Bản đồ dải Ngân Hà lập từ dữ liệu mới của đài quan sát Gaia. Ảnh: ESA/Gaia/DPAC.
Các nhà thiên văn công bố bản đồ chi tiết và chính xác nhất của dải Ngân Hà tính đến nay, thể hiện vị trí của khoảng 1,812 tỷ ngôi sao, IFL Science hôm 3/12 đưa tin. Bản đồ được lập dựa trên dữ liệu của đài quan sát không gian Gaia thuộc Cơ quan Vũ trụ châu Âu (ESA).
Tập hợp dữ liệu mới của Gaia nâng cao cả về độ chính xác lẫn phạm vi so với hai tập hợp dữ liệu năm 2016 và 2018. Ví dụ, so với dữ liệu năm 2018 về 1,7 tỷ ngôi sao, dữ liệu năm 2020 chính xác gấp đôi về chuyển động riêng - sự thay đổi vị trí của một ngôi sao khi nhìn từ hệ Mặt Trời.
Gaia phóng lên không gian tháng 12/2013. Đài quan sát trị giá 1 tỷ USD này di chuyển cách Trái Đất khoảng 1,5 triệu km, nơi lực hấp dẫn giữa hành tinh xanh và Mặt Trời cân bằng và tầm nhìn không bị cản trở. Gaia có thể đo lường 100.000 ngôi sao mỗi phút, hay 850 triệu vật thể mỗi ngày và có thể rà quét toàn bộ bầu trời khoảng hai tháng một lần.
Đến nay, khoảng 1.600 nghiên cứu đã xuất bản dựa vào dữ liệu của Gaia, theo Martin Barstow, trưởng khoa vật lý và thiên văn tại Đại học Leicester, thành viên nhóm xử lý dữ liệu từ đài quan sát Gaia. Tập hợp dữ liệu mới công bố trên website của ESA sẽ giúp giới thiên văn phát hiện thêm nhiều điều giá trị khác.
Nhóm nghiên cứu tại Đại học Công nghệ Dresden đã sử dụng tập hợp dữ liệu mới này để phát hiện hệ Mặt Trời đang tăng tốc nhẹ, tiến về phía trung tâm dải Ngân Hà. Họ nhận ra sự tăng tốc rất nhẹ này vì độ chính xác của các phép đo tăng lên đáng kể, Giorgia Busso, nhà nghiên cứu tại Đài quan sát Leiden, cho biết.
"Những phép đo chính xác như vậy về sự phân bố và tăng tốc của các nhóm vật thể rất thiết yếu cho việc thăm dò giới hạn của vật lý cơ bản", Gerry Gilmore, nhà thiên văn tại Đại học Cambridge cho biết. Điều này có thể giúp các nhà khoa học hiểu thêm về bản chất của vật chất tối đang ẩn nấp ngoài vũ trụ.
Ban đầu, các nhà khoa học dự định đưa ra tập hợp dữ liệu thứ ba của Gaia vào năm 2022. Tuy nhiên, họ quyết định công bố ngay trong năm nay để các nhà thiên văn có thể sử dụng dữ liệu sớm hơn. Ít nhất hai tập hợp dữ liệu nữa sẽ được công bố trong những năm tới. Đài quan sát Gaia dự kiến hoạt động ít nhất tới năm 2022 và có thể kéo dài đến năm 2025.
Thu Thảo (Theo Space)