Sách đi sâu vào diễn biến đằng sau những tập đoàn lớn, nơi các nhà nghiên cứu và doanh nhân đang chạy đua để định hình tương lai của AI. Tác phẩm giúp độc giả hiểu rõ hơn về cách ChatGPT và mô hình ngôn ngữ khác thay đổi con người.
Bá chủ AI xoay quanh hai nhân vật: Sam Altman (CEO của OpenAI) và Demis Hassabis (CEO của DeepMind). Cả hai đều theo đuổi giấc mơ tạo nên trí tuệ nhân tạo tổng quát AGI (Artificial General Intelligence) - những cỗ máy có khả năng tư duy, làm công việc như loài người. Họ đã đạt được nhiều kỳ tích, cuốn theo các gã khổng lồ về công nghệ như Google, Microsoft nhập cuộc. Hassabis tin rằng AGI sẽ mở khóa những bí ẩn của khoa học và cõi thiêng, Altman thấy đó là con đường dẫn đến sự thịnh vượng về tài chính cho thế giới.
Cuốn sách cũng đề cập những cái tên quan trọng khác trong lĩnh vực công nghệ như Elon Musk, Larry Page, Mark Zuckerberg và Sam Bankman-Fried.
Bìa "Bá chủ AI", sách 386 trang do Phương Thủy dịch sang tiếng Việt. Ảnh: Nhã Nam
Sách đưa độc giả trở về năm 2013, khi Google mua lại DeepMind với hai điều kiện. Thứ nhất, không được dùng công nghệ của DeepMind cho mục đích quân sự. Thứ hai, các nhà lãnh đạo của Google phải ký vào thỏa thuận về đạo đức và an toàn. DeepMind gây tiếng vang trên toàn thế giới năm 2016 với AlphaGo, chương trình AI đã đánh bại nhà vô địch cờ vây thế giới Lee Sedol. Chiến thắng chứng minh tiềm năng của các kỹ thuật học sâu và học tăng cường. Tuy nhiên, Google đã bỏ lỡ một trong những khám phá quan trọng nhất trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo của thập niên ngay trong nội bộ công ty, khiến vị trí của "gã khổng lồ tìm kiếm" lung lay, đó là mô hình Transformer - vốn được các nhà khoa học của Google nghiên cứu.
Sách viết: "Một số người trong nhóm phát triển đã cố chỉ cho Google thấy những khả năng lớn hơn của Transformer. Nhưng các giám đốc của Google đã chặn những nỗ lực đó lại. Họ lo rằng con chatbot đó sẽ đưa ra những nhận xét kỳ quặc làm tổn hại đến danh tiếng của Google, hoặc cụ thể hơn là mảng kinh doanh quảng cáo kỹ thuật số trị giá 100 tỷ USD của công ty".
Năm 2015, Open AI - tổ chức tạo ra ChatGPT - ra đời, do Sam Altman, Greg Brockman, Ilya Sutskever thành lập, có sự đầu tư của tỷ phú Elon Musk với mục đích phát triển trí tuệ nhân tạo vì lợi ích của loài người. Sách có đoạn: "Musk nói trên Twitter rằng anh đã lập ra OpenAI vì muốn tạo ra một đối trọng với Google, và bởi vì anh muốn AI có thể phát triển an toàn hơn".
Theo Parmy Olson, ChatGPT xuất hiện năm 2022 đã làm rung chuyển thế giới. Mô hình này khiến ban lãnh đạo Google, vốn được xem là dẫn đầu về AI phải họp khẩn, thậm chí gọi đây là "mối đe dọa cấp độ đỏ". Trong khi đó, Microsoft đã nhanh chóng tận dụng mối quan hệ đối tác với OpenAI để tích hợp ChatGPT vào các sản phẩm của mình, từ công cụ tìm kiếm Bing đến hệ sinh thái Azure.
Tác giả chỉ ra sự khác biệt của ChatGPT nằm ở Transformer - mô hình cho phép máy móc tạo ra văn bản giống con người viết: "Trước khi có Transformer, nói chuyện với chatbot cảm giác giống như nói chuyện với một cái máy ngu ngốc, vì các hệ thống cũ vận hành dựa theo các bộ quy tắc và cây quyết định. Nếu bạn hỏi một chatbot điều gì đó không được lập trình sẵn, nó sẽ tắc tị hoặc mắc một lỗi kỳ cục nào đó". Tuy nhiên, Transformer có thể xử lý sắc thái và tiếng lóng, tham khảo điều con người nói trước đó, chúng trở nên tổng quát hơn. Với nhiều nhà nghiên cứu AI, đó là một bước tiến về phía AGI, đồng thời tạo nên cuộc tranh luận liệu có phải máy tính bắt đầu hiểu ngôn ngữ theo cách con người hiểu hay chỉ đang xử lý thông qua các dự đoán dựa trên toán học.
Parmy Olson cho rằng công ty công nghệ lớn đã hút hết nhân tài của các trường đại học, không nhiều người chọn lĩnh vực giảng dạy về công nghệ. Cô chỉ ra các trường bị "chảy máu chất xám" do lương và hạn chế trong thiết bị nghiên cứu. Sách nêu dẫn chứng: "Các học giả kiếm được nhiều tiền nhất tại đại học có thu nhập khoảng 550.000 USD một năm", trong khi OpenAI đề xuất trả mức lương hai triệu USD một năm, Google Brain đề nghị gấp ba.
Ngoài ra, cuốn sách cảnh báo hệ quả của AI như bịa đặt thông tin, nguy cơ mất việc làm, gây nghiện, đồng thời đề cập mối lo ngại về sự ra đời của AGI trong tương lai, liệu con người có thể kiểm soát được nó? Olson đặt ra câu hỏi về đạo đức trong phát triển AI. Các mô hình trí tuệ nhân tạo thường phản ánh những thành kiến có sẵn trong dữ liệu mà chúng được huấn luyện, từ định kiến giới đến phân biệt chủng tộc.
Trên Goodreads, sách được đánh giá là dễ tiếp cận ngay cả với độc giả không am hiểu về công nghệ. Parmy Olson lồng ghép kỹ thuật phức tạp như học sâu (deep learning) vào các câu chuyện thực tế. Ông Hoàng Nam Tiến, Phó Chủ tịch Hội đồng trường Đại học FPT, nhận xét: "Tác giả dùng nhiều góc nhìn tường thuật lại cuộc cạnh tranh giữa những ông lớn trong ngành công nghệ là OpenAI do Microsoft đứng sau và Google DeepMind. Cả hai đang chạy đua để giành lấy ngôi vương trong lĩnh vực tiềm năng nhưng cũng gây nhiều tranh cãi và đe dọa nhất: sứ mệnh tạo ra AGI - trí tuệ nhân tạo tổng quát".
Năm 2024, tác phẩm được trao giải thưởng Cuốn sách kinh doanh của năm do tạp chí Financial Times bình chọn.
Nhà báo Parmy Olson. Ảnh: Bloomberg
Tác giả Parmy Olson là cựu phóng viên của Wall Street Journal và Forbes, cô chuyên điều tra các công ty thổi phồng năng lực của AI, hiện Olson là nhà báo phụ trách chuyên mục về quy chế công nghệ, trí tuệ nhân tạo và truyền thông xã hội tại Bloomberg Opinion.
Châu Anh