Một chương trình truyền hình cuối 2024 ở Huyền Sơn (Toại Ninh, tỉnh Tứ Xuyên) đã thu hút sự chú ý của người dân khi quyết định công khai ba cán bộ được trao những giải thưởng ngược.
Trong đó, một quan chức thuộc Cục Quản lý hành chính tổng hợp nhận "Giải Đà điểu" vì bị động trong quản lý đô thị; một quan chức Sở Xây dựng và Phát triển Nông thôn nhận "Giải Nhím" vì từ chối hồ sơ của công dân bốn lần; một quan chức khác nhận "Giải Ốc Sên" vì chậm phản hồi người dân.
Họ phải cầm giấy chứng nhận và xuất hiện trên phương tiện thông tin đại chúng.
Hai công chức tại một địa phương ở Trung Quốc nhận giải thưởng ốc sên. Ảnh: Baijiahao
Hồi tháng 9/2024, quận Ma Chương, thành phố Trạm Giang, tỉnh Quảng Đông, đã kỷ luật 8 quan chức vì thái độ "nằm phẳng". Trong đó, một phó giám đốc họ Trần bị thuyên chuyển công tác do làm việc chậm chạp và trì hoãn tiến độ dự án. Một công chức họ Trương bị thuyên chuyển vì tránh né công việc khó và không chịu nâng cao kỹ năng. Những người khác cũng bị xử lý vì chỉ hô khẩu hiệu suông.
Những buổi lễ trao danh hiệu này bị người dùng mạng gọi là "khoảnh khắc bị đóng đinh trên cột ô nhục", vạch trần vấn nạn cán bộ cơ sở lười biếng, làm việc kém hiệu quả và gây khó dễ cho người dân.
Thái độ "nằm phẳng" trong công chức, viên chức được định nghĩa là hài lòng với việc làm "quan bình an". Họ cho rằng "làm nhiều không bằng làm ít", làm ít không bằng không làm gì", né tránh mâu thuẫn, đẩy khó khăn lên cấp trên, gặp khủng hoảng thì lùi bước.
Nhìn chung, lý do khiến công chức Trung Quốc "nằm phẳng" rất phức tạp. Khi công việc mang tính hình thức, rủi ro chính trị cao và lợi ích thấp, nhiều người chọn thái độ thận trọng hơn là chủ động.
Nhiều địa phương có các hình thức xử lý, ví dụ trao giải thưởng ngược. Năm 2016, danh hiệu "ốc sên" ra đời ở Thái Châu, Giang Tô, với các hình phạt như cắt giảm tiền thưởng. Trong hai năm đầu, Thái Châu đã trao 57 danh hiệu này cho các đơn vị và cá nhân.
Sau đó, các sáng kiến này được nhân rộng.
Năm 2024 có hơn 220.000 cán bộ đã bị kỷ luật, trong đó hơn 90.000 người bị xử phạt vì thiếu trách nhiệm, trì trệ, làm việc tùy tiện hoặc giả tạo trong thực thi nhiệm vụ, theo Ủy ban Kiểm tra Kỷ luật Trung ương Trung Quốc.
Hai cán bộ ở Thuyền Sơn, Toại Sơn, tỉnh Tứ Xuyên nhận các bằng khen ngược cuối năm 2024. Ảnh: Zaobao
Tờ New York Times ngày 20/2 bình luận rằng với tốc độ tăng trưởng kinh tế chậm lại, chính phủ Trung Quốc không chấp nhận tình trạng quan chức lười biếng.
Tuy nhiên, Lưu Đông Thư, giáo sư chính trị Trung Quốc tại Đại học Hong Kong, phân tích "thay vì nói rằng cán bộ địa phương lười biếng, có lẽ chính xác hơn là họ sợ hành động". Khi không gian hành động bị thu hẹp, khó có thể khơi dậy tinh thần làm việc.
Giáo sư Hồ Thục Căn từ Đại học Chiết Giang cho rằng hệ thống khen thưởng và trừng phạt ảnh hưởng đáng kể đến hành vi của quan chức. Thay vì chỉ trích, ông đề xuất tối ưu hóa hệ thống đánh giá hiệu suất và tạo điều kiện cho quan chức được thăng tiến nếu làm tốt.
Giáo sư Câu Hoa, Đại học Bắc Kinh bổ sung thêm rằng chủ nghĩa hình thức là nguyên nhân khiến cán bộ "nằm thẳng". Bà đề xuất ngoài cải thiện cơ chế đánh giá, cần giảm bớt những công việc mang tính hình thức, tạo điều kiện để cán bộ tập trung vào nhiệm vụ thực chất.
"Công việc hình thức làm người ta kiệt sức, làm hay không làm cũng chẳng khác nhau, giá trị cảm thấy rất thấp, thế là sinh ra tâm lý 'nằm thẳng'", một cán bộ cơ sở bày tỏ.
Bảo Nhiên (Theo Zaobao)