Ngày 26/8, TAND Hà Nội tiếp tục xét xử 135 bị cáo trong vụ án Cho vay lãi nặng trong giao dịch dân sự, Cưỡng đoạt tài sản và Trốn thuế.
Chủ mưu vụ án, Li Zhao Qiang, quốc tịch Trung Quốc, đang bỏ trốn và bị truy nã quốc tế. Qiang sang Việt Nam năm 2017, rủ 2 đồng hương Zhang Min (Trương Mẫn) và Liu Dan Yang (Lưu Đơn Dương), móc nối với Nguyễn Quang Vũ, 37 tuổi, trú Hà Nội cùng phát triển và quản lý hệ thống công ty cho vay lãi nặng qua app, lãi suất 43.000-60.000 đồng cho một triệu đồng trong một ngày, tương đương 1.570-2.190% một năm.
Vũ thay mặt chủ mưu Qiang phụ trách hoạt động cho vay nặng lãi, đòi nợ thuê. Trương Mẫn phụ trách nhắc, truy thu, đòi nợ; còn Lưu Đơn Dương đảm nhận giải ngân và thu tiền của khách vay thông qua các công ty thanh toán trung gian.
Cả nhóm tuyển nhân viên ở Việt Nam phục vụ cho 3 mục đích chính: mời chào vay nợ, nhắc nợ và đòi nợ thuê.
Bị cáo Trương Mẫn tại tòa. Ảnh: Danh Lam
VKS cáo buộc, để đòi nợ, các bị cáo phân chia khách vay thành 5 nhóm theo 5 cấp độ thời gian quá hạn trả nợ, để có biện pháp đòi nợ tương ứng:
| Nhóm | Thời gian nợ quá hạn | Biện pháp |
| M0 | 1-3 ngày | Gọi điện trực tiếp cho khách để yêu cầu trả nợ |
| M1 | 4-9 ngày |
Gọi điện chửi bới, lăng mạ, đe dọa yêu cầu khách hàng phải trả tiền. Gọi điện cho số người thân của khách (bố, mẹ, vợ/ chồng... có trong danh bạ điện thoại của khách vay) để yêu cầu thông báo cho khách trả nợ |
| M2 | 10-17 ngày |
Dùng ảnh của khách hàng comment vào các bài đăng có liên quan đến tài khoản facebook của khách hàng kèm nội dung nhắc trả nợ. Ghép ảnh mặt khách hàng với các hình ảnh phản cảm như khỏa thân, quan tài, làm tình, truy nã... Gửi cho khách hàng để đe dọa sẽ phát tán các hình ảnh kèm thông tin của khách lên các mạng xã hội, tại khu vực khách hàng đang sinh sống, mục đích nhằm bôi xấu danh dự của khách, gây áp lực buộc khách hàng phải trả tiền |
| M3 | 18-25 ngày |
Đăng ảnh đã cắt ghép của khách hàng lên các trang mạng xã hội, tại khu vực quanh nhà của khách hàng. Trực tiếp đến địa chỉ nhà riêng của khách hàng để đe dọa gây thương tích buộc khách hàng phải trả tiền. Các trưởng nhóm đòi nợ thường xuyên gây áp lực, yêu cầu các nhân viên truy thu nợ phải làm việc có hiệu quả, đòi được nhiều tiền của khách vay nợ, khuyến khích việc "nhân viên" dùng các thủ đoạn truy thu nợ trên với khách hàng. |
| M4 | Trên 26 ngày |
Khai tại tòa, các bị cáo cơ bản thừa nhận hành vi trong việc mời chào, hướng dẫn khách tải app để vay tiền song riêng hành vi phân 5 cấp độ, đòi nợ kiểu giang hồ thì đùn đẩy, nói không biết.
Thông qua phiên dịch, Trương Mẫn, phụ trách mảng đòi nợ, khai phân loại khách để nhân viên biết ai nợ lâu thì phải gọi điện giục nhiều hơn và hỏi khách có khó khăn gì. Bị cáo dặn nhân viên hỏi khách: "Nếu bạn có khó khăn gì hãy liên hệ với chúng tôi".
"Các tài liệu đang thể hiện ngay ở nhóm nợ thứ hai, nhân viên đòi nợ đã gọi điện chửi bới, đe dọa khách hàng?", HĐXX hỏi.
Mẫn khẳng định công việc của bị cáo chỉ là nhắc nhở, tuyệt đối không chỉ đạo chửi bới con nợ hay tìm đến nhà dán ảnh đồi trụy, đe dọa ... Quy định công ty không cho phép làm điều này. Mẫn cho rằng nếu nhân viên đòi nợ có những hành vi này thì bị cáo chỉ nhận trách nhiệm giám sát chưa "đến nơi, đến chốn".
Mẫn khai được Qiang trả lương khoảng 70 triệu đồng một tháng.
VKS cho hay, trong quá trình điều tra, các bị cáo thuộc nhóm đòi nợ "giang hồ" xuất trình "kịch bản đòi nợ" như trên, phân theo cấp độ. Họ đều khai kịch bản đòi nợ này do Mẫn phát và yêu cầu làm theo.
Cáo trạng cũng quy buộc, quá trình đòi nợ, Mẫn và các trưởng nhóm đòi nợ "thường xuyên gây áp lực, yêu cầu các nhân viên truy thu nợ phải làm việc hiệu quả", đòi được nhiều tiền của khách vay, khuyến khích nhân viên dùng các cách đòi nợ như trên.
