Cuối tuần qua, trường THCS&THPT Nguyễn Tất Thành thuộc Đại học Sư phạm Hà Nội tổ chức thi tuyển sinh vào lớp 10. Môn Văn gây hứng thú cho học sinh khi bên cạnh việc kiểm tra các kiến thức và kỹ năng, năng lực đọc - hiểu văn bản, vận dụng thực hành tiếng Việt, đề thi còn yêu cầu thí sinh thể hiện năng lực tạo lập đoạn văn, tạo lập văn bản và bộc lộ những hiểu biết về những vấn đề của đời sống xã hội hiện đại.
Ở phần I, từ việc suy ngẫm về tình yêu thương, cội nguồn sức mạnh của tình đồng chí của các thế hệ cha anh đi trước qua Đồng chí, Bài thơ về tiểu đội xe không kính, đề bài hướng thí sinh liên hệ đến một thực trạng buồn, một hiện tượng đi ngược với triết lý sống yêu thương trong truyền thống đạo lý tốt đẹp của dân tộc qua việc viết một đoạn văn nghị luận xã hội. Đó là một vấn đề thời sự đang khiến dư luận quan tâm, lo ngại - vấn đề bạo lực trong giới trẻ học đường.
Giáo viên THPT Nguyễn Tất Thành cho biết, để tạo lập được đoạn văn như thế, thí sinh không thể chỉ “học gạo” trong sách vở mà phải có kiến thức thực tiễn xã hội, phải quan tâm đến các vấn đề của đời sống, nhất là trong giao tiếp ứng xử của giới trẻ. Hơn thế, thí sinh phải hình thành được quan điểm, thái độ trước vấn đề đó và có hướng nhận thức, hành động tích cực.
Phần II của đề thi rất thú vị vì có tính cập nhật và hướng thí sinh liên hệ, suy nghĩ về những bài học sống của tuổi trẻ hôm nay qua câu nói của vận động viên Nguyễn Thị Ánh Viên và nhân vật anh thanh niên trong truyện Lặng lẽ Sa Pa của Nguyễn Thành Long. Nhân vật anh thanh niên là một hình ảnh đẹp, tiêu biểu cho thế hệ thanh niên “ba sẵn sàng” những năm 70 của thế kỷ 20. “Kình ngư số 1 Việt Nam” là nhân vật của đời sống hiện thực.
"Cô gái vàng của đường đua xanh” không chỉ truyền cảm hứng đến trái tim của muôn triệu người hâm mộ Việt Nam và khu vực bởi thành tích ấn tượng tại SEA Games 28, bởi vinh quang cô mang về cho thể thao nước nhà mà còn bởi những suy nghĩ chân thành, khiêm tốn và cháy bỏng khát vọng, đam mê, cống hiến. Câu nói của cô gái 19 tuổi thực sự gây xúc động mạnh không chỉ cho những người trẻ tuổi", giáo viên tổ Văn trường Nguyễn Tất Thành phân tích.
Các cô cũng cho rằng, dù chưa phải là một đề thi hoàn hảo nhưng qua cách ra đề, họ muốn gửi đến thông điệp rằng văn là đời, việc dạy và học văn phải bắt nguồn, gắn liền và hướng về cuộc đời, giúp cho người học hình thành nhận thức và tự tìm được con đường đi đẹp trong cuộc đời hiện thực của chính mình.
Bà Nguyễn Thị Thu Anh, Hiệu trưởng Trường THCS – THPT Nguyễn Tất Thành chia sẻ, đổi mới trong đề thi Ngữ văn là xu hướng của nhiều năm nay. Nhưng không chỉ đổi mới ở môn ngữ văn, trường còn thay đổi cả trong các môn khác như tiếng Anh và Toán.
"Đề Toán của trường không đi theo những dạng toán đã học mà có sáng tạo. Từ cách ra đề này, chúng tôi muốn giáo viên và cả học sinh sẽ phải chủ động thay đổi phương pháp dạy và học", bà Thu Anh nói.
Chi tiết đề thi (Thời gian làm bài 120 phút)
Phần I (5 điểm):
Đồng chí của Chính Hữu là một thi phẩm độc đáo trong thơ ca hiện đại Việt Nam.
