Các vụ cháy ở đô thị phần lớn xảy ra với nhà ống riêng lẻ, tuy nhiên Nghị định 136/2020 không đưa nhà ở từ 6 tầng trở xuống vào diện phải thẩm duyệt phòng cháy. Ông Lê Minh Long, Phó vụ trưởng Khoa học Công nghệ và Môi trường, Bộ Xây dựng, giải thích không thể áp dụng Nghị định với nhà "phi tiêu chuẩn" như nhà ống đô thị thấp tầng với ba mặt kín. Quy định bắt buộc sẽ khó cho người dân, nhất là với nhà ở hiện hữu do lịch sử để lại.
Để giải quyết bất cập phòng cháy chữa cháy với nhà ở đô thị, Bộ đang hoàn thiện dự thảo Tiêu chuẩn nhà ở riêng lẻ - Yêu cầu chung về thiết kế, dự kiến công bố trong năm nay. Không mang tính bắt buộc, tiêu chuẩn này khuyến nghị áp dụng với nhà xây mới hoặc cải tạo, đảm bảo công năng sử dụng trong khi vẫn đáp ứng yêu cầu phòng cháy chữa cháy phù hợp với quy hoạch và hạ tầng đô thị.
Cụ thể, nhà ở riêng lẻ từ 6 tầng trở xuống và không quá một tầng hầm/nửa hầm cần có tối thiểu một lối ra thoát nạn; khuyến khích bố trí lối ra khẩn cấp từ các tầng, khoang ngăn cháy qua ban công, lô gia, cửa sổ thông thoáng, mái nhà, sân thượng để thoát sang nhà liền kề hoặc khu vực an toàn. Nếu sử dụng thang có độ cao từ 10 m trở lên, các gia đình cần có lồng bảo vệ an toàn khi thoát nạn.
Tầng hầm diện tích hơn 300 m2 phải có không ít hơn hai lối thoát nạn. Chiều rộng thông thủy của lối thoát nạn tối thiểu 0,8 m, cao tối thiểu 1,9 m. Lối thoát nạn tại tầng một cần thoát trực tiếp ra ngoài, trường hợp thoát qua gian phòng khác phải duy trì chiều rộng lối đi và có giải pháp ngăn cháy từ các vật dụng, thiết bị dễ cháy nổ, nguồn lửa, nguồn nhiệt (ôtô, xe máy...).
Cửa đi trên lối thoát nạn tại tầng một cần sử dụng loại bản lề. Nếu các gia đình lắp đặt cửa cuốn, cửa trượt thì cần có cơ cấu tự thu, mở nhanh, có bộ lưu điện và bộ tời bằng tay để mở khi mất điện hoặc động cơ bị hỏng. Bộ Xây dựng khuyến khích thiết kế lối ra phụ cho phép thoát người ra ngoài khi cửa cuốn không hoạt động. Các gia đình cần lưu ý cửa cuốn nếu không chịu nhiệt độ cao có thể bị biến dạng kể cả ray và cửa, dẫn đến không mở được.
Các hộ dân mở lối thoát hiểm từ lồng sắt ở ban công. Ảnh: Ngọc Thành
Trường hợp không thể bố trí lối thoát nạn riêng hoặc lối ra phụ ở tầng một, các gia đình cần có khu vực lánh nạn tạm thời ở ban công hoặc lô gia được ngăn cách với gian phòng phía trong bằng một mảng tường đặc không cháy hoặc cháy yếu.
Nhà cao từ 10 m trở lên cần bố trí thêm một lối lên sân thượng, lên mái qua thang cố định. Sân thượng phải bố trí thông thoáng, đảm bảo yêu cầu thoát người khi có sự cố, bố trí khóa cửa thì phải dễ mở từ bên trong.
Ngạt khói là nguyên nhân chính gây tử vong trong các vụ hỏa hoạn. Do vậy, Bộ Xây dựng khuyến cáo không được xây bít ô thông tầng để không ảnh hưởng đến thoát khói tự nhiên. Đối với nhà không có các ô thông tầng hoặc đã lắp kính cần thiết kế, lắp đặt các lỗ cửa thoát khói trong nhà thông qua mái, hoặc thoát khói trực tiếp ra bên ngoài tại các tầng.
Về phương tiện chữa cháy, ở mỗi tầng, các gia đình nên có tối thiểu một bình chữa cháy, đặt ở nơi dễ thấy và thuận tiện cho việc sử dụng; khuyến khích trang bị hệ thống báo cháy tự động hoặc báo cháy cục bộ, các phương tiện cứu nạn, cứu hộ, bảo hộ chống khói, dụng cụ phá dỡ thô sơ...
Ngoài các tiêu chuẩn trên, với loại nhà ống "phi tiêu chuẩn" trong ngõ nhỏ, ông Bùi Xuân Thái, chuyên gia Hiệp hội Phòng cháy, chữa cháy và cứu nạn, cứu hộ Việt Nam, cho rằng cần có thêm giải pháp khác như kiểm soát nguồn cháy. Vì cháy do sự cố thiết bị điện chiếm đến 45% tổng số vụ cháy nhà, công trình. Ở thành phố lớn như Hà Nội, chập điện là nguyên nhân của hầu hết vụ hỏa hoạn.
Do đó, theo ông Thái, các hộ dân cần loại bỏ hoặc giảm thiểu nguy cơ phát sinh cháy từ hệ thống điện và sử dụng điện, chú ý các khu vực để xe máy hoặc sạc xe điện trong nhà. Khu vực để phương tiện nên được ngăn cách riêng với khu vực khác trong nhà. Vật tư, phụ tùng của hệ thống điện phải đảm bảo chất lượng.
Ông Cao Duy Khôi, Phó viện trưởng Viện khoa học Công nghệ xây dựng, Bộ Xây dựng, cho rằng với những nhà có dự định kinh doanh, chủ hộ cần quan tâm và tuân thủ các yêu cầu an toàn cháy ngay từ khâu thiết kế, nếu chưa thể đầu tư thì cần dự phòng trước việc đấu nối, xây dựng bổ sung sau này. Như vậy sẽ thuận tiện hơn cho việc cải tạo, đáp ứng quy chuẩn phòng cháy (nhà ở chuyển đổi mục đích sang kinh doanh hoặc kết hợp ở với kinh doanh theo Quy chuẩn 06).
Do diện tích chật hẹp, nhà ống trở thành lựa chọn tối ưu tại các đô thị lớn như Hà Nội, Hải Phòng, TP HCM. Theo thống kê, Hà Nội có khoảng 70% nhà ở dạng ống, với ba mặt tường kín, chỉ có mặt trước là cửa ra vào và cửa ra ban công, cửa sổ ở tầng trên.
Sợ trộm đột nhập, nhiều gia đình dựng khung sắt bao kín ban công, tầng tum. Đây là một trong những lý do khiến thiệt hại ở những ngôi nhà ống cao hơn so với nhà bình thường khi xảy ra cháy nổ. Vụ cháy làm bốn bà cháu tử vong ở Thành Công, quận Hà Đông hôm 13/5 cũng xảy ra ở nhà ống với ban công tầng hai và ba được rào kín bằng khung sắt.
Đoàn Loan