Thông tin được Bí thư Thành uỷ Thủ Đức Nguyễn Hữu Hiệp nói tại hội thảo Hoàn thiện pháp luật về tổ chức chính quyền thành phố trực thuộc thành phố từ thực tiễn tại TP Thủ Đức do Đại học Kinh tế - Luật tổ chức, ngày 16/9. Ông Hiệp nhận nhiệm vụ đứng đầu Thành uỷ Thủ Đức đã hơn 2 tháng, thời gian này gặp khoảng 200 bí thư khu phố ở thành phố mới. Khi được hỏi về việc lập TP Thủ Đức, hầu hết cán bộ cơ sở trả lời "đã giảm bớt hào hứng", còn người dân cảm thấy chưa có gì thay đổi.
Bí thư TP Thủ Đức Nguyễn Hữu Hiệp phát biểu tại hội nghị, ngày 16/9. Ảnh: Thu Hằng
TP Thủ Đức rộng khoảng 211 km2 với hơn một triệu dân được lập đầu năm 2020, trên cơ sở sáp nhập quận 2, 9 và Thủ Đức. Nơi đây được kỳ vọng là hạt nhân dẫn đầu, đóng góp 1/3 tổng sản phẩm trên địa bàn (GRDP) của TP HCM, tương đương 7% tổng sản phẩm quốc nội (GDP) cả nước. Tuy nhiên, sau gần hai năm thành lập, thành phố phía Đông TP HCM chưa có thay đổi đáng kể, trong khi cơ quan quản lý vẫn loay hoay tìm địa vị pháp lý cho mô hình này.
"Có người nói mong lên thành phố thì hẻm hết ngập nhưng vẫn ngập, vậy lên thành phố làm gì? Tưởng thu gom rác sẽ hiện đại hơn, sạch hơn, nhưng vẫn y chang", ông Hiệp nói. Ông cho biết sau khi lên thành phố việc phục vụ người dân chậm hơn vì công việc của ba người giờ thành một. Ví dụ người dân Long Bình (quận Thủ Đức cũ) không muốn lên quận 2 cũ để giao dịch hành chính. Trong khi công nghệ chưa đủ sức phủ hết để người dân không phải đi lại khi làm thủ tục.
Là người dân ở Thủ Đức, PGS.TS Bùi Xuân Hải, Hiệu phó Đại học Luật TP HCM, cho rằng sau hai năm sáp nhập khu Đông không khác gì. Chỉ có người dân làm thủ tục khó khăn hơn vì phải đi xa; khối lượng công việc của cán bộ, viên chức nhiều hơn mà thu nhập không tăng... "Nếu vẫn duy trì ba quận như trước biết đâu bộ mặt nơi đây đổi thay, đẹp hơn, tốt hơn mô hình hiện nay?", ông nói.
TP Thủ Đức thành lập trên cơ sở sáp nhập 3 quận 2, 9 và Thủ Đức. Đồ hoạ: Thanh Huyền
Ông Hải cũng bày tỏ băn khoăn về tính hợp lý của quyết định gộp ba quận thành TP Thủ Đức. Theo ông, khát vọng phát triển khu Đông là chính đáng, nhưng việc hiện thực hóa mục tiêu này bằng mô hình chính quyền đô thị là "hơi nóng vội, chủ quan, duy ý chí".
"Suốt hai năm qua, TP HCM vẫn luẩn quẩn câu hỏi phân cấp, uỷ quyền thế nào cho TP Thủ Đức", ông nói và cho rằng với thực tại hiện nay thành phố nên can đảm tái tổ chức lại để nâng cấp TP Thủ Đức thành mô hình hành chính tương đương cấp tỉnh, riêng về mặt đảng thì Thành uỷ TP HCM vẫn lãnh đạo.
PGS.TS Nguyễn Ngọc Điện, Đại học Kinh tế - Luật (Đại học Quốc gia TP HCM), cho biết khi tìm hiểu các mô hình quốc tế thì không có mô hình nào áp dụng cho TP Thủ Đức. "Không thấy nước nào tổ chức nhà nước đơn nhất mà dưới cấp tỉnh lại có chính quyền cấp tự quản, ít nhiều ngang bằng cấp tỉnh", ông nói.
Theo chuyên gia này, xu thế thế giới hiện tập quyền, thu hẹp quyền tự quản của địa phương thay vì phân quyền rộng rãi. Do đó cơ quan quản lý cần học hỏi kinh nghiệm từ quá khứ của các nước khác. Cụ thể, thành phố có thể tham khảo mô hình theo kiểu liên bang, trong đó coi TP HCM như tiểu bang, và Thủ Đức là một tỉnh của tiểu bang đó.
Thủ Đức vẫn là một trong những địa bàn có nhiều điểm ngập sâu sau mưa ở TP HCM. Mưa ngập đường Đỗ Xuân Hợp, ngày 3/8. Ảnh: Quỳnh Trần
Từ góc độ chính quyền địa phương, Phó giám đốc Sở Tài nguyên và Môi trường Trần Văn Bảy (nguyên Chủ tịch UBND quận 9 cũ) kể lại ý tưởng thành phố trực thuộc thành phố xuất hiện tại TP HCM từ năm 2007, trong đề án chính quyền đô thị nhưng không thành hiện thực. Đến 2012, đề án này được phát triển thành quy hoạch 4 thành phố cửa ngõ TP HCM rất hoành tráng, quy mô, nhưng chưa được Trung ương thông qua.
Đến 2020, TP HCM tiếp tục xây dựng đề án lập TP Thủ Đức. Sau khi thành lập, khung pháp lý cho TP Thủ Đức lại trở thành bài toán phải giải. Trong Hiến Pháp, Luật Tổ chức chính quyền địa phương từ 1945 đến nay, chưa có cấp hành chính nào "trên cấp huyện, dưới cấp tỉnh" như TP Thủ Đức.
Theo ông Bảy, mong muốn TP Thủ Đức có thẩm quyền tương đương cấp tỉnh chỉ là "ý tưởng ươm mầm cho tương lai" vì chưa có căn cứ pháp lý nào, trong khi Hiến pháp 2013 có tuổi thọ ít nhất 20-30 năm. Do đó, trong ngắn hạn, cần chấp nhận TP Thủ Đức chỉ là một đơn vị hành chính cấp huyện, từ đó xây dựng khung pháp lý cho thành phố trực thuộc thành phố.
Với tầm nhìn đó, theo ông Bảy, bài toán hiện nay của TP Thủ Đức chỉ có thể giải quyết bằng phân cấp, uỷ quyền và xin Trung ương thẩm quyền để bổ sung chức năng cho TP Thủ Đức. Tuy nhiên, việc phân cấp uỷ quyền rất khó khăn vì liên quan bộ ngành nào phải xin bộ ngành đó.
Thu Hằng