Thảo luận tại Quốc hội mới đây, PGS Nguyễn Lân Hiếu (Giám đốc Bệnh viện Đại học Y Hà Nội và Bệnh viện Đa khoa Bình Dương) đề xuất thử nghiệm mô hình mới - coi trạm y tế xã phường là phòng khám của trung tâm y tế quận huyện. Bác sĩ tuyến huyện sẽ có những ngày khám ngoại trú cố định ở xã, phường với các bệnh mãn tính, không lây nhiễm như huyết áp, đái tháo đường, phổi tắc nghẽn mãn tính, khám ngoại khoa, sản khoa, nhi khoa.
Đồng tình với đề xuất này, bác sĩ Nguyễn Tri Thức, Giám đốc Bệnh viện Chợ Rẫy TP HCM, cho rằng có hai giải pháp để nâng cao chất lượng trạm y tế xã phường. Đó là đưa bác sĩ trẻ mới ra trường về thực hành tại đây hoặc luân chuyển bác sĩ từ tuyến huyện về. Tuy nhiên, việc đưa bác sĩ mới tốt nghiệp về trạm y tế xã, phường sẽ khó khả thi.
Nguyên nhân là bác sĩ nội khoa muốn tích lũy được kinh nghiệm lâm sàng, khám đúng bệnh cần ít nhất 3-5 năm sau khi ra trường; với bác sĩ ngoại khoa và làm kỹ thuật cao cần 5-10 năm tích lũy. Đây là quãng thời gian vàng để các bác sĩ thực hành và tích lũy kinh nghiệm, định hướng chuyên ngành sẽ theo đuổi.
"Nếu họ về trạm y tế xã, phường sẽ không có thầy cô, đồng nghiệp giàu kinh nghiệm chỉ bảo, không có thiết bị thực hành, rất khó phát huy được khả năng", ông Thức nói. Ngoài ra, bác sĩ mới ra trường về trạm y tế xã cũng khiến người dân không đủ niềm tin để khám bệnh tại đây.
Vì vậy, giải pháp khả thi là luân chuyển bác sĩ có kinh nghiệm từ bệnh viện tuyến huyện về trạm y tế xã, thời gian 3-6 tháng.
Bác sĩ Nguyễn Tri Thức, Giám đốc Bệnh viện Chợ Rẫy TP HCM. Ảnh: Media Quốc hội
Tuy nhiên, theo ông Nguyễn Tri Thức, không nên luân chuyển bác sĩ đại trà mà cần nghiên cứu mô hình bệnh tật mỗi địa phương để cử bác sĩ phù hợp. Đơn cử, xã có tỷ lệ bệnh nào cao thì luân chuyển bác sĩ chuyên khoa đó về. Xã vùng sâu, nơi giao thông trắc trở thì cần có bác sĩ ngoại khoa về để kịp thời cứu chữa và đưa ra quyết định chuyển tuyến khi cần thiết.
"Nếu đưa bác sĩ chưa có kinh nghiệm về xã, gặp trường hợp bệnh nhân đau ruột thừa nhưng không chẩn đoán được để chuyển lên tuyến trên mổ sẽ rất nguy hiểm", bác sĩ Tri Thức nói.
Cùng với đưa bác sĩ tuyến huyện về xã, ông cũng cho rằng cần đưa bác sĩ ở xã lên tuyến huyện để học hỏi, tích lũy kinh nghiệm, trau dồi chuyên môn. Bệnh viện Chợ Rẫy đã nhiều năm cử bác sĩ từ 5 năm kinh nghiệm sang Bệnh viện Chợ Rẫy Phnom Penh (Campuchia) làm việc. Bản thân ông từng có một năm làm Giám đốc Bệnh viện Chợ Rẫy Phnom Penh.
Theo ông, đầu tư cho trạm y tế xã không cần nhiều và nên coi đó là nơi theo dõi, chăm sóc sức khỏe ban đầu và tập trung vào y tế dự phòng. Khu vực nội đô các đô thị lớn như Hà Nội, TP HCM cần mạnh dạn điều chuyển chức năng trạm y tế phường về bệnh viện tuyến quận để tạo nguồn quỹ đầu tư cho những huyện ngoại thành.
Giám đốc Sở Y tế Hà Nội Trần Thị Nhị Hà cho rằng mô hình nói trên không mới. Từ năm 2013, Thủ tướng chỉ đạo và Bộ Y tế đã ban hành hướng dẫn với kỳ vọng cải thiện chất lượng trạm y tế xã, phường. Tuy nhiên, khi Hà Nội triển khai đã gặp nhiều vướng về cơ chế, chính sách, trong khi hiệu quả thu lại chưa cao.
Giám đốc Sở Y tế Hà Nội Trần Thị Nhị Hà. Ảnh: Media Quốc hội
Bà Hà cho hay nhân lực bác sĩ huyện đôi khi chưa đủ phục cho tuyến này (một số khu vực vùng cao, bệnh viện huyện chỉ có 15 bác sĩ) nên đưa xuống tuyến xã là không phù hợp thực tiễn. Ngay ở Hà Nội, một số bệnh viện huyện chỉ có 30 bác sĩ, hàng ngày làm không hết việc, nếu đưa một bộ phận về tuyến xã thì công việc chuyên môn họ để lại sẽ khó giải quyết.
"Trong khi đó, trạm y tế xã thiếu trang thiết bị để bác sĩ thực hiện chuyên môn; đãi ngộ cho bác sĩ được luân chuyển không phù hợp sẽ khiến họ không mặn mà thực hiện", bà Hà nói, cho rằng cần có giải pháp đồng bộ, sửa đổi cả về cơ chế, chính sách.
Giám đốc Sở Y tế Hà Nội đề xuất cơ chế tài chính đặc thù cho cơ sở y tế tuyến xã để thu hút nhân lực, chi trả cho bác sĩ tuyến huyện luân phiên về. Ngoài ra, danh mục kỹ thuật ở trạm y tế xã phải được mở rộng để làm căn cứ mua sắm trang thiết bị.
Phó chủ nhiệm Ủy ban Xã hội Nguyễn Hoàng Mai cho rằng đưa bác sĩ tuyến huyện về xã hoàn toàn chính đáng trong bối cảnh nhân lực khám, chữa bệnh tuyến xã đang thiếu về số lượng, yếu về chất lượng, trang thiết bị chưa đáp ứng.
Phó chủ nhiệm Ủy ban Xã hội Nguyễn Hoàng Mai. Ảnh: Media Quốc hội
Tuy nhiên, việc này theo ông sẽ gặp vướng về cơ chế tài chính. Một số mô hình đã thử nghiệm cho thấy ban đầu người dân hào hứng nhưng sau đó vướng về thanh toán bảo hiểm y tế. Người bệnh được khám nhưng không được cấp thuốc, lần sau họ không đến nữa. Để mô hình này đi vào thực tế, ông đề xuất sửa quy định về thanh toán chi phí khám chữa bệnh bảo hiểm y tế.
Theo Phó chủ nhiệm Ủy ban Xã hội, có hai hướng để triển khai đề xuất nói trên. Đó là bác sĩ tuyến huyện đưa về tuyến xã củng cố nhân lực cơ hữu; hoặc bệnh viện huyện cử bác sĩ, mang theo máy móc về xã để khám chữa bệnh theo lịch.
Viết Tuân - Sơn Hà