Phần Lan là quốc gia đầu tiên cung cấp bữa ăn miễn phí cho học sinh tiểu học và trung học (từ 6 đến 16 tuổi). Năm 1943, Phần Lan ban hành luật cho phép trẻ em trong hệ thống giáo dục bắt buộc được ăn trưa miễn phí tại trường, đến năm 1948 chính sách này mở rộng ở tất cả trường học. Đây được coi là thành tựu quan trọng đối với đất nước bị ảnh hưởng bởi Chiến tranh thế giới thứ hai.
Đến nay, mỗi năm có khoảng 900.000 trẻ em và thanh thiếu niên Phần Lan được dùng bữa trưa miễn phí. Học sinh ăn giống nhau, không phân biệt giàu nghèo. Các bữa ăn nhằm khuyến khích trẻ đến trường, giúp học tập tốt hơn và giúp trẻ nhận thức, tuân theo chế độ ăn uống cân bằng.
Bữa trưa trường học ở Phần Lan thường bao gồm một bữa đồ nóng và một món tráng miệng, đáp ứng các hướng dẫn về sức khỏe và dinh dưỡng, cung cấp được 1/3 lượng thức ăn hàng ngày cho trẻ.
Theo số liệu năm 2016, chi phí mỗi suất ăn ở Phần Lan từ 1,67 đến 2,83 euro (42.000 đến 72.000 đồng, theo tỷ giá hiện tại). Số tiền chi cho việc ăn trưa của một học sinh tiểu học là 569 euro và tổng chi phí chi cho bữa ăn học đường hàng năm khoảng 480 triệu euro.
Bên cạnh bữa ăn miễn phí, dạy về thực phẩm và dinh dưỡng là một phần trong kế hoạch giảng dạy mầm non ở Phần Lan. Trong chương trình, trẻ được học những điều cơ bản về văn hóa, kiến thức về ẩm thực Phần Lan. Mỗi trường lập một kế hoạch hành động cho phần này nhằm giáo dục học sinh về sức khoẻ, dinh dưỡng và hành vi ứng xử.
Học sinh Phần Lan ăn bữa trưa miễn phí tại trường. Ảnh: Lehtikuva
Quốc gia láng giềng của Phần Lan là Thuỵ Điển cũng phục vụ bữa trưa miễn phí ở trường cho tất cả trẻ trong độ tuổi 7-16 và hầu hết học sinh từ 16 đến 19.
Việc tổ chức bữa ăn học đường miễn phí bắt đầu từ những năm 1900. Đến thập niên 1970, phần lớn học sinh Thụy Điển được ăn miễn phí bữa trưa tại trường. Từ năm 2011, Luật trường học Thụy Điển quy định bữa trưa phải bổ dưỡng, đáp ứng 1/3 năng lượng và chất dinh dưỡng được khuyến nghị hàng ngày.
Mỗi năm, 260 triệu bữa ăn được phục vụ trong các trường học ở Thụy Điển. Các bữa ăn thường là đồ nóng, nhưng cũng có một số lựa chọn thay thế. Ví dụ salad, bánh mì, bơ và sữa.
Bữa ăn học đường ở Thuỵ Điển giá trung bình 6.400 SEK mỗi năm cho một học sinh (gần 15 triệu đồng), bao gồm chi phí thực phẩm, nhân sự, vận chuyển. Các bữa ăn được tài trợ thông qua thuế ở địa phương. Chi phí cho các thành phần trong một bữa ăn trung bình khoảng 10 SEK (hơn 23.000 đồng).
Các thành phố tự chịu trách nhiệm cho bữa trưa bán trú, việc tổ chức phục vụ có thể được thiết kế theo nhiều cách. Trong nhiều trường học, thức ăn được chuẩn bị trong bếp riêng. Tuy nhiên, nhiều thành phố có nhà bếp phục vụ tập trung và thức ăn được vận chuyển đến từng trường.
Việc chế biến bữa ăn có thể được vận hành bởi thành phố hoặc một nhà thầu. Cơ quan thực phẩm quốc gia (National Food Agency) đưa ra khuyến nghị cho bữa ăn tại trường, xem xét các thành phần cũng như thời gian phục vụ, môi trường bữa ăn và làm thế nào để lôi kéo học sinh tham gia dịch vụ miễn phí này. Các khuyến nghị chính thức nêu rõ bữa ăn trưa ở trường là một phần của giáo dục và những học sinh ăn trưa được dự đoán học tốt hơn.
Nước châu Âu khác là Estonia cũng có chương trình miễn phí bữa ăn học đường. Trong một bài phỏng vấn đầu năm 2019, Bộ trưởng Giáo dục Estonia Mailis Reps thông tin việc đưa đón học sinh, sách giáo khoa và bữa ăn tại trường đều miễn phí.
Theo Viện phát triển sức khỏe quốc gia Estonia, luật pháp nước này quy định về yêu cầu bảo vệ sức khỏe áp dụng cho việc phục vụ ăn uống trong cơ sở chăm sóc trẻ em và trường học. Ví dụ, mỗi căng tin nên có thực đơn cho ít nhất 10 ngày cùng công thức nấu chính xác cho tất cả món trong thực đơn. Trung bình trong 10 ngày, các bữa ăn phải đáp ứng được 30-35% lượng calo và chất dinh dưỡng được khuyến nghị hàng ngày.
Mỗi bữa trưa cho học sinh lớp 1-3 phải đạt 610 kcal, lớp 4-6 là 690 kcal, lớp 7-9 là 780 kcal và lớp 10-12 là 850 kcal. Bữa ăn phải đảm bảo hàm lượng một số chất dinh dưỡng như protein, chất béo, carbohydrate, các yêu cầu đối với axit béo, chất xơ, một số vitamin và khoáng chất.
Ở châu Á, Ấn Độ được biết đến là quốc gia có chương trình bữa ăn học đường lớn nhất thế giới khi cung cấp bữa trưa cho hơn 120 triệu học sinh mỗi ngày. Bữa trưa được cung cấp miễn phí nhằm giải quyết tình trạng suy dinh dưỡng ở trẻ, đồng thời tăng số lượng trẻ đến trường.
Ngoài các quốc gia miễn phí bữa ăn học đường cho tất cả học sinh trong chương trình giáo dục bắt buộc, một số nước áp dụng miễn phí dựa trên thu nhập của gia đình học sinh. Một số khác lại có chính sách hỗ trợ một phần chi phí như Nhật Bản hay Pháp.
Dương Tâm
(Theo JAMK, Stuff, Livsmedelsverket, Ars Technica, Theirworld)