1. Mạch cảm xúc của bài thơ được triển khai như thế nào?
2. Trong bài thơ có nhiều câu thơ đối ứng và hình ảnh sóng đôi. Em hãy chỉ ra ít nhất một cặp câu thơ đối ứng hoặc hình ảnh sóng đôi và nhận xét về tác dụng của biện pháp nghệ thuật đó.
3. Câu thơ “Đồng chí!” có ý nghĩa như thế nào đối với mạch cảm xúc của bài thơ?
4. Một bài thơ khác trong chương trình Ngữ văn 9 có hình ảnh thơ tương tự “Thương nhau tay nắm lấy bàn tay”. Hãy chép lại câu thơ có hình ảnh thơ đó, nêu nhan đề và tác giả của bài thơ.
5. Yêu thương là cội nguồn sức mạnh của tình đồng chí. Đó cũng là nét đẹp truyền thống của người Việt Nam ta. Tuy nhiên, gần đây, tình trạng bạo lực trong giới trẻ học đường khiến dư luận xã hội quan tâm, lo ngại.
Viết một đoạn văn khoảng 12 câu theo kiểu cấu tạo tổng - phân - hợp, nêu suy nghĩ của em về vấn đề trên trong đó sử dụng phép lặp để liên kết đoạn và câu có thành phần tình thái. (Gạch chân dưới các từ ngữ được dùng làm phép lặp và thành phần tình thái trong câu).
Phần II (5 điểm):
Tại SEA Games 28, Ánh Viên đã đi vào lịch sử bơi lội Đông Nam Á và mang lại vinh quang cho thể thao nước nhà với thành tích ấn tượng: 8 huy chương vàng và phá vỡ 8 kỷ lục SEA games. Trả lời phỏng vấn báo chí, “kình ngư số một Việt Nam” đã nói:
“... Nếu tôi hài lòng với những gì đã đạt được, tôi là kẻ thất bại ngay từ bây giờ, chứ không phải chờ tới ngày mai. Tôi không nhớ đến chiến thắng, mỗi ngày đều nỗ lực như chưa giành được gì”.
(Theo http://seagames.vnexpress.net/ “Vì sao Ánh Viên khóc khi về đích?”)
Câu nói của “tiểu tiên cá” gợi cho ta nhớ đến lời tâm sự của nhân vật anh thanh niên trong truyện Lặng lẽ Sa Pa của Nguyễn Thành Long:
“... Chú ấy nói: nhờ cháu có góp phần phát hiện một đám mây khô mà ngày ấy, tháng ấy, không quân ta hạ được bao nhiêu phản lực Mĩ trên cầu Hàm Rồng. Đối với cháu, thật là đột ngột, không ngờ lại là như thế... Nhưng từ hôm ấy cháu sống thật hạnh phúc... Không, không, đừng vẽ cháu! Để cháu giới thiệu với bác những người khác đáng cho bác vẽ hơn...”
(Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa, Ngữ văn 9, tập một, tr. 185)
1. Những câu nói trên giúp cho em nhận ra điểm giống nhau nào giữa anh thanh niên và nữ vận động viên 19 tuổi Ánh Viên?
2. Hãy viết bài văn trình bày cảm nhận của em về vẻ đẹp của nhân vật anh thanh niên trong truyện ngắn Lặng lẽ Sa Pa của Nguyễn Thành Long.