Trả lời, Mẫn nói sang Việt Nam năm 2021, khi đó hệ thống các công ty cho vay và đòi nợ của Qiang đã vận hành được một thời gian, Mẫn chỉ tiếp tục quản lý. Nhân viên trước làm việc thế nào thì vẫn tiếp tục làm như thế. Trong các cuộc họp, nếu có nghe báo cáo đòi nợ kiểu giang hồ, Mẫn luôn nhắc nhở, nghiêm cấm và yêu cầu xử phạt nhân viên có hành vi đó.
"Bị cáo không chỉ đạo, gây áp lực thì nhân viên có động cơ mục đích gì mà tự dưng đi đe dọa người vay?", VKS truy vấn.
Mẫn khai nhân viên truy thu nợ của công ty sẽ có chế độ lương cứng 3,9 triệu đồng và hoa hồng 5-10% số tiền đòi được. Mẫn cho rằng nhân viên đòi nợ kiểu phi pháp là do ham tiền hoa hồng, bất chấp tìm mọi cách.
"Họ đều khai là báo cáo lại bị cáo, chứ có tự ý làm đâu?", kiểm sát viên hỏi. Mẫn hỏi lại: "Báo cáo là báo cáo cái gì?".
Kiểm sát viên khi này trích đọc một bản khai của Mẫn tại giai đoạn điều tra, nói về việc phân loại khách và nhắc nhở làm theo "kịch bản 5 cấp độ" với mục đích đòi được tiền. Hơn nữa, theo VKS, kể cả nhân viên tự ý làm, Mẫn là quản lý biết được việc đó và không ngăn cản thì phải chịu trách nhiệm với vai trò đồng phạm.
Bị cáo Nguyễn Quang Vũ tại tòa. Ảnh: Danh Lam
Bị cáo Vũ, người thay mặt ông trùm Qiang, quản lý mọi hoạt động chung tại Việt Nam, khai thông qua 2 số hotline của công ty có nhận được phản hồi của khách vay về việc bị nhân viên thu nợ của công ty đe dọa chửi bới. Vũ khai sau đó sẽ yêu cầu bộ phận của Mẫn làm rõ xem nhân viên nào làm việc đó để chấn chỉnh.
"Theo bị cáo, với công ty cho vay lãi nặng mà Mẫn nói chỉ gọi điện nhắc, còn khách trả hay không do sự tự nguyện và cái tâm thì có hợp lý không?", chủ tọa hỏi.
Vũ nói "không" và giải thích do công ty khách vay không có tài sản đảm bảo, nên phải lường trước các rủi ro để ứng phó. "Bị cáo biết có việc đó (đòi nợ kiểu côn đồ) nhưng không nghĩ nó phổ biến đến vậy", Vũ trình bày.
Vũ được ông trùm Qiang ủy quyền cho làm Phó giám đốc của Công ty TNHH Dịch vụ thương mại Ngôi Sao Việt để ký tên các giấy tờ, giám sát hoạt động của các bộ phận, nếu phát sinh công việc báo cáo cho Qiang.
Vũ nhận lương 40- 50 triệu đồng/tháng. Đến khi bị bắt, Vũ được Qiang trả tổng hơn 1,2 tỷ đồng, theo lời khai.
Theo Vũ, công ty có cách "quản trị rủi ro" mới nên có thể cho vay không cần tài sản đảm bảo. Cụ thể, thông qua các dữ liệu về hành vi như khách hàng có sử dụng số điện thoại để kết nối Zalo hay không, số điện thoại đã dùng lâu chưa, thiết bị khách hàng sử dụng để đăng nhập vào app là gì, khách hàng đã tải, sử dụng app gì trên điện thoại,... để chấm điểm khách hàng có được vay hay không cũng như đánh giá độ rủi ro sau này.
Nếu khách hàng thanh toán không đúng hạn, bộ phận thu hồi nợ sẽ gọi điện cho khách hàng để nhắc nhở. Khi này sẽ là phần việc của Mẫn và cấp dưới phụ trách.
107 trong 135 bị cáo được tại ngoại. Ảnh: Danh Lam
Từ năm 2019 đến tháng 4/2022, khi vụ việc bị phát giác, nhà chức trách xác định các bị cáo đã cho 120.780 người vay nặng lãi, với tổng số tiền khoảng 1.600 tỷ đồng, thu lợi bất chính hơn 730 tỷ đồng.
Trong số này mới có 67 bị hại xác định được danh tính. Người vay nhiều nhất là người đàn ông trú quận Hà Đông, Hà Nội, vay tổng 183 lần trong vòng hai tháng giữa năm 2020 và 4 tháng cuối năm 2021. Anh này vay 485 triệu đồng song thực nhận chỉ 345 triệu, còn lại là lãi bị trừ ngay từ lúc giải ngân.
Trong vụ án, 3 bị cáo Mẫn, Vũ và 26 nhân viên các công ty trong hệ thống bị truy tố về hai tội Cho vay lãi nặng trong giao dịch dân sự và Cưỡng đoạt tài sản.
Bị cáo Lưu Đơn Dương, Giám đốc YooPay Việt Nam, bị truy tố về tội Trốn thuế và Cho vay lãi nặng trong giao dịch dân sự. Kế toán trưởng Lê Thu Trang bị truy tố tội Trốn thuế. 105 người còn lại đối mặt tội Cho vay lãi nặng trong giao dịch dân sự.
Vụ án có 135 bị cáo, 28 người bị tạm giam, 107 người được tại ngoại. Phiên tòa dự kiến kéo dài 10 ngày, đang ở ngày làm việc thứ 4 song nhiều bị cáo tại ngoại chỉ có mặt ngày đầu và vắng mặt không lý do ở những ngày tiếp theo.
Sáng nay, VKS gọi nhiều người trả lời xét hỏi nhưng không có mặt, do đó đề nghị HĐXX xem xét thực hiện biện pháp áp giải.
Thanh Lam