điển huấn luyện đội U15 và U19 của Arsenal, qua đó từng làm việc trực tiếp với Saka.
"Khi bổ nhiệm Ljungberg dẫn dắt đội U15, ông ấy đã trao niềm tin rất lớn vào Saka", Hobbs nhớ lại. "Điều đó giúp Saka khi cậu ấy lần đầu đến London Colney để tập luyện toàn thời gian. Ljungberg biết phong cách của Saka và điều đó chắc chắn có lợi cho quá trình chuyển đổi từ học sinh sang lứa tuổi U23. Ljungberg cũng có mối quan hệ tốt với Emery, điều cũng giúp Saka thăng tiến".
Emery đầu tiên chỉ trao cơ hội cho Emile Smith Rowe ra mắt ở vòng bảng Europa League. Đến lượt thứ năm, khi nắm lợi thế lớn trong việc giành ngôi đầu, Emery mới tìm hiểu kỹ hơn về lứa học viện và lần đầu điền tên Saka vào danh sách đăng ký với UEFA sang Ukraine đấu Vorskla Poltava. Và tài năng trẻ người Anh đã tận dụng triệt để cơ hội này để gây ấn tượng với HLV trưởng đội một.
Phút 68 trận đấu trên sân Olimpiyskiy ngày 29/11/2018 đó, Saka vào sân, và ở tuổi 17 tuổi 86 ngày, cậu bé trở thành cầu thủ trẻ thứ 15 trong lịch sử Arsenal ra mắt đội một. Tầm vóc của giải đấu, sự mới mẻ của đội một và cái lạnh -14 độ C hôm đó không thể ngăn Saka tỏa sáng. Sáu phút sau khi vào sân, Saka chạy cánh trái và nhận bóng từ đường chuyền dài của Mohamed Elneny. Cậu bé đỡ gọn, đảo bóng vượt qua hậu vệ Vorskla Poltava rồi dứt điểm chân trái sở trường về góc gần, nhưng bị thủ môn cản phá. Saka còn để lại dấu ấn với pha kiến tạo cho Joe Willock.
Saka trong màn ra mắt đội một Arsenal trên sân Olimpiyskiy, Kiev ngày 29/11/2018. Ảnh: Dreamstime
Nhưng Saka không chỉ gây ấn tượng trên sân cỏ. Bóng đá ngốn rất nhiều thời gian của cậu bé từ lúc còn nhỏ, nhưng Saka không đánh đổi nó bằng mọi thứ xung quanh, ít nhất là việc học. Sinh ngày 5/9, Saka là một trong những người lớn tuổi nhất trong năm học của mình, và cậu tiếp tục theo học trường trung học Greenford khi gia nhập Hale End. Theo Matt Henly - trưởng bộ phận giáo dục tại học viện Arsenal trong 10 năm và theo sát Saka những năm trung học, cậu bé cũng học hành nghiêm túc, luôn nỗ lực 100% như khi chơi bóng. "Saka thi tốt nghiệp phổ thông năm 2018 và đạt thành tích cao nhất trong nhóm, dù khi đó đội có nhiều cậu bé thông minh", Henly kể.
Điều làm cho điểm số của Saka còn đáng chú ý hơn, là thời gian diễn ra các bài kiểm tra cuối kỳ. "Năm 2018 diễn ra giải vô địch châu Âu dành cho lứa tuổi dưới 17, và diễn ra vào đúng thời điểm với các kỳ thi. Đó là ác mộng với các cậu bé đó", Matt giải thích. "Saka may mắn vì Anh đăng cai giải năm đó. Vì vậy, cậu ấy có thể ngồi học tại trường, chứ không phải ra nước ngoài hay học trong khách sạn. Một số cầu thủ đã được sắp xếp lại thời gian thi vào những thời điểm khác nhau, còn Saka dành thời gian đó để đi lại giữa London và St George’s Park, giữa việc làm bài kiểm tra và thi đấu cho đội tuyển. Điều đó làm cho kết quả của Saka thậm chí còn đáng kinh ngạc hơn".
Vậy cầu thủ hiện hưởng lương cao nhất sân Emirates đạt điểm thế nào? "Chà, nhóm của Saka khi đó có sự pha trộn giữa cách chấm điểm chữ theo kiểu cũ và hệ thống đánh số hiện tại, tùy vào môn học. Và Saka đạt điểm A* - điểm cao nhất - trong cả môn học kinh doanh và kinh tế, các môn khác thì đều đạt điểm A hoặc A*, sử dụng hệ thống tương đương", Matt tiết lộ.
Nhưng sự thông minh, tài năng và khát khao cống hiến là chưa đủ để Saka vươn lên trong sự nghiệp bóng đá - môn thể thao đòi hỏi rất cao về sức mạnh và thể chất. Tiến sĩ Gary O'Driscoll là trưởng bộ phận y học thể thao Arsenal, gia nhập CLB khoảng một năm sau khi Saka lên đội một. Kể từ đó, ông chứng kiến cầu thủ chạy cánh này phát triển khó tin về tầm vóc, nhưng ông nói rằng không có bí mật nào đằng sau sự phát triển thể chất ấn tượng của Saka.
