Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng: Sẽ chấm dứt cảnh xếp hàng chờ đăng kiểm

Quốc hội nghỉ. Bộ trưởng Giao thông Vận tải Nguyễn Văn Thắng tiếp tục trả lời chất vấn vào đầu phiên làm việc sáng mai.

Đại biểu Nguyễn Văn Thuận (Chủ tịch Hội Cựu chiến binh tỉnh Ninh Thuận) nêu dự án thành phần cao tốc có tuyến đã hoàn thành đưa vào sử dụng, song hạng mục đường gom chưa hoàn thiện, ảnh hưởng việc đi lại, sinh hoạt. Ông đề nghị Bộ trưởng cho biết nguyên nhân và giải pháp.

Ngoài ra, nhiều tuyến cao tốc đã đưa vào khai thác nhưng chưa có trạm dừng nghỉ, gây bất tiện cho người tham gia giao thông. "Đề nghị Bộ trưởng cho biết nguyên nhân, nhất là tại dự án cao tốc Bắc - Nam", ông Thuận nói.

Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng thừa nhận việc đầu tư các trạm dừng nghỉ đang gây bất cập. Một số tuyến trong đó có cao tốc Bắc - Nam phía Đông chưa có trạm dừng nghỉ. Bộ đã nhận diện vấn đề này từ đầu năm và chỉ đạo phải làm bù, xây dựng thông tư hướng dẫn, tổ chức đấu thầu xây dựng trạm dừng nghỉ.

Đối với dự án cao tốc Bắc - Nam, sắp tới Bộ sẽ tổ chức đấu thầu 8 trạm dừng nghỉ. Tuy nhiên việc này đang vướng mắc về quy chuẩn khi trước đây quy định trạm dừng nghỉ chỉ có quy mô một hecta, song thực tế hiện tại phải tối thiểu 3 hecta mới làm được. Bộ Giao thông Vận tải đang rất quyết liệt xử lý nốt các vướng mắc và cam kết khi hoàn thành tuyến cao tốc sẽ có đầy đủ trạm dừng nghỉ theo đúng quy hoạch để khai thác.

Về thực trạng thiếu đường gom, đường dân sinh, Bộ trưởng lý giải do nhu cầu đi lại của người dân rất cao nên không thể chờ hoàn thành 100% và một số dự án còn khoảng 30%, 40% đường dân sinh chưa hoàn chỉnh.

"Khi triển khai, đơn vị thi công bị người dân ngăn chặn vì có trường hợp chưa đền bù thỏa đáng, chưa giải phóng mặt bằng", ông Thắng nói, cho biết sẽ yêu cầu nhà thầu phối hợp địa phương xử lý rốt ráo việc này, tập trung máy móc để hoàn thiện dự án, chậm nhất là 30/6.

Đáp lại tranh luận của đại biểu Nguyễn Trường Giang, ông Thắng cho biết những vụ việc xảy ra trong đăng kiểm vừa qua là rất nghiêm trọng, gây hệ lụy rất lớn. Người dân, doanh nghiệp phải chờ đợi vất vả, đi ngược xuôi mà không đăng kiêm được. Có đến 600 lãnh đạo cục đăng kiểm, cán bộ, đảng viên, đăng kiểm viên bị khởi tố. Toàn quốc có 281 trung tâm đăng kiểm thì 106 trung tâm phải đóng cửa.

Vừa qua, Bộ Giao thông Vận tải đã cùng Bộ Công an tập trung tháo gỡ vấn đề để khôi phục toàn bộ hoạt động đăng kiểm phục vụ người dân, doanh nghiệp. "Ngay từ khi về nhận công tác, tôi chủ động nghiên cứu để điều chỉnh các quy định đăng kiểm phù hợp với thông lệ quốc tế, tiết kiệm thời gian, chi phí cho người dân", ông nói, cho biết vừa qua Bộ đã làm đồng thời hai việc là giúp các trung tâm đăng kiểm hoạt động lại và rà soát lại toàn bộ hoạt động này, đảm bảo hiện đại, thông thoáng.

Bộ đã ban hành thông tư miễn đăng kiểm lần đầu cho xe mới và giãn chu kỳ đăng kiểm để phù hợp với các nước trong khu vực. Việc này sẽ giảm thời gian, chi phí cho người dân. Việc giãn chu kỳ đăng kiểm được tiến hành tự động cho 1,39 triệu xe.

