Bạch tuộc tung cú đấm vào cá rạn san hô. Video: Eduardo Sampaio.
Bạch tuộc đôi khi hợp sức với cá để kiếm ăn. Chiến thuật cộng tác săn mồi như vậy cho phép chúng mở rộng phạm vi đi săn, tăng cơ hội bắt được con mồi. Tuy nhiên, khi bạch tuộc xanh lớn (Octopus cyanea) không hài lòng với con cá đối tác, chúng sẵn sàng thể hiện sự bất mãn bằng cách đột ngột đấm vào đầu con cá. Trong nghiên cứu công bố hôm 18/12 trên tạp chí Ecology, các nhà khoa học mô tả bạch tuộc trút giận mau lẹ và bột phát bằng một cánh tay, giống như vung cú đấm.
Chiến thuật hợp tác săn mồi tạm thời giữa bạch tuộc và cá rạn san hô được ghi nhận trong nhiều thập kỷ, có thể bao gồm nhiều loài khác nhau. Đôi khi, bạch tuộc và cá đi săn cùng nhau trong hơn một giờ, trong đó mỗi loài thăm dò một khu vực riêng. Bạch tuộc đuổi theo con mồi có khả năng bơi nhanh quanh những khối đá và chui vào không gian hẹp trong rạn đá, còn cá sống ở tầng đáy như cá phèn yên vàng (Parupeneus cyclostomus) sục sạo đáy biển. Một số loài cá khác tuần tra quanh cột nước.
Nhưng chiến thuật hợp tác trên không phải luôn đạt hiệu quả cao với những con cá, theo kết quả nghiên cứu. Từ năm 2018 đến 2019, các nhà nghiên cứu quan sát 8 trường hợp khi lặn ở Eilat, Israel, và El Quseir, Ai Cập, trong đó bạch tuộc bất ngờ đấm đối tác của chúng.
Trưởng nhóm nghiên cứu Eduardo Sampaio, nghiên cứu sinh ở Đại học Lisbon và Viện Hành vi động vật Max Planck, cho biết con cá lĩnh cú đấm sẽ bị đẩy ra rìa nhóm hoặc rời khỏi nhóm. Đôi khi, nó quay trở lại sau một lúc hoặc không hề quay lại. Bạch tuộc sẽ bỏ mặc con cá sau khi thay thế nó. Dù trước đây, giới nghiên cứu đã biết bạch tuộc đấm tự vệ khi bị tấn công bởi cá thia biển, đây là lần đầu tiên cú đấm của chúng được mô tả và có liên quan tới hành vi cộng tác săn mồi, theo Sampaio.
Dù cộng tác giữa các loài đem lại lợi ích lẫn nhau, điều đó không có nghĩa cá thể tham gia sẽ cố gắng hết sức vì lợi ích của nhau. Nếu có cơ hội, liên minh có thể tan rã và bạch tuộc hoạt động vì bản thân nó. Trong trường hợp con mồi có sẵn, bạch tuộc dường như sử dụng cú đấm để kiểm soát hành vi của đối tác. Cú đấm cũng có thể là đòn trừng phạt, nhờ đó con cá có thể trở thành đối tác tốt hơn trong tương lai. Nhưng những giả thuyết này chỉ mang tính suy đoán. Các nhà nghiên cứu cần quan sát nhiều tương tác giữa bạch tuộc và có hơn để khám phá điều gì thôi thúc bạch tuộc tung ra cú đấm.
An Khang (Theo Live Science)