Bàn thắng từ đá phạt hàng rào đang dần tuyệt chủng trong bóng đá

Bóng đá ngày xưa, một cú đá phạt hàng rào trực tiếp gần như đồng nghĩa với nguy hiểm thực sự. Cả sân nín thở và thủ môn biết rằng bóng có thể sẽ nằm trong lưới. Dù vẫn có những khoảnh khắc lóe sáng gần đây, như cú sút phạt thần sầu của Julian Alvarez vào lưới Real Madrid ở La Liga, quả rocket của Dominik Szoboszlai cho Liverpool trước Arsenal, việc bóng đi vào lưới từ đá phạt hàng rào dần trở nên hiếm hoi.

Mỗi pha lập công từ bóng cố định ở cự ly xa ngoài vùng cấm gây bất ngờ cho khán giả, như cú đúp của Declan Rice trước Real Madrid ở Champions League mùa trước, hoặc màn trình diễn chói sáng của Alejandro Grimaldo cùng Bayer Leverkusen khi đứng trước hàng rào đối thủ, càng nổi bật chính vì sự khan hiếm của chúng.

Con số thống kê xác nhận sự suy giảm này. Ở La Liga, mùa 2025-2026 mới chỉ chứng kiến bốn bàn từ đá phạt hàng rào. Cách đây không lâu, giai đoạn từ 2015 đến 2020, con số này dễ dàng vượt mốc 25 bàn mỗi mùa, thậm chí đạt đỉnh 34 bàn. Sự suy giảm này trùng hợp với sự ra đi của những chuyên gia đá phạt như Cristiano Ronaldo hay Lionel Messi, đồng thời với việc trọng tài ngày càng nhượng bộ hơn, ít thổi phạt những lỗi gần khu vực vùng cấm địa. Mùa 2013-2014, La Liga từng ghi nhận 536 cú sút phạt hàng rào trực tiếp, nhưng đến mùa 2023-2024, con số này chỉ còn 335.

 

 

Bàn thắng từ đá phạt hàng rào đang dần tuyệt chủng trong bóng đá

Xu hướng này mang tính toàn cầu. Ngoại hạng Anh từng có trung bình hơn 30 bàn thắng từ đá phạt hàng rào trực tiếp mỗi mùa trong thập niên 2000, nhưng hiện tại chỉ còn khoảng 14 bàn. Cụ thể, dữ liệu từ Stats Perform cho thấy từ 2007 đến 2014, trung bình 32 bàn từ đá phạt hàng rào trực tiếp được ghi mỗi mùa, song đến 2023-2024, chỉ còn 11 bàn tương tự. Cũng như La Liga, số lượng các quả phạt hàng rào ở Ngoại hạng dần ít đi: mức suy giảm trung bình 10% mỗi mùa kể từ 2008-2009.

Các nền bóng đá Italy, Pháp và Đức cũng theo mô hình tương tự, với số liệu sụt giảm mạnh trong 5 năm qua. Tỷ lệ sút phạt hàng rào thành công ở các giải VĐQG này cũng giảm từ 7,5% xuống còn 5%.

Nguyên nhân

Trong dòng chảy bóng đá hiện tại, sức mạnh và sự chính xác không còn đủ. Những nghiên cứu sâu về cách phòng ngự đã làm giảm đáng kể xác suất thành công của những quả sút phạt hàng rào. Thủ môn học thuộc các mô hình và đường lối sút bóng của các chân sút, hàng rào được sắp xếp chuẩn xác đến từng milimet, và ngày càng nhiều HLV ưu tiên những pha phối hợp được tập luyện kỹ lưỡng hơn là một cú sút phạt trực tiếp – vốn được đánh giá là có xác suất ăn bàn thấp, tất cả góp phần thay đổi hoàn toàn thời cuộc.