"Saka không to lớn, khỏe hơn hay mạnh vượt trội khi lên đội một, và chúng tôi cũng không biến cậu ấy thành một cỗ máy. Saka bị phạm lỗi nhiều bậc nhất ở Ngoại hạng Anh, nhưng cậu ấy đã điều chỉnh về thể chất để đối phó với điều đó. Ngoài sự phát triển về thể chất, Saka còn cầu thị, làm theo những gì chúng tôi yêu cầu. Nếu được yêu cầu cải thiện khả năng đẩy tạ, thêm một số sức mạnh hoặc cải thiện nhóm cơ cốt lõi, Saka sẽ làm điều đó. Không phải cầu thủ nào cũng có thể làm được điều đó, dù họ có thể cố gắng nhiều như thế nào", O'Driscoll kể.
Saka thay đổi thế nào theo năm tháng ở Arsenal.
Như O'Driscoll nói, Saka là một trong những cầu thủ bị phạm lỗi nhiều nhất Ngoại hạng Anh. Trong ba mùa gần nhất, chỉ có năm cầu thủ mang về các quả phạt nhiều hơn ngôi sao chạy cánh người Anh. Nhưng Saka rất hiếm khi bỏ lỡ các trận. Trước vòng hạ màn cuối tuần này, anh đã đá 79 trận liên tiếp tại Ngoại hạng Anh và góp mặt trên sân nhiều hơn bất kỳ cầu thủ Arsenal nào khác trong ba năm qua. Không cầu thủ nào ở bất kỳ CLB nào chơi nhiều trận ở Ngoại hạng Anh như Saka kể từ đầu mùa giải trước.
O'Driscoll và cộng sự chưa bao giờ gặp khó khăn trong việc khuyến khích Saka cố gắng hết sức, vượt giới hạn thể chất của bản thân. Ông kể: "Khi chúng tôi nói với Saka rằng 'cậu sẽ chơi 90 phút hai trong ba trận một tuần, cậu có làm được không?' Saka không chỉ nói rằng mình có thể làm được mà còn phát triển mạnh trước thử thách và cơ thể cho phép cậu ấy làm được điều đó. Không nhiều cầu thủ có được điều đó".
Theo Trưởng bộ phận y học thể thao Arsenal, Saka không phải mẫu cầu thủ đến sân tập đầu tiên và rời đi muộn nhất mỗi ngày, nhưng luôn chuyên nghiệp, cố gắng tối đa với mỗi khoảnh khắc tập luyện. "Cậu ấy được thúc đẩy, cạnh tranh và đào tạo để chiến thắng. Saka tuân thủ nghiêm túc giáo án, từ nâng tạ trong phòng gym đến chuẩn bị, tập luyện trên sân, hồi phục, rồi về nhà và ngủ sớm. Cậu ấy là cầu thủ độc nhất vô nhị với cá tính cống hiến, và hành trình với bóng đá của Saka có thể tiếp tục lâu dài", O'Driscoll nói thêm.
Nhưng hành trình của Saka chỉ mới bắt đầu. Tiền vệ người Anh chỉ bước sang tuổi 22 vào đầu mùa tới, và còn nhiều thử thách phía trước. Saka sắp cán mốc 200 lần ra sân, là cầu thủ ghi nhiều bàn nhất đội với 37 bàn và cũng dẫn đầu về số pha kiến tạo với 37 đường. Anh vì thế được chờ đợi sẽ tỏa sáng hơn nữa ở Champions League - sân chơi mà Arsenal trở lại từ mùa tới, sau năm vắng mặt.
Saka đá phạt đền ghi bàn giúp Arsenal thắng Liverpool 3-2 trên sân Emirates tại Ngoại hạng Anh ngày 9/10/2022. Ảnh: Reuters
"Saka là cầu thủ tuyệt vời và dường như đang trở nên tốt hơn mọi lúc", Liam Brady, người cũng từng đeo áo số 7 của Arsenal, ca ngợi hậu bối. "Saka ở đẳng cấp cao nhất từ rất trẻ, có mùa giải xuất sắc và là một trong những lý do chính giúp CLB thi đấu tốt như vậy. Tôi nóng lòng xem Saka thi đấu ở Champions League mùa tới. Đó là đẳng cấp mà Saka nên thi đấu, và cậu ấy hoàn toàn có thể tỏa sáng ở đấu trường này".
Từ góc độ sinh lý học, O'Driscoll đồng ý với kỳ vọng này: "Điều đáng kinh ngạc là chúng tôi không biết giới hạn của Saka là gì. Cậu ấy chỉ mới 21 tuổi, vẫn còn rất nhiều tiềm năng và Mikel Arteta nhận thức rất rõ điều này. Thật hiếm khi có một cầu thủ kết hợp hài hòa giữa ý chí, tham vọng và động lực với tiềm năng thể lực mà chúng ta không biết đâu là giới hạn như Saka. Những gì cậu ấy đã đạt được có thể mới chỉ là bước khởi đầu".
Hồng Duy (theo arsenal.com)