Hướng dẫn làm bài:
| Phần | Nội dung | Điểm |
|
Phần I (5 điểm) |
I. Yêu cầu chung:
- Học sinh phải có kiến thức, kỹ năng đọc - hiểu, cảm thụ văn bản thơ. - Có kỹ năng vận dụng thực hành viết câu có phần biệt lập và liên kết câu. - Có kỹ năng tạo lập đoạn văn nghị luận xã hội. - Liên hệ, vận dụng vào thực tiễn cuộc sống. |
|
| II. Yêu cầu về kiến thức: | ||
| 1. Mạch cảm xúc của bài thơ. | ||
|
Mạch cảm xúc của bài thơ được triển khai:
Cả bài thơ tập trung thể hiện vẻ đẹp, sức mạnh của tình đồng chí nhưng ở mỗi đoạn, cảm xúc dồn tụ ở những dòng thơ gây ấn tượng (7, 17, 20) - 6 dòng đầu: cơ sở hình thành tình cảm đồng chí. - Câu 7: cao trào cảm xúc, quy nạp, khẳng định sự kết tinh tình cảm của người lính ở 6 câu trên, mở ra ý ở những câu sau. - 10 câu tiếp: cảm xúc được khơi mở với những biểu hiện xúc động và sức mạnh của tình đồng chí. - 3 câu kết: biểu tượng đẹp về người lính và tình đồng chí |
1.0 | |
|
2. Chỉ ra được ít nhất một cặp câu thơ đối ứng (1 và 2, 13 và 14, 15 và 16, hoặc hình ảnh sóng đôi (câu 5,6, 11,17)
- Tác dụng: Làm nổi bật sự gần gũi, thống nhất của những người lính cách mạng (từ hoàn cảnh xuất thân đến sự chia sẻ gian khổ và lý tưởng,…); từ đó khẳng định tình cảm đồng chí gắn bó keo sơn của họ. |
0,5 | |
|
3. Câu thơ “Đồng chí!”
- Một từ với dấu chấm than - là một câu thơ đặc biệt. - Đứng giữa bài thơ, nhịp thơ ngắn lại, dồn đọng cảm xúc. - Tạo kết cấu chính luận lạ cho một bài thơ trữ tình. |
0,5 | |
|
4. Câu thơ tương tự “Thương nhau tay nắm lấy bàn tay”
“Bắt tay qua cửa kính vỡ rồi.” - Tác phẩm “Bài thơ về tiểu đội xe không kính” - Tác giả: Phạm Tiến Duật |
0,5 | |
| 5. Viết đoạn văn tổng – phân – hợp (khoảng 12 câu) về tình trạng bạo lực trong giới trẻ học đường | 2,5 | |
|
* Yêu cầu về nội dung:
HS có thể trình bày những suy nghĩ, đánh giá riêng nhưng cần nêu rõ một số nội dung sau: a. Giải thích: - Bạo lực là những hành vi ứng xử thô bạo, bất chấp đạo lý, pháp luật; xúc phạm, trấn áp, xâm phạm, gây tổn thương về tinh thần, thể xác của người khác. - Bạo lực trong giới trẻ học đường là hành vi bạo lực diễn ra trong học sinh ở các nhà trường. b. Thực trạng: hiện tượng bạo lực trong giới trẻ học đường ngày càng gia tăng, trở thành vấn đề nhức nhối. - Hành động bạo lực biểu hiện dưới nhiều hình thức: đánh đập, tra tấn, xúc phạm, lăng mạ... - Kết quả nghiên cứu về hành vi bạo lực trong học sinh cho thấy: đây là hiện tượng không hiếm gặp, đặc biệt lo ngại là hiện tượng nữ sinh đánh nhau. Các em quan niệm: đánh nhau là “bình thường”... - Gần đây dư luận bàng hoàng trước video clip nữ sinh đánh bạn dã man, HS bị đánh hội đồng, học sinh bị bạn đánh đến trầm cảm, mất khả năng nói, học sinh tự tử vì bị bạn cô lập... c. Nguyên nhân: - Các em tiếp xúc với nhiều nguồn thông tin mang tính bạo lực: phim ảnh, trò chơi, sách báo... - Sự buông lỏng trong việc quản lý của gia đình, nhà trường, các tổ chức ban ngành liên quan. - Thiếu những sân chơi lành mạnh, bổ ích. - Áp