Đề xuất trừ điểm giấy phép lái xe vi phạm là điểm mới trong dự thảo Luật Trật tự an toàn giao thông đường bộ tháng 4/2024, so với dự thảo được Bộ Công an trình Quốc hội cuối năm 2023. Vấn đề này được nghiên cứu từ kinh nghiệm nhiều nước như Singapore, Nhật Bản, Trung Quốc...
Theo dự thảo, mỗi giấy phép lái xe có 12 điểm, được lưu trên hệ thống cơ sở dữ liệu. Tài xế vi phạm sẽ bị trừ điểm. Số điểm cụ thể bị trừ tương ứng với từng trường hợp vi phạm và sẽ do Chính phủ quy định chi tiết.
Dữ liệu trừ điểm được cập nhật trên hệ thống dữ liệu ngay khi hình thức xử phạt có hiệu lực. Người lái xe được thông báo nội dung này.
Nếu giấy phép lái xe chưa bị trừ hết 12 điểm và tài xế không bị trừ điểm thêm lần nào trong 12 tháng gần nhất, sẽ được phục hồi đủ số điểm.
Trường hợp giấy phép lái xe bị trừ hết điểm, tài xế phải tham gia kiểm tra kiến thức pháp luật về trật tự, an toàn giao thông đường bộ do Cục CSGT tổ chức. Khi học xong, đạt kết quả thì bằng lái được phục hồi đủ 12 điểm.
Giấy phép lái xe mới đổi, cấp lại, nâng hạng được giữ nguyên số điểm trước khi đổi. Chính phủ sẽ quy định trình tự, thủ tục trừ điểm, phục hồi điểm giấy phép lái xe.
Giấy phép lái xe hạng A1. Ảnh: Nguyên Phong
'Trừ điểm sẽ giúp lái xe chấp hành pháp luật tốt hơn'
Tình trạng vi phạm giao thông tại Việt Nam trong thời gian qua diễn ra phổ biến, theo Bộ Công an, là do ý thức tài xế kém, văn hóa giao thông chưa hình thành rõ nét. Trung bình mỗi năm, CSGT xử lý hơn 3 triệu trường hợp vi phạm, tước giấy phép lái xe hơn nửa triệu trường hợp.
Tai nạn giao thông tuy giảm nhưng ở mức cao, nhiều vụ làm chết, bị thương nhiều người. Nguyên nhân chủ yếu là lỗi của tài xế không chấp hành quy định.
Trong khi đó, việc đào tạo, sát hạch, cấp giấy phép lái xe còn nhiều bất cập, chưa phù hợp, chưa sát thực tế, một số công đoạn còn dễ dãi. Không ít học viên sau khi được cấp bằng lái nhưng không đủ tự tin để lái ôtô ra đường, kỹ năng kém, không nắm được pháp luật, nhất là quy tắc tham gia giao thông. Việc quản lý người lái xe sau khi được sát hạch, cấp giấy phép lái xe đang bị buông lỏng nhưng chưa có biện pháp hữu hiệu, cơ quan soạn thảo nêu.
Theo quy định hiện hành, nếu tài xế vi phạm nghiêm trọng hoặc đặc biệt nghiêm trọng, sẽ bị tước giấy phép lái xe từ 1 đến 24 tháng. Trung bình mỗi năm, có hơn 500.000 trường hợp bị tước bằng lái, khiến tài xế không được điều khiển phương tiện, gây ảnh hưởng đến đi lại, sản xuất kinh doanh, đời sống của người dân.
Việc tước bằng lái cũng đang thực hiện thủ công nên nhiều người vi phạm bỏ giấy phép không đến lấy. "Mỗi lần bị trừ điểm như là tiếng chuông cảnh báo giúp lái xe chấp hành pháp luật tốt hơn", Bộ Công an nêu quan điểm.
Cơ quan soạn thảo cam kết, thủ tục trừ và phục hồi điểm giấy phép lái xe sẽ được tiến hành đơn giản, không phiền hà cho người vi phạm. Hệ thống dữ liệu tự động trừ điểm người vi phạm, nên họ không cần gặp trực tiếp cơ quan chức năng, tránh phát sinh tiêu cực.
CSGT xử phạt người vi phạm ở Hà Nội. Ảnh: Gia Chính
Tương tự hình thức 'bấm lỗ'
Ý tưởng trừ điểm bằng lái người vi phạm từng được Bộ Công an áp dụng lần đầu năm 2003, bằng hình thức "bấm lỗ". Giấy phép lái xe bị đánh dấu hai lần thì tài xế phải thi lại Luật Giao thông đường bộ khi đổi bằng lái; nếu bị đánh dấu ba lần, giấy phép lái xe hết giá trị sử dụng, tài xế phải thi lại cả lý thuyết và thực hành để được cấp giấy phép mới.
Sau 4 năm thực hiện, quy định này bị bãi bỏ. Bộ Công an cho rằng việc bấm lỗ trên giấy phép lái xe không thể hiện thời điểm vi phạm, bằng lái lem nhem thiếu thẩm mỹ. Ngoài ra việc bấm lỗ dễ phát sinh tiêu cực khi lái xe bị bấm lỗ nhiều thì tìm mọi cách "chạy" bằng lái mới.
Đầu năm 2020, khi lần đầu dự thảo Luật Trật tự an toàn giao thông đường bộ, Bộ Công an nêu ý tưởng mỗi giấy phép lái xe có 12 điểm, tương ứng với 12 tháng và tài xế bị trừ điểm trên hệ thống mỗi khi vi phạm.
Tuy nhiên, tại dự thảo trình Quốc hội cuối năm 2023, Bộ Công an bỏ đề xuất này. Nhưng nhiều đại biểu cho rằng cần bổ sung quy định trừ điểm bằng lái. Thượng tọa Thích Đức Thiện (Phó chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hội đồng trị sự Giáo hội Phật giáo Việt Nam) dẫn chứng, lúc ông lấy bằng lái xe ở bang California (Mỹ), họ cũng áp dụng quy định tài xế vi phạm sẽ bị trừ điểm tùy theo mức độ phạm lỗi. Khi giấy phép lái xe bị trừ hết điểm sẽ bị thu hồi và bị phạt hành chính. "Cần phải có quy định trừ điểm bằng lái xe trong Luật Trật tự an toàn giao thông đường bộ", ông Thiện nêu quan điểm hồi tháng 11/2023.