Nhưng theo ông Thắng, còn ba việc cần xử lý để hoạt động đăng kiểm trở lại bình thường. Thứ nhất là điều chỉnh cơ chế tài chính theo hướng loại bỏ giá đăng kiểm ra khỏi danh mục giá do nhà nước quản lý, bởi việc này cần để thị trường quyết định. Như vậy mới đảm bảo thu nhập cho đăng kiểm viên. Việc này đang được nghiên cứu.

Thứ hai, ngành Giao thông Vận tải cũng đang tập trung đào tạo đăng kiểm viên để trong ba tháng có đủ lực lượng bố trí đủ cho tất cả trung tâm đăng kiểm. Các dây chuyền đăng kiểm khi đủ nhân lực sẽ hoạt động trở lại bình thường.

Thứ ba, công nghệ thông tin cũng được ứng dụng mạnh mẽ trong đăng kiểm để giảm công việc thủ công; việc đăng ký, đăng kiểm, thanh toán được thực hiện qua mạng. Đúng ngày giờ chủ phương tiện mang xe đến trung tâm đăng kiểm, không còn xếp hàng như trước đây nữa.

Đại biểu Trần Thị Kim Nhung (Thường trực Ủy ban Pháp luật) nói vụ việc xảy ra tại các trạm đăng kiểm vừa qua gây thiếu hụt trầm trọng đăng kiểm viên, dẫn đến các trung tâm trên cả nước bị quá tải. Bà đề nghị Bộ trưởng nêu giải pháp, hướng xử lý vấn đề này trong thời gian tới.

Bộ trưởng Thắng cho biết sai phạm tại các trung tâm đăng kiểm xảy ra là "hết sức đáng tiếc". Cả nước có xấp xỉ 2.000 đăng kiểm viên, nhưng đến nay đã mất gần 1/3. Trong khi đó, để tuyển dụng được một đăng kiểm viên mất rất nhiều thời gian đào tạo, tuyển dụng và trải qua nhiều bước trong một năm để cấp chứng chỉ.

Để khắc phục, Bộ Giao thông Vận tải đã đề nghị Bộ Công an, Bộ Quốc phòng hỗ trợ lực lượng đăng kiểm viên. Bộ cũng huy động đăng kiểm viên ở các trung tâm toàn quốc vào làm việc tại các nơi đang thiếu hụt. "Chúng tôi còn phải mời gọi cả những bác, chú mới nghỉ hưu còn sức khỏe, nhiều người phải làm việc cả ngày nghỉ, không có ngày Tết", Bộ trưởng cho hay.

Hiện nay, Cục Đăng kiểm Việt Nam đã chuẩn bị được 350 nhân lực đăng kiểm viên. Sắp tới, Bộ sẽ trình Thủ tướng điều chỉnh lại văn bản quy định hoạt động đăng kiểm, để không nhất thiết một dây chuyền cần đủ ba đăng kiểm viên.

"Nhân lực phục vụ thời gian tới chắc chắn sẽ đầy đủ. Tôi cam kết hết tháng 6, chậm quá đầu tháng 7 hoạt động đăng kiểm sẽ trở lại bình thường", Bộ trưởng nói.

Tranh luận, đại biểu Nguyễn Trường Giang (Phó chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật) nói Bộ trưởng cho rằng việc đăng kiểm phương tiện cơ giới hiện nay không đáng lo. Nhưng ông Giang cho rằng điều này chỉ đúng một phần. Giải pháp cấp bách như kéo giãn chu kỳ đăng kiểm với phương tiện cá nhân chỉ là trước mắt.

75% các trung tâm đăng kiểm hiện nay là do các doanh nghiệp ngoài nhà nước thực hiện. Doanh nghiệp khi đầu tư phải thu hồi lại vốn, nhưng với cơ chế tài chính hiện nay thì họ rất khó duy trì được trung tâm đăng kiểm mà họ đã xin phép lập ra. Đơn cử việc giãn chu kỳ đăng kiểm thì các trung tâm đăng kiểm tư nhân không có việc làm, không có thu nhập, nên đăng kiểm viên sẽ đi nơi khác. Doanh nghiệp vì thế sẽ phá sản.

