Báo cáo của Chính phủ gửi đại biểu Quốc hội về thực hiện các nghị quyết giám sát chuyên đề và chất vấn trong nhiệm kỳ khóa 14 và một số nghị quyết trong nhiệm kỳ khóa 13 được Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể ký ngày 5/10.
Theo văn bản này, Chính phủ đã triển khai hiệu quả Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về đẩy mạnh thực hiện chính sách pháp luật về đầu tư và khai thác các công trình giao thông theo hình thức hợp đồng xây dựng - kinh doanh - chuyển giao (BOT).
Tuy nhiên, việc rà soát, xử lý các bất cập về vị trí trạm BOT được trình bày trong báo cáo này giống hoàn toàn báo cáo gửi Quốc hội trước kỳ họp thứ 9 hồi tháng 5. Bộ Giao thông Vận tải vẫn chưa xử lý được bốn trạm BOT đặt sai vị trí và tiếp tục đề xuất lấy ngân sách trả cho nhà đầu tư.
4 trạm BOT đó là Bỉm Sơn (Thanh Hóa), trạm thu phí trên quốc lộ 3 đường Thái Nguyên - Chợ Mới, trạm thu phí T2 hoàn vốn cho dự án BOT quốc lộ 91, 91B và trạm La Sơn - Túy Loan vẫn chưa thể xử lý "do tính chất đặc thù".
Vị trí trạm BOT T2 trên quốc lộ 91. Ảnh: Thanh Huyền
Báo cáo tiếp tục diễn giải nội dung đã có như trạm Bỉm Sơn nằm ngoài phạm vi dự án, nếu tiếp tục thu phí để hoàn vốn cho tuyến tránh phía Tây thành phố Thanh Hóa sẽ phát sinh nguy cơ mất an ninh trật tự, an toàn giao thông.
Tổng cục Đường bộ Việt Nam đã phối hợp với các cơ quan của tỉnh Thanh Hóa và nhà đầu tư nghiên cứu phương án di dời trạm Bỉm Sơn về tuyến tránh phía Tây để hoàn vốn. Tuy nhiên, do hiện tại có ba tuyến song hành (gồm quốc lộ 1 qua thành phố Thanh Hóa, tuyến tránh phía Đông và tuyến tránh phía Tây), đồng thời trên tuyến có nhiều vị trí giao cắt nên các xe có thể tránh trạm. Việc đặt trạm thu phí trên tuyến tránh phía Tây vì thế không thể bảo đảm hoàn vốn cho dự án.
Bộ Giao thông Vận tải dự kiến báo cáo cấp có thẩm quyền bố trí vốn nhà nước để thanh toán cho nhà đầu tư.
Đối với Trạm thu phí trên quốc lộ 3 (thu phí hoàn vốn cho dự án BOT xây dựng đường Thái Nguyên - Chợ Mới và cải tạo nâng cấp quốc lộ 3 đoạn Km75-Km100), Bộ Giao thông Vận tải đã làm việc với Tỉnh ủy, UBND tỉnh Thái Nguyên để thống nhất về phương án giảm giá.
Đến nay, phương án giảm giá đã được thống nhất, các cơ quan của Bộ Giao thông Vận tải và tỉnh Thái Nguyên đã tuyên truyền đến nhân dân. Tuy nhiên, theo ý kiến của Thái Nguyên, còn một bộ phận nhân dân chưa đồng tình, thường xuyên tụ tập phản đối tại trạm thu phí và Ban tiếp công dân của tỉnh, yêu cầu dỡ bỏ trạm thu phí cũng như được đối thoại với cấp có thẩm quyền.
Bộ Giao thông Vận tải đã làm việc với UBND tỉnh Thái Nguyên để thống nhất phương án bảo đảm an ninh trật tự, an toàn giao thông trước khi cho phép nhà đầu tư tổ chức thu phí tại trạm quốc lộ 3 theo phương án miễn, giảm giá đã thống nhất. Tuy nhiên, tỉnh Thái Nguyên cho rằng có thể phát sinh tình huống phức tạp khi triển khai thu phí. Bộ và tỉnh sẽ chỉ đạo các cơ quan liên quan có giải pháp để hạn chế tối đa phát sinh.
"Trường hợp quá khó khăn, Bộ Giao thông Vận tải sẽ dừng thu phí và báo cáo Thủ tướng bố trí nguồn vốn nhà nước thanh toán cho nhà đầu tư và xóa trạm trên quốc lộ 3", báo cáo nêu.
Trạm thu phí T2 (hoàn vốn cho dự án BOT cải tạo, nâng cấp quốc lộ 91 và quốc lộ 91B), Bộ Giao thông Vận tải đã làm việc với UBND TP Cần Thơ và tỉnh An Giang theo chỉ đạo của Thủ tướng để xem xét phương án xử lý vướng mắc.
Sau khi đánh giá tình hình an ninh trật tự, Bộ Giao thông Vận tải thống nhất với kiến nghị của các địa phương lựa chọn phương án không tiếp tục thu phí tại trạm T2, báo cáo bố trí vốn ngân sách nhà nước hỗ trợ cho phần đầu tư quốc lộ 91B, giao TP Cần Thơ tiếp nhận, quản lý bảo trì tuyến quốc lộ 91B đã đầu tư.
Còn Trạm thu phí La Sơn - Túy Loan, Bộ Tài chính đã báo cáo Thủ tướng và đề xuất phương án không sử dụng trạm thu phí này để hoàn vốn; bổ sung vốn Nhà nước để hỗ trợ nhằm bảo đảm hiệu quả tài chính.
Cả hai báo cáo đều cho rằng do có những khó khăn về giải pháp xử lý nên đến nay các trạm vẫn chưa được thu phí, gây sụt giảm doanh thu tại các dự án. Trường hợp không được khắc phục sớm, sẽ phá vỡ phương án tài chính, phát sinh nợ xấu, ảnh hưởng đến chính sách điều hành tiền tệ của quốc gia cũng như môi trường thu hút đầu tư tư nhân.
Theo báo cáo của Chính phủ, đến nay 100% dự án BOT do Bộ Giao thông Vận tải quản lý đã được Tổng cục Đường bộ Việt Nam, nhà đầu tư phối hợp với địa phương rà soát đề xuất phương án miễn, giảm giá.
49 dự án BOT đã đến kỳ tăng giá theo hợp đồng. Tuy nhiên, do Chính phủ chỉ đạo chưa tăng giá nên theo tính toán sẽ có nhiều dự án bị phá vỡ phương án tài chính nếu phải lùi thời điểm đến năm 2022.