 |
|
|
Ngay cả các vận động viên đỉnh cao cũng nhạy cảm với các triệu chứng của việc thiếu oxy, từ đau đầu tới hoa mắt, buồn nôn nghiêm trọng và ói mửa. Ở độ cao khoảng 4.000 mét, các triệu chứng trầm trọng có thể dẫn đến tử vong. Để hiểu vì sao độ cao khiến nhiều người mệt mỏi, cần tìm ra lý do khiến những người khác không hề hấn gì.
Cynthia Beall thuộc Đại học Case Western Reserve ở Cleveland, gần đây đã điều tra những cư dân sống trên các cao nguyên ở Tây Tạng, Ethiopia và dãy núi Andes. Bà phát hiện thấy mỗi nhóm người phát triển một cách thức riêng để làm tăng hàm lượng oxy trong cơ thể.
Chẳng hạn, máu của những người thiểu số trên dãy Andes chứa hemoglobin - một chất mang oxy - nhiều hơn. "Ở trên cao, hàm lượng oxy mà cơ thể thu được sau mỗi hơi thở ít hơn, vì thế với nhiều hemoglobin, hai lá phổi xốp sẽ thu được một lượng lớn oxy hơn", Beall giải thích.
Có lịch sử lâu đời nhất trên các vùng đất cao, những người Tây Tạng lại tiến hóa theo một cách hoàn toàn khác: thở gấp hơn. Bằng việc tăng tốc độ hít thở, các cư dân của vùng đất này có thêm được nhiều oxy vào phổi.
Trong khi đó, người Ethiopia sống trên những "nóc nhà" vùng Đông Phi thích nghi theo những cách mà đến tận giờ các nhà khoa học vẫn không hiểu nổi. Máu của họ dường như chứa hàm lượng hemoglobin bình thường, và hơi thở cũng không có gì vội vã. Chính vì thế, người ta không rõ vì sao họ có thể hít được nhiều oxy từ không khí. "Điều đó giống như thể họ chưa từng ở trên núi cao vậy", Beall nói.
Theo Peter Hackett, một chuyên gia nghiên cứu về mối liên quan giữa sức khỏe và độ cao tại Đại học Seattle ở Washington, hầu hết mọi người khi chuyển lên vùng cao sẽ dần dần tích lũy nhiều hemoglobin trong máu, giống như người vùng Andes vẫn làm. Tuy nhiên, có quá nhiều hemoglobin lại trở thành tai họa. "Nó giống như có dầu nhớt trong máu bạn vậy. Nó quá đặc, khiến bạn phát ốm và mất ngủ", ông nói.
Theo các nhà nghiên cứu, làm sáng tỏ được bí quyết giúp các cư dân trên vùng núi Andes tăng hàm lượng hemoglobin trong máu và tránh được hiện tượng "dầu nhớt" sẽ đem lại những thông tin rất hữu ích. Ngoài ra, phát hiện này cũng sẽ rất thú vị đối với các nhà nhân chủng học - những người vốn xem sự thích nghi như là một chỉ thị để tính toán tuổi thọ của con người trên những vùng đất cao. Một lĩnh vực thú vị khác là bệnh béo phì. Vì những nguyên nhân mà các nhà khoa học chưa rõ, những người sống lâu trên các vùng cao thường có xu hướng thon thả hơn.
B.H. (theo ABC)