Do vậy, ông Giang đề nghị cần đổi mới cơ chế tài chính. Khi xã hội làm được thì cần tạo điều kiện cho các doanh nghiệp ngoài nhà nước làm. "Đây mới là giải pháp lâu dài, chứ chỉ kéo giãn chu kỳ đăng kiểm mà vẫn giữ cơ chế tài chính cũ thì rất khó giữ các trung tâm đăng kiểm ngoài nhà nước", ông Giang bày tỏ.

Đại biểu Nguyễn Thị Sửu (Phó trưởng Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Thừa Thiên Huế) phản ánh tình trạng chi phí vận tải, logistics của Việt Nam khá cao, thậm chí cao hơn các nước đang phát triển. Bà đề nghị Bộ trưởng Bộ Giao thông vận tải nêu rõ các giải pháp để giảm chi phí vận tải, logistics trong thời gian tới?

Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng nói chi phí logistics ở Việt Nam trước đây là 21%. Theo kế hoạch đến 2025 sẽ đạt 16-20%, hiện nay đã cố gắng đạt 16,8% song vẫn còn cao so với thế giới (11%). Bộ Giao thông Vận tải đã đưa ra các giải pháp như phát triển hạ tầng, tăng kết nối cảng biển với cao tốc, cảng biển và đường thủy nội địa. Ví dụ từ cảng Cái Mép - Thị Vải, hơn 70% container vận tải bằng đường thủy nội địa. Tuy nhiên, các cảng biển ở phía bắc không đạt do tĩnh không các cầu trên đường thủy không đạt yêu cầu.

Do đó, giải pháp là cải tạo, nâng cao tĩnh không các cầu; đồng thời rà soát giá, phí vận tải, giảm phí đường bộ, phí ra vào cảng biển, để doanh nghiệp logistics và cảng biển giảm chi phí, nâng cao khả năng cạnh tranh.

Đại biểu Lê Hoàng Anh (Thường trực Ủy ban Tài chính - Ngân sách) đề nghị Bộ trưởng cho biết phương án giải quyết các dự án đầu tư theo hình thức BOT đến nay không có khả năng hoàn vốn, mà nguyên nhân là do Bộ Giao thông vận tải đầu tư bằng ngân sách nhà nước các tuyến song hành hoặc tuyến tránh, phá vỡ phương án tài chính của dự án.

Ông Hoàng Anh nêu dẫn chứng, nhà đầu tư nâng cấp, mở rộng đường Hồ Chí Minh, Quốc lộ 14 đoạn ở Đắk Lắk theo hình thức BOT, sau khi đưa vào sử dụng chưa được một năm thì Bộ Giao thông Vận tải đầu tư từ ngân sách nhà nước tuyến tránh thị xã Buôn Hồ, gây thiệt hại nghiêm trọng cho doanh nghiệp và họ đang đứng bên bờ phá sản.

Bộ Giao thông Vận tải Nguyễn Văn Thắng thừa nhận trong quá trình phát triển hạ tầng giao thông "đôi khi không tính toán hết được". Cách đây 10-15 năm, nhu cầu phát triển giao thông rất lớn trong khi nguồn lực có hạn, lúc đó Nhà nước tạo mọi điều kiện mời gọi nhà đầu tư. Khi kinh tế xã hội phát triển, các cơ quan rà soát lại thấy rằng cần tiếp tục đầu tư hạ tầng giao thông, nên nhiều dự án bị ảnh hưởng.

Sắp tới, toàn tuyến cao tốc Bắc Nam phía Đông hoàn thành sẽ có rất nhiều doanh nghiệp bị ảnh hưởng, chia sẻ lưu lượng. Tuyến Dầu Giây - Phan Thiết sau khi khánh thành thì tuyến BOT trên quốc lộ 1A giảm 83% doanh thu tại Bình Thuận trong tháng 5. Nguyên nhân là đi tuyến mới vừa nhanh, vừa không mất tiền.

Vì vậy, Luật Hợp tác công tư (PPP) đã tính toán, khi dự án đầu tư BOT của doanh nghiệp có doanh thu vượt quá 125% so với dự tính thì nhà đầu tư chia sẻ lại cho nhà nước. Nếu doanh thu thấp hơn 75% so với dự kiến thì nhà nước phải chia sẻ.

Với dự án đại biểu nêu, khi làm tuyến tránh Buôn Hồ thì tuyến BOT Quang Đức bị ảnh hưởng. Trước đây, Phó thủ tướng Lê Văn Thành giao Bộ Giao thông Vận tải nghiên cứu, mua lại dự án của nhà đầu tư, bởi khi có tuyến tránh không mất tiền mà đi nhanh hơn thì không ai đi tuyến chính.

