Đề nghị luận xã hội luôn theo hướng mở, không gò ép học sinh vào khuôn mẫu, lối mòn là điểm đặc sắc của đề thi vào 10 TP HCM. Tuy nhiên, đây cũng là điểm khó, khiến học sinh bối rối khi đọc đề và dễ dàng đánh mất điểm nếu không có kỹ năng xử lý phù hợp.
Thạc sĩ Văn Trịnh Quỳnh An - Giáo viên Ngữ văn trường THPT Gia Định (TP HCM) và đang giảng dạy trực tuyến tại Hocmai.vn đã đưa ra những lưu ý cụ thể giúp học sinh giành điểm tối đa khi viết bài nghị luận xã hội trong kỳ thi vào 10 tại TP HCM.
Cô Văn Trịnh Quỳnh An cùng các học sinh. |
"Các em nên thường xuyên đọc sách báo, xem các chương trình truyền hình để gia tăng vốn hiểu biết. Đặc biệt, với dạng bài nghị luận, việc thể hiện sự sáng tạo, quan điểm mang dấu ấn cá nhân... sẽ là yếu tố quan trọng giúp học sinh đạt điểm cao"- Văn Trịnh Quỳnh An chia sẻ thêm.
Yêu cầu cần có trong bài văn nghị luận xã hội
Những năm gần đây, đề thi Ngữ văn vào lớp 10 TP HCM có xu hướng mở. Trong đó, câu nghị luận xã hội luôn thu hút sự chú ý của dư luận. Vấn đề nghị luận được đưa ra gần gũi với giới trẻ, có ý nghĩa trong việc định hình suy nghĩ, lối sống tích cực cho các em.
Nếu trước đây, đề nghị luận xã hội truyền thống nặng về học tủ, học vẹt thì giờ đã nghiêng theo hướng mở rộng tư duy, quan điểm, phát huy sức nghĩ, sức viết và thể hiện cá tính của học sinh.
Bài làm của học sinh cần có nhiều kỹ năng, thao tác như giải thích, chứng minh, bình luận... Khi bàn luận, học sinh cần bám sát hướng triển khai, từ đó rút ra bài học về nhận thức và hành động cho bản thân.
Đề nghị luận xã hội thi vào lớp 10 TP.HCM năm học 2019-2020. |
Không chỉ ở đề thi, đáp án của đề cũng mở rộng. Điều này tạo nên một môi trường tự do, cởi mở giúp mỗi bài văn của học sinh khi viết ra trở thành sản phẩm của chính các em trong quá trình tư duy tích cực. Học sinh có thể bày tỏ theo quan điểm, suy nghĩ của mình về vấn đề đưa ra, không phải tuân theo một định hướng cụ thể.
5 lưu ý khi làm bài văn nghị luận xã hội
Thứ nhất, học sinh phải tìm hiểu đề và xác định phạm vi nghị luận. Điều này sẽ giúp học sinh xác định được vấn đề cần nghị luận.
Trong đề thi, các vấn đề cần nghị luận sẽ không nêu trực tiếp mà gián tiếp thông qua một bức tranh, một câu chuyện, một câu nói, một hiện tượng báo chí, những vấn đề nóng trong xã hội mà báo chí đề cập. Bởi vậy, học sinh cần xác định rõ nội dung, thông điệp được hướng đến để rút ra vấn đề cần nghị luận.
Thứ hai, học sinh nên trả lời sự lựa chọn của mình ngay ở mở bài. Các em cần bám sát với yêu cầu của đề, không thể lựa chọn hai khi đề yêu cầu chọn một. Đặc biệt chú ý đến yêu cầu của đề trong trường hợp đề ra hình ảnh, vì đó chính là sự dẫn dắt để học sinh hiểu hình ảnh và nghị luận theo đúng yêu cầu.
Ba là, các em nên lập dàn ý và chia đoạn ở thân bài đầy đủ. Việc lập dàn ý giúp bài văn đảm bảo bố cục, không bị loạn hay lặp khi làm bài. Ở phần thân bài, để làm rõ các ý, học sinh cần tách đoạn. Có thể chia thân bài thành các đoạn như sau: một đoạn giải thích, hai đoạn bàn luận, một đoạn mở rộng, một đoạn bài học nhận thức và hành động.
Lưu ý thứ tư là chú ý thao tác chứng minh. Học sinh cần chọn dẫn chứng là một việc rất quan trọng giúp bài làm trở nên thuyết phục. Dẫn chứng phải tiêu biểu, cụ thể, không nên lựa chọn dẫn chứng không xác minh được (như bạn em, bố em, hàng xóm... Các em cũng không nên lựa chọn dẫn chứng chung chung mà không gắn với sự kiện hay hành động cụ thể. Đặc biệt, học sinh không nên lựa chọn dẫn chứng từ tác phẩm văn học, vì tác phẩm văn học thường là sản phẩm hư cấu.
Bởi vì dẫn chứng là để góp phần làm cho lập luận trở nên thuyết phục hơn, nên các em cần phải bám sát với hệ thống luận điểm đã triển khai. Để có được những dẫn chứng thuyết phục, học sinh nên đọc báo, theo dõi tin tức để tích lũy kiến thức xã hội.
Lưu ý thứ năm là bài học nhận thức và hành động là phần khá quan trọng, nhưng học sinh thường đặt ở kết bài. Như vậy là sai chỗ.
Phần bài học phải được đặt ở cuối thân bài, dựa trên việc phân tích, lý giải vấn đề. Học sinh có thể trả lời hai câu hỏi sau để tạo ra đoạn văn bài học: Sau khi phân tích, lý giải, em học được điều gì về nhận thức và em sẽ làm gì về hành động?
Thế Đan