Căn nhà nằm trong con hẻm ở đường Lý Chính Thắng, quận 3 vừa là chỗ ở đồng thời là nơi làm việc của ông Võ Văn Rạng, 60 tuổi, chuyên nghề phục chế sách cũ.
Ông Rạng được những khách hàng của mình gọi vui là "bác sĩ sách". Hiện ông được xem là người duy nhất ở Sài Gòn còn gắn bó với nghề này.
Năm 15 tuổi, ông bén duyên với nghề nhờ xin được phụ việc vặt cho xưởng in của gia đình một người bạn học. Năm 1978, ông Rạng học xong lớp 12 nhưng không thi đại học. Từ đó, ông trở thành một nhân viên trong xưởng in của hợp tác xã làm nhiệm vụ may, đóng sách mới và sửa sách cũ khi có khách hàng.
"Cơn sốt bại liệt năm 2 tuổi khiến chân phải của tôi bị tật nên không thể trở thành một thầy giáo dạy Văn như mơ ước. Thấy nghề đóng sách phù hợp với sức khỏe bản thân nên tôi chọn", ông nhớ lại.
Sách cũ do khách đem tới, tùy mức độ hư hỏng mà ông có những cách phục chế khác nhau. Tuy nhiên, hầu hết những "bệnh nhân" đến tay ông đều đã ở tình trạng rất tệ, cần phải được "đại phẫu".
Với những cuốn sách này, ông phải cẩn thận tháo rời từng trang sách, làm vệ sinh, xếp lại như cũ rồi cưa hai đường ở gáy sách, tạo lỗ để xỏ kim khâu.
Ông Rạng kể, nghề sửa sách cũ rất thịnh hành vào khoảng từ năm 1980 - 1990. Khi đó có nhiều người mê sách, quý sách, cứ hư là đi sửa. Từ ngày có Internet, thói quen đọc sách giảm hẳn đi, khách của ông cũng vắng hơn. Nhưng ngay thời nhiều khách nhất cũng không giúp ông trở nên giàu có. "Tất cả các công đoạn đều làm thủ công nên có muốn cũng không thể làm nhiều hơn được, mỗi ngày vài cuốn", ông nói.
Nghề sửa sách cũ đòi hỏi tính cẩn thận và kiên nhẫn. "Nhiều cuốn sách xuất bản từ những năm 1960, giấy đã mục rã, mạnh tay sẽ làm rách ngay", ông cho biết.
Đồ nghề của ông Rạng chỉ gồm có hồ, kim chỉ và một chiếc máy cắt giấy được ông chủ xưởng in bán lại hơn 20 năm trước.
Khách hàng của ông Rạng thường là những người lớn tuổi, người kinh doanh sách cũ hoặc người sưu tập sách. Tuy nhiên, 5 năm trước, có một vị khách khiến ông nhớ mãi. Một cậu bé cấp 1 cùng cha đến nhờ ông Rạng sửa lại cuốn sách đã bị bung chỉ, những trang sách rời ra. Ông Rạng hỏi: "Sách này bây giờ xuất bản nhiều, sao không mua mới, giá mua còn rẻ hơn giá sửa".
Cậu bé trả lời: "Vì cuốn sách này là món quà cô giáo tặng, nên con muốn giữ".
Trung bình mỗi ngày ông Rạng "chữa" được từ 3 đến 5 cuốn, tiền công từ 20.000 đến 50.000 đồng mỗi cuốn, tùy mức độ hư hỏng.
"Tôi không có vợ con nên với mức thu nhập này cũng đủ duy trì cuộc sống, chứ nếu phải nuôi gia đình thì chắc tôi bỏ nghề này rồi", ông Rạng cười.
Ông Rạng tiết lộ, một trong những bí quyết của ông là sử dụng hồ dán nấu từ bột năng. "Bột năng khi khô dính chắc hơn keo. Sau khi dán nếu chưa ngay ngắn thì có thể chỉnh, xê dịch các trang giấy một cách dễ dàng còn keo thì dính chắc ngay từ đầu, dễ làm rách giấy", ông nói.
Ông cảm thấy thích thú nhất với những cuốn sách được khách yêu cầu phục chế lại làm sao cho "giống y như cũ", dù bìa sách có rách hay mục vẫn phải giữ lại chứ không xé bỏ thay bìa mới.
"Nghề này cũng thú vị, có nhiều cuốn sách hay tôi tranh thủ đọc, nhờ vậy mà biết được thêm nhiều thứ", ông Rạng kể.
"Khách ruột" của ông Rạng thường là những người kinh doanh sách cũ trong thành phố, ví dụ anh Tân, chủ một tiệm sách cũ ở đường Nguyễn Khắc Nhu, quận 1.
"Hai cuốn sách cũ của tôi ban đầu bị sứt chỉ, rách bìa tưởng chừng muốn rơi từng tờ ra nhưng sau khi chú Rạng sửa xong thì rất chắc chắn", anh Tân nói.
Hàng ngày, khoảng 4 giờ chiều là ông nghỉ làm. Phải dùng các ngón tay miết, giữ chặt các trang sách khi dán khiến các khớp ngón tay của ông Rạng bị đau. Để thả lỏng các khớp ngón tay và thư giãn đầu óc, ông chơi đàn ghi ta. "Tui hát không hay nên thường nghe mấy ca sĩ hát trên ti vi rồi đàn theo nhịp", ông cười.
'Diệp Phan