"Chúng tôi sẽ tham mưu Chính phủ trình Quốc hội ban hành cơ chế thu hồi phần vốn nhà nước đầu tư trên các cao tốc. Đồng thời, Bộ sẽ tham mưu cơ chế xử lý các dự án BOT bị ảnh hưởng do nhà nước làm các tuyến tránh, cao tốc", Bộ trưởng Giao thông Vận tải nói.

Đại biểu Nguyễn Thị Huế (Chủ tịch Hội Chữ Thập đỏ TP Bắc Kạn) nêu tai nạn do xe kinh doanh vận tải gây ra chiếm khoảng 50% các vụ tai nạn giao thông đặc biệt nghiêm trọng mà nguyên nhân là nhiều đơn vị kinh doanh vận tải chưa chấp hành nghiêm quy định. Chủ phương tiện giao xe cho người chưa được khám sức khỏe; ép thời gian giao hàng hoặc tăng chuyến khiến lái xe tải phải chạy quá giờ, chạy quá tốc độ, chạy xuyên ngày đêm, rồi buồn ngủ, gây tai nạn. Đại biểu đề nghị Bộ trưởng có giải pháp siết tình trạng này.

Theo Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng, tình trạng đại biểu nêu là thực tế. Nhắc lại vụ tai nạn nghiêm trọng tại Quảng Bình cách đây 3 năm khiến 15 người chết, ông Thắng cho biết cơ quan chức năng đã khởi tố hình sự cả lái xe và chủ doanh nghiệp vì buông lỏng quản lý, giao xe cho người có bằng không đúng quy định.

Bên cạnh đó, tại Chỉ thị 10 năm 2023, Thủ tướng đã yêu cầu các vụ tại nạn giao thông có hậu quả nghiêm trọng, chủ tịch UBND tỉnh sở tại phải đánh giá nguyên nhân, có giải pháp khắc phục và phải cá thể hóa trách nhiệm tập thể, cá nhân. Cùng với đó, việc phân định rõ trách nhiệm đã được nghiên cứu, tích hợp dự thảo Luật Đường bộ và Luật Trật tự an toàn giao thông đường bộ. Sau khi có những cơ sở pháp lý rõ ràng, Bộ Công an sẽ có hành lang pháp lý để xử lý.

Theo đại biểu Trần Thị Vân (Phó đoàn Bắc Ninh), dự án tuyến đường sắt Yên Viên - Cái Lân được triển khai từ năm 2005 đang bị dừng theo Nghị quyết 11 của Chính phủ. Sau 18 năm với gần 60% kinh phí đã được bố trí, hiện dự án rơi vào tình trạng "cầu chờ đường, đường chờ đá lắp ray", gây lãng phí rất lớn, ảnh hưởng tới người dân tại hành lang đường sắt.

"Dự án có được tiếp tục thực hiện hay không? Khi nào thực hiện? Bộ trưởng có giải pháp gì để giải quyết những tồn đọng kéo dài nêu trên?", bà chất vấn.

Trả lời, Bộ trưởng Giao thông Vận tải thừa nhận dự án đường sắt này "là sự nhức nhối của cử tri, nhân dân tỉnh Quảng Ninh". Khi làm Chủ tịch tỉnh Quảng Ninh, ông Thắng nhiều lần đề nghị Trung ương cho phép triển khai tiếp bởi dự án được cho phép triển khai từ năm 2005 nhưng do khó khăn về kinh tế, ngân sách, đến năm 2011 thì dừng lại.

Theo ông Thắng, vừa qua, khi tham mưu cho Chính phủ trình Bộ Chính trị ban hành nghị quyết phát triển đường sắt, Bộ Giao thông Vận tải đã nghiên cứu, tính toán kỹ lưỡng trên cơ sở ý kiến tư vấn và thấy rằng tuyến này vẫn rất cần thiết. Kết luận của Bộ Chính trị yêu cầu tiếp tục triển khai tuyến đường sắt Yên Viên - Cái Lân trước năm 2030.

"Về ý chí, chúng tôi ủng hộ tiếp tục đầu tư hoàn thiện dự án. Chúng tôi ghi nhận ý kiến đại biểu và sẽ tham mưu, tháo gỡ khó khăn về nguồn vốn", ông Thắng nói.