lực học tập căng thẳng… - HS phát triển thiếu toàn diện, thiếu hụt về nhân cách, thiếu khả năng kiểm soát hành vi ứng xử của bản thân, non nớt trong kỹ năng sống, sai lệch trong quan điểm sống... d. Hậu quả: - HS bị bạo lực bị tổn thương về thể xác, tinh thần; tổn hại đến gia đình, người thân; gây bất ổn trong tâm lý xã hội... - HS gây ra bạo lực vi phạm pháp luật, vi phạm đạo đức, mất dần nhân tính, mầm mống của tội ác, gây nguy hại cho xã hội, làm hỏng tương lai của chính mình... e. Giải pháp: - HS cần mở rộng, nâng cao nhận thức, giữ cho trái tim luôn ấm nóng yêu thương. - Xã hội cần có những giải pháp đồng bộ, quan tâm giáo dục chặt chẽ, hợp lý đến thế hệ trẻ, coi trọng giáo dục kỹ năng sống, hướng học sinh đến chân – thiện – mỹ, đến những giá trị sống đích thực. * HS cần liên hệ đến hướng hành động, ứng xử của cá nhân: chung tay ngăn chặn bạo lực trong học sinh, xây dựng môi trường sống văn hóa, văn minh... |
1,75
0,25 0,5 0,25 0,25 0,25 0,25 |
|
|
* Yêu cầu về hình thức:
- Học sinh có kỹ năng viết đoạn văn nghị luận xã hội, bộc lộ rõ quan điểm của cá nhân; lập luận chặt chẽ, thuyết phục; dẫn chứng cụ thể. - Cách trình bày nội dung đoạn viết chặt chẽ, đúng phép lập luận tổng – phân – hợp - Diễn đạt trong sáng, lưu loát, không mắc lỗi chính tả, lỗi dùng từ, lỗi viết câu, lỗi diễn đạt - Độ dài đúng quy định (khoảng 12 câu) * Thực hành tiếng Việt đúng yêu cầu: + Câu có phần tình thái + Sử dụng phép lặp để liên kết câu |
0,75
0,25 0,5 |
|
|
Phần II (5 điểm) |
I. Yêu cầu chung:
- Học sinh phải thuần thục kỹ năng đọc - hiểu, cảm thụ văn bản truyện. - Có kỹ năng tạo lập bài văn nghị luận văn học. - Liên hệ, vận dụng vào thực tiễn cuộc sống. |
|
| II. Yêu cầu kiến thức: | ||
|
1. Điểm giống nhau giữa hai nhân vật của hai thời đại - anh thanh niên của tác phẩm “Lặng lẽ Sa Pa” và vận động viên Ánh Viên:
- Đều là những con người trẻ tuổi, tràn đầy nhiệt huyết, truyền cảm hứng cho mọi người. - Chân thành, hồn hậu - Khiêm tốn, khiêm nhường - Có ý thức về mục đích sống và phấn đấu không ngừng, nhiệt tình cống hiến... => Suy nghĩ thể hiện quan niệm, lối sống tích cực, đáng khâm phục. |
1,0 |
|
| 2. Cảm nhận về vẻ đẹp của nhân vật anh thanh niên trong truyện ngắn của Nguyễn Thành Long | 4,0 | |
|
Nội dung:
Thí sinh có thể có những cách làm bài khác nhau nhưng cần nêu được một số ý sau: |
||
| 1. Mở bài: | 0, 5 | |
| + Giới thiệu tác giả Nguyễn Thành Long, tác phẩm “Lặng lẽ Sa Pa”. | ||
| + Khái quát chung về vẻ đẹp và sức hấp dẫn của nhân vật anh thanh niên: giản dị, chân thành, giàu lý tưởng, lối sống đẹp; gây cảm xúc mạnh mẽ trong lòng bạn đọc. | ||
| 2. Thân bài: | 3,0 | |
| a/ Vẻ đẹp của nhân vật: | 2,0 | |
|
- Một thanh niên giàu nghị lực, có quan niệm sống tích cực. Anh đã vượt qua hoàn cảnh sống khó khăn khắc nghiệt bằng những suy nghĩ rất đẹp, giản dị mà sâu sắc:
