"Hôm qua tôi đã trao đổi với Quốc vương. Tôi nói rõ với ông ấy rằng các quy tắc đang thay đổi và chúng tôi sẽ công bố những thay đổi quan trọng về quan hệ song phương trong hôm nay và ngày 1/3. Chúng tôi sẽ buộc họ phải chịu trách nhiệm về những vi phạm nhân quyền", Tổng thống Mỹ Joe Biden trả lời phỏng vấn hôm 26/2.
Tổng thống Mỹ Joe Biden phát biểu khi thăm một cơ sở tiêm vaccine Covid-19 ở bang Texas hôm 26/2. Ảnh: AFP.
Tuyên bố được đưa ra sau khi tình báo Mỹ công bố thông tin cho thấy người cai trị thực tế Arab Saudi là Thái tử Mohammed bin Salman chấp thuận kế hoạch bắt hoặc giết nhà báo bất đồng chính kiến Jamal Khashoggi tại Istanbul, Thổ Nhĩ Kỳ năm 2018. Đây là lần đầu tiên Mỹ công khai cáo buộc Thái tử Mohammed trong vụ sát hại gây chấn động.
Báo cáo nói rằng với ảnh hưởng của Thái tử , "rất khó xảy ra" vụ giết người nếu ông không "bật đèn xanh". Vụ giết người cũng phù hợp với kiểu "Thái tử ủng hộ sử dụng biện pháp bạo lực để bịt miệng những người bất đồng chính kiến ở nước ngoài".
Bộ Tài chính Mỹ thông báo đang đóng băng tài sản và hình sự hóa các giao dịch với một cựu quan chức tình báo cũng như Lực lượng Can thiệp nhanh Arab Saudi, đơn vị tinh nhuệ mà báo cáo tình báo cho rằng "tồn tại để bảo vệ Thái tử" và "chỉ làm việc theo lệnh của Thái tử".
Tuy nhiên, các quan chức cấp cao của chính quyền Biden cho biết Tổng thống Mỹ đã quyết định không áp lệnh trừng phạt trực tiếp với Thái tử Mohammed vì cho rằng cái giá phải trả về ngoại giao là quá cao, nhất là nếu Arab Saudi từ chối hợp tác chống khủng bố và đối phó với Iran.
Để vinh danh nhà báo bị giết, Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken công bố "Đạo luật Khashoggi", cấm nhập cảnh đối với những người nước ngoài đe dọa người bất đồng chính kiến hoặc quấy rối phóng viên và gia đình của họ, đồng thời lập tức đưa 76 người Arab Saudi vào danh sách đen.
"Chúng tôi đã cho thấy rõ ràng rằng các mối đe dọa và hành hung ngoài lãnh thổ đối với các nhà hoạt động, bất đồng chính kiến và nhà báo bên ngoài lãnh thổ Arab Saudi phải chấm dứt. Họ sẽ không được Mỹ dung thứ", Blinken cho hay.
Quyết định công bố báo cáo, được hoàn thành lần đầu dưới thời tổng thống Donald Trump, là khác biệt rõ ràng của Biden và người tiền nhiệm. Sau vụ Khashoggi, Trump cam kết tiếp tục làm việc với Arab Saudi do vương quốc này là khách hàng mua vũ khí rất lớn của Mỹ và có chung thái độ thù địch với Iran.
Biden điện đàm với Quốc vương 85 tuổi Salman hôm 25/2, sau khi Nhà Trắng nói rõ rằng Tổng thống không có ý định nói chuyện với Thái tử Mohammed. Tuy nhiên, Mỹ không nhắm trừng phạt trực tiếp vào Thái tử với lý do không có tiền lệ trừng phạt lãnh đạo cấp cao của quốc gia đồng minh.
Nhà báo Khashoggi bị giết và chặt xác trong lãnh sự quán Arab Saudi tại Istanbul. Thi thể của nhà báo này đến nay vẫn chưa được tìm thấy. Thái tử Arab Saudi nhận trách nhiệm chung với tư cách lãnh đạo đất nước, nhưng phủ nhận liên quan về mặt cá nhân.
Huyền Lê (Theo Reuters, AFP)