Những tiến bộ vượt bậc trong phân tích dữ liệu và việc các CLB ngày càng áp dụng chúng đã khiến các đội bóng trở nên cẩn trọng hơn trong việc lựa chọn cách thức thực hiện các quả đá phạt. Đồng thời, việc áp dụng ngày càng thường xuyên chỉ số bàn thắng kỳ vọng (xG) đã khiến khoảng cách trung bình của các cú sút giảm 3,3 mét trong 15 năm qua tại 5 giải đấu hàng đầu châu Âu, và điều này cũng được phản ánh rõ trong các tình huống đá phạt.

 

 

Bàn thắng từ đá phạt hàng rào đang dần tuyệt chủng trong bóng đá

Nếu như trước đây, các quả đá phạt ở khu vực một phần ba cuối sân thường được xem như cơ hội "tìm kiếm vận may" với các chuyên gia, giờ cũng với những vị trí hay góc quen thuộc, các đội bóng coi chúng như vũ khí thực sự để ghi bàn. Mâu thuẫn ở chỗ, một khi nhìn nhận đó là những "cơ hội thực sự", cách thức tìm kiếm bàn thắng lại không còn được đặt vào mỗi đôi chân của người sút phạt. Thay vào đó, là thông qua dàn xếp mảng miếng phức tạp, bất kể phối hợp bóng sống hay bày binh bố trận để đánh đầu bên trong vùng cấm sau một tình huống đá phạt.

Theo Opta, khoảng cách trung bình để thực hiện một cú sút từ đá phạt ở 1/3 cuối sân đã giảm từ 29,5 mét trong mùa 2008-2009 xuống còn 27,6 mét trong mùa 2022-2023, dấu hiệu cho thấy cách tiếp cận với các tình huống cố định giờ đây tỉ mỉ hơn bao giờ hết. Thực trạng suy giảm số lượng các quả đá phạt trực tiếp ở 1/3 cuối sân vừa là hệ quả của sự thay đổi trong cách tiếp cận trận đấu, vừa là nguyên nhân dẫn đến việc các đội phải "trau chuốt" và tính toán hơn mỗi khi có được cơ hội từ bóng cố định bên ngoài vùng cấm.

Việc các trọng tài ngày càng khoan dung hơn không chỉ tồn tại ở mỗi La Liga như đã nêu, mà là xu hướng phổ biến. Các "vị vua áo đen" bỏ qua nhiều tình huống mà có thể ngày trước dễ dàng bị thổi phạt để trở thành một pha đá phạt trực tiếp cho đội tấn công. VAR ra đời dẫn tới sự lệ thuộc của các trọng tài, khi họ tin rằng những lỗi nghiêm trọng cuối cùng sẽ được phát hiện nếu chẳng may mình bỏ sót.

Sự phổ biến trong những năm đã qua của lối chơi kiểm soát bóng và triển khai tấn công chậm rãi, từ tốn từ tuyến dưới, khiến các đội ít kiếm được các quả đá phạt ở một phần ba cuối sân. Giả thuyết cơ bản là một hậu vệ sẽ có nhiều nguy cơ mắc sai lầm hơn trong một pha tắc bóng hoặc lao vào cản phá khi đối mặt với các pha tấn công nhanh của đối phương. Cả 5 giải đấu hàng đầu châu Âu đều ghi nhận số lần phạm lỗi trung bình ở một phần ba cuối sân mỗi trận giảm từ 20 đến 30% trong thập kỷ qua.

Yếu tố con người cũng đóng vai trò quan trọng. Không còn một thế hệ "xạ thủ" như Juninho, David Beckham hay Marcos Assuncao. James Ward-Prowse ở Anh hay Grimaldo ở Đức là những ngoại lệ hiếm hoi, nhưng ngay cả Real hay Barca hiện cũng không có một chuyên gia sút phạt cố định. Giữa tuần qua trước PSG, Lamine Yamal quyết định đảm nhận vai trò đá phạt hàng rào để thử vận may, nhưng cuối cùng lại sút lên trời.

Điều này củng cố thêm cho dữ liệu báo cáo từ cơ quan thông tấn Tây Ban Nha EFE, rằng các "xạ thủ" đang dần biến mất, khiến những bàn thắng từ sút phạt hàng rào trực tiếp trở nên "quý hiếm" trong bóng đá hiện đại.

Hoàng Thông tổng hợp