WSJ ngày 28/6 dẫn lời các quan chức tình báo phương Tây nói rằng trùm Yevgeny Prigozhin đã định tìm cách bắt Bộ trưởng Quốc phòng Nga Sergey Shoigu và Tổng tham mưu trưởng Valery Gerasimov khi họ tới thăm miền nam Nga. Cơ quan An ninh Liên bang Nga (FSB) phát hiện âm mưu 2 ngày trước khi nó được lên kế hoạch thực hiện, tướng Shoigu và tướng Gerasimov sau đó thay đổi lịch trình.
Khi biết âm mưu bị lộ, Prigozhin buộc phải ứng biến một kế hoạch thay thế, điều quân vào Rostov-on-Don kiểm soát trụ sở của Quân khu miền Nam Nga và cử hàng nghìn quân tiến đến Moskva ngày 24/6. Tình báo phương Tây đánh giá Prigozhin tin rằng một phần lực lượng vũ trang Nga sẽ tham gia cuộc nổi loạn và quay lưng lại với các chỉ huy của họ.
Yevgeny Prigozhin, lãnh đạo tập đoàn quân sự tư nhân Wagner tại thành phố Rostov-on-Don, Nga ngày 24/6. Ảnh: Reuters
Theo các quan chức phương Tây, Prigozhin đã thông báo ý định với một số sĩ quan quân đội cấp cao Nga, trong đó có Sergei Surovikin, người từng giữ chức chỉ huy chiến dịch của Nga tại Ukraine. Không thể xác định liệu tướng Surovikin có chuyển thông tin này cho FSB hay không hoặc bằng cách nào cơ quan này phát hiện ra kế hoạch của Prigozhin.
Tại Washington, các quan chức Mỹ đánh giá có vẻ như tướng Surovikin "thông cảm với các mục tiêu của Prigozhin", nhưng không rõ ông có ủng hộ hay giúp đỡ cuộc nổi loạn hay không. Theo một số quan chức Mỹ, "có dấu hiệu cho thấy một số tướng Nga khác có thể ủng hộ nỗ lực thay đổi lãnh đạo Bộ Quốc phòng bằng vũ lực" của Yevgeny Prigozhin. Họ nhận định Prigozhin "sẽ không tổ chức vụ nổi loạn nếu không tin rằng mình được những người ở các vị trí quyền lực hỗ trợ".
Đại tướng Sergey Surovikin kêu gọi Wagner dừng vụ nổi loạn ngày 24/6. Ảnh: BQP Nga
Sau khi Prigozhin ngày 23/6 thông báo điều hàng nghìn lính Wagner dưới quyền tới tỉnh Rostov trong "cuộc hành quân công lý", ông Surovikin là một trong hai tướng Nga đầu tiên kêu gọi lãnh đạo tập đoàn quân sự tư nhân cân nhắc và dừng hành động nổi loạn.
"Tôi kêu gọi lãnh đạo, chỉ huy và các chiến sĩ của tập đoàn Wagner dừng lại. Kẻ thù chỉ chờ đợi tình hình chính trị trong nước chúng ta xấu đi", tướng Surovikin cảnh báo. "Chúng ta phải tuân theo ý chí và mệnh lệnh của Tổng thống Nga. Phải dừng cuộc hành quân, đưa lính quay lại căn cứ và điểm tập kết, cũng như giải quyết vấn đề một cách hòa bình dưới sự chỉ đạo của Tổng thống".
Khi được hỏi về thông tin tướng Surovikin có thể biết trước vụ Wagner nổi loạn, phát ngôn viên Điện Kremlin Dmitry Peskov cho biết "hiện có rất nhiều suy đoán và tin đồn xung quanh sự kiện, đây là một trong những ví dụ cho điều này".
Tướng Viktor Zolotov, chỉ huy Lực lượng Vệ binh Quốc gia Nga, xác nhận chính quyền đã biết về ý định của Prigozhin trước khi ông ta thực hiện âm mưu. "Những thông tin về việc chuẩn bị cho một cuộc nổi loạn bắt đầu trong khoảng ngày 22-25/6 đã bị rò rỉ từ doanh trại của Prigozhin", Zolotov nói với truyền thông nhà nước Nga hôm 27/6.
Lính Wagner trên xe tăng tại thành phố Rostov-on-Don, Nga ngày 24/6. Ảnh: RIA Novosti
Trong vụ nổi loạn ngày 24/6, nhóm quân Wagner hướng về thủ đô đã ở điểm cách Moskva khoảng 200 km. Sau cuộc đàm phán do Tổng thống Belarus Alexander Lukashenko làm trung gian, ông Prigozhin đồng ý rút lực lượng để tránh đổ máu và lệnh cho các đơn vị Wagner quay về doanh trại.
Tổng thống Lukashenko ngày 27/6 thông báo ông Prigozhin đang ở Belarus và nước này sẽ hưởng lợi từ kinh nghiệm chiến đấu của Wagner. Ông Lukashenko nói sẽ không xây doanh trại cho Wagner, song đồng ý cung cấp chỗ ở và đề xuất một căn cứ quân sự bỏ hoang cho họ. Belarus cũng không có ý định cho Wagner mở trung tâm tuyển quân tại nước này.
24 giờ nổi loạn của Wagner. Biên tập: Như Tâm - Nam Đỗ - Huyền Vũ
Nguyễn Tiến (Theo Reuters)