+ Hoàn cảnh sống và làm việc: một mình trên đỉnh Yên Sơn cao 2600 mét, quanh năm “chỉ cây cỏ và mây mù lạnh lẽo”; công việc đều đặn, gian khổ: rét, mưa tuyết, nửa đêm…; đặc biệt là sự cô đơn. + Anh thanh niên quan niệm sống là cống hiến. Có ý thức về công việc, yêu nghề và thấy được ý nghĩa cao quý trong công việc: hạnh phúc khi biết việc phát hiện kịp thời một đám mây khô của mình góp phần giúp “không quân ta hạ được bao nhiêu phản lực Mỹ trên cầu Hàm Rồng”; suy nghĩ: ta với công việc là đôi, sao gọi là một mình được”... |
1,0 |
|
|
- Một thanh niên có những tính cách và phẩm chất đáng mến:
+ Có tình cảm chân tình, thân thiết, ân cần, chu đáo với bác tài xế xe khách: anh tìm và tặng củ tam thất cho vợ bác lái xe đang bị ốm... + Hiếu khách, cởi mở, chân thành với ông họa sĩ già và cô kĩ sư trẻ mới gặp lần đầu: vui mừng, ân cần mời hai người lên nhà; cắt hoa tặng cô gái, dẫn khách đi thăm vườn khí tượng, giới thiệu các loại máy móc, kể công việc hằng ngày của mình, pha trà ngon đãi khách; giải bày tâm sự tự nhiên, chân thành: chân thành bộc lộ niềm vui, nói to những điều đáng lẽ người ta chỉ nghĩ trong đầu; đếm từng phút vì sợ mất hết ba mươi phút gặp gỡ vô cùng quý giá. Đến khi chia tay, anh xúc động đến nỗi phải quay mặt đi và không dám tiễn khách ra xe dù chưa đến giờ “ốp”... + Khiêm tốn, thành thật: cảm thấy đóng góp của mình là nhỏ bé, anh nhiệt thành giới thiệu những người khác mà anh thật sự khâm phục (ông kỹ sư vườn rau Sa Pa, người cán bộ nghiên cứu khoa học về sét, anh bạn trên đỉnh Phan-xi-păng. |
0,5 |
|
|
- Một thanh niên có đời sống tâm hồn trẻ trung, yêu đời, tình cảm trong sáng, phong phú và lành mạnh:
+ Anh thích giao lưu, gặp gỡ đến mức thèm người + Tự tổ chức và tạo ra niềm vui trong sáng, lành mạnh trong cuộc sống: trồng hoa, đọc sách, chăn nuôi; + Sống ngăn nắp, gọn gàng với một căn nhà ba gian sạch sẽ, với chiếc giường con, một chiếc bàn học, một giá sách dù chỉ một mình. |
0,5 |
|
| b/ Nhận định, đánh giá: | 0,5 | |
| - Hình ảnh và vẻ đẹp của nhân vật anh thanh niên được thể hiện qua nghệ thuật xây dựng nhân vật đặc sắc: tình huống truyện độc đáo, nén không gian, thời gian trong 30 phút của một cuộc gặp gỡ bất ngờ; miêu tả nhân vật từ nhiều điểm nhìn; nhân vật không có tên riêng; ngòi bút tự sự kết hợp trữ tình sâu lắng. | 0,25 | |
| - Nhân vật anh thanh niên tiêu biểu cho vẻ đẹp của người thanh niên Việt Nam trong giai đoạn chống Mỹ: giản dị, chân thành, giàu lý tưởng; góp phần thể hiện tư tưởng chủ đề của tác phẩm, thể hiện chủ nghĩa anh hùng cách mạng Việt Nam; thể hiện cảm hứng của Nguyễn Thành Long khi sáng tác: “Sa Pa không chỉ là một sự yên tĩnh. Bên dưới sự yên tĩnh ấy, người ta làm việc”, hy sinh, yêu thương và mơ ước. | 0,25 | |
| c/ Bài học nhận thức và hành động của cá nhân: phải biết sống đẹp, sống có lý tưởng, cống hiến và hy sinh, sống có hoài bão, ước mơ... | 0,25 | |
| 3. Kết bài: | 0,25 | |
|
- Chỉ bằng một số chi tiết, chỉ để nhân vật xuất hiện trong khoảnh khắc của truyện, tác giả đã phác họa bức chân dung tuyệt đẹp của người thanh niên có lý tