Quy định cấm tuyệt đối lái xe có nồng độ cồn được đưa vào Luật Phòng chống tác hại của rượu bia từ giữa năm 2019 và áp dụng đến nay. Trong tháng 4, dự thảo Luật Trật tự an toàn giao thông đường bộ đã kế thừa quy định này khi đề xuất "cấm người điều khiển phương tiện giao thông đường bộ mà trong máu hoặc hơi thở có nồng độ cồn".
Hiện có nhiều ý kiến trái chiều về quy định nồng độ cồn bằng 0 với lái xe. Bên cạnh những ý kiến đồng tình, nhiều đại biểu Quốc hội cho rằng cấm tuyệt đối người có nồng độ cồn lái xe như hiện nay chưa phù hợp, cần thiết kế giới hạn để đưa ra mức phạt.
Trước các luồng quan điểm khác nhau, cơ quan soạn thảo là Bộ Công an cho hay đã phối hợp với Bộ Y tế nghiên cứu, tham khảo kinh nghiệm quốc tế, điều tra xã hội học, lấy ý kiến chuyên gia tại các bệnh viện lớn của Việt Nam.
"Các nhà khoa học đồng thuận cao về việc phải xử lý nghiêm lái xe tham gia giao thông đường bộ có sử dụng rượu bia", Bộ Công an cho hay đây là tổng hợp ý kiến tại hội thảo Tác hại của rượu, bia đối với người tham gia giao thông đường bộ.
Trên thế giới, các nước đang chia thành hai nhóm cấm tuyệt đối nồng độ cồn với lái xe và quy định ngưỡng được phép nhất định. Tuy nhiên, Bộ Công an cho rằng trong điều kiện văn hóa và giao thông ở Việt Nam hiện nay "thực sự rất cần nồng độ cồn bằng 0 khi lái xe".
Cảnh sát yêu cầu tài xế đang dừng đèn đỏ ở ngã 6 Gò Vấp, quận Gò Vấp, TP HCM, thổi kiểm tra nồng độ cồn, tháng 12/2023. Ảnh: Đình Văn
Theo Bộ Công an, Việt Nam tiêu thụ rượu bia và đồ uống có cồn cao, thứ hai Đông Nam Á, thứ 10 châu Á, thứ 29 thế giới, "là tỷ lệ rất đáng báo động".
"Văn hóa ẩm thực Việt Nam có nhiều điểm đặc thù, trong đó "có tính cả nể". Nếu quy định nồng độ cồn bằng không thì không uống. Nhưng nếu có một hạn mức nào đó thì lái xe có thể bị ép uống", Bộ Công an bảo vệ quan điểm duy trì nồng độ cồn bằng 0 với người điều khiển phương tiện giao thông.
Cơ quan soạn thảo cho rằng đồ uống có cồn gây nghiện "đã uống thì không dễ dừng, khi say khó nhớ luật". Có người nhậu từ hôm trước, hôm sau vẫn bị phạt bởi uống quá nhiều hoặc do cơ địa. Cũng có người hôm trước nhậu say, hôm sau vẫn váng đầu, nhức óc cả ngày, ảnh hưởng tới khả năng lái xe. Vì vậy, việc lái xe khi thiếu tỉnh táo "có thể gây ra thảm họa với những người vô tội", như một số lái xe say rượu gây tai nạn liên hoàn thời gian qua.
Cho rằng rượu bia ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe tâm thần và hành vi con người, nhất là khi lái xe, Bộ Công an nêu số liệu trong năm rưỡi từ tháng 6/2022 đến 12/2023, 20% số người chết và bị thương vì tai nạn giao thông liên quan đến rượu bia; trong đó 80% là lỗi của lái xe do uống rượu bia.
"Luật không cấm uống rượu bia mà chỉ cấm uống rượu bia sau đó điều khiển phương tiện tham gia giao thông", Bộ Công an nêu và cho rằng, duy trì quy định này để có chế tài xử lý nghiêm khắc, dần hình thành văn hóa "đã uống rượu bia không lái xe". Khi văn hóa giao thông hình thành tốt, cơ quan soạn thảo "có thể nghiên cứu điều chỉnh quy định về nồng độ cồn cho phù hợp".
Trước đó, cuối năm 2023, một số thành viên Ủy ban Quốc phòng và An ninh cho rằng quy định nồng độ cồn bằng 0 khi lái xe "quá nghiêm khắc và chưa phù hợp văn hóa, phong tục, tập quán bộ phận người dân Việt Nam". Các thành viên này đề nghị tham khảo kinh nghiệm quốc tế và quy định nồng độ cồn ở mức độ phù hợp đối với từng loại phương tiện, bảo đảm thống nhất với Bộ luật Hình sự.
"Một người uống ly nước nho ngâm đường cho dễ tiêu hóa nhưng khi lái xe, nếu đo nồng độ cồn thì vẫn bị xử phạt. Điều này chưa hợp lý, chưa thuyết phục, dễ gây tranh cãi khi người dân bị thổi nồng độ cồn", đại biểu Trịnh Minh Bình, chuyên trách đoàn Vĩnh Long, nêu quan điểm hồi tháng 11/2023.
Tại hội nghị đại biểu Quốc hội hoạt động chuyên trách tháng 3, cuộc tranh luận tiếp tục trên nghị trường. Trong khi Phó đoàn Hưng Yên Nguyễn Đại Thắng ủng hộ cấm tuyệt đối nồng độ cồn vì "tính mạng, sức khỏe con người là trên hết", nhiều đại biểu khác đề nghị quy định ngưỡng nồng độ cồn tối thiểu.
"Uống hôm trước thì hôm sau vẫn còn nồng độ cồn, nếu bị cảnh sát giao thông phạt thì vô lý", Phó chủ tịch Hội Luật gia tỉnh Đồng Tháp Phạm Văn Hòa, nói.
Báo cáo Thường vụ Quốc hội mới đây, Ủy ban Quốc phòng và An ninh đề nghị duy trì cấm tuyệt đối nồng độ cồn khi lái xe, do nồng độ cồn nội sinh chưa có căn cứ rõ ràng.
Dự luật Trật tự an toàn giao thông đường bộ dự kiến trình Quốc hội xem xét thông qua tại kỳ họp giữa năm nay.
Nghị định 100/2019 quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực giao thông đường bộ và đường sắt, có hiệu lực cùng thời điểm với Luật Phòng chống tác hại của rượu bia từ năm 1/1/2020, quy định: Lái xe sẽ bị xử phạt khi có nồng độ cồn vượt mức 0.
Mức phạt nồng độ cồn cao nhất với người đi xe đạp từ 400.000 đến 600.000 đồng; xe máy 6 đến 8 triệu đồng, tước giấy phép lái xe 22-24 tháng; ôtô 30 đến 40 triệu đồng, tước giấy phép lái xe 22-24 tháng.