Hơn 4h sáng, anh Phạm Văn Chiến, 35 tuổi cùng ông Lê Hoàng Đấy, 42 tuổi, ở xã Tiên Cảnh, huyện Tiên Phước mang theo đồ bảo hộ, dụng cụ đi rừng. Họ lái xe máy đến xã miền núi Trà Giác, huyện Bắc Trà My, cách nhà hơn 30 km để săn tổ ong vò vẽ.
Anh Phạm Văn Chiến cho tổ ong vào túi mang về nuôi. Ảnh: Đắc Thành
Để xe máy ngoài bìa rừng, anh Chiến và ông Đấy chia ra mỗi người một hướng. Mặt trời chưa lên khỏi núi, họ chọn nơi thông thoáng, phóng tầm mắt quan sát ong bay để tìm hướng tổ. Đây là thời điểm dễ quan sát nhất, đến trưa chiều ánh nắng chiếu xuống khó nhìn thấy.
Ong vò vẽ có tên khoa học Vespa affinis, là một loài ong bắp cày. Chúng thường chọn địa điểm xây tổ nơi kín đáo, cây cối rậm rạp và địa hình hiểm trở. Thời gian làm tổ từ đầu tháng 5 đến tháng 9 âm lịch. Đầu mùa, ong chúa lựa chọn địa điểm thích hợp, đẻ trứng và chăm sóc trứng để tạo đàn. Những con ong non khi trưởng thành sẽ tiếp tục đi săn mồi và xây dựng tổ.
Ong vò vẽ ăn thịt nên thường đến những nơi có côn trùng như sâu, bướm, nhện và ấu trùng để săn mồi. Với kinh nghiệm hơn 10 năm săn ong, anh Chiến thông thuộc khu vực có nhiều vò vẽ làm tổ. Dừng chân nơi có nhiều hoa, anh quan sát từng con ong bắt mồi và đi theo chúng về tổ. Ngoài con săn mồi còn có ong thợ tìm các loại cành cây khô mục tha về xây tổ.
Thợ săn tìm và bắt tổ ong vò vẽ. Video: Đắc Thành
Đến trưa nắng nóng, hai thợ tìm đến các vũng, khe suối quan sát ong lấy nước để theo dõi tìm tổ. "Ong bay đến gần tổ thường sà xuống nên có thể xác định được khu vực chúng ở. Đến gần quan sát nơi có nhiều ong bay ra sẽ biết vị trí", anh Chiến nói. Tuy nhiên, không phải lúc nào cũng tìm được tổ, thợ săn chỉ có thể quan sát chúng bay gần chứ không thể nhìn thấy khi chúng bay xa.
Khác với anh Chiến, ông Đấy tìm đến nơi có nhiều hoa xuyến chi nở. Buổi sáng ong mật đến lấy phấn, hút mật, thu hút nhiều vò vẽ đến săn mồi. Ông Đấy dùng miếng thịt lợn buộc vào cành cây để dụ ong vò vẽ đến ăn. "Đây gọi là câu ong, chờ chúng săn mồi lâu nên thợ sáng chế cách này. Chúng ăn thịt rất nhanh rồi tha về, tôi chỉ cần quan sát hướng bay là tìm ra tổ", ông nói.
Ông Lê Hoàng Đấy dùng thịt lợn dụ ong đến ăn. Ảnh: Đắc Thành
Sau nửa giờ tìm kiếm, hai người phát hiện được tổ ong vò vẽ ở trong bụi cây đót rậm rạp. Anh Chiến mặc đồ bảo hộ chuyên dụng giá hơn 1,3 triệu đồng tiến lại gần, dùng kìm cắt cành cây có tổ. "Ong vò vẽ có độc tính rất cao, có thể gây chết người. Do vậy chúng còn được gọi bằng cái tên tử thần", anh Chiến nói.
Mỗi ngày hai thợ tìm được nhiều là 8, ít 2 tổ. Tổ ong lấy ra khỏi bụi cây được treo gần đó để chờ ong bay vào trong. Sau nửa tiếng, anh Chiến dùng túi lưới trùm lên lấy cả tổ và ong.
Tổ ong mang về được treo trên các cành cây trong vườn nhà. Anh Chiến nói nhờ những tổ ong nuôi trong vườn mà các loại sâu hại cây trồng không còn nữa. Ong nuôi hơn một tháng, anh bắt đầu khai thác nhộng. Tổ có nhiều tầng, khi thu hoạch sẽ để lại một tầng trên cùng để chúng tiếp tục xây. Mỗi mùa một tổ khai thác được 2-3 lần, từ đầu mùa đến nay anh đã nuôi gần 50 tổ.
Tổ ong được anh Chiến mang về nuôi trong vườn. Ảnh: Đắc Thành
Ngoài nuôi ong vò vẽ, anh còn bán cho nhiều người trong vùng với giá 250.000 đồng tổ lớn, 150.000 đồng tổ nhỏ. Mỗi tổ nuôi sau ba tháng cho thu nhập khoảng 400.000 đồng. Thương lái thu mua nhộng ong với giá hơn 300.000 đồng một kg để bán cho nhà hàng, quán nhậu chế biến nhiều món như cháo, xào, chiên.
Nghề bắt ong vò vẽ cũng đối diện nhiều nguy hiểm. Thời gian qua đã có nhiều trường hợp nguy kịch, tử vong do bị loài này đốt. Các bác sĩ cảnh báo nọc ong vò vẽ rất độc, có thể gây ra tình trạng sốc phản vệ, tan máu, vỡ hồng cầu, rối loạn đông máu, tổn thương cơ, tổn thương thận nặng... Nếu không xử trí kịp thời, nạn nhân rất dễ nguy hiểm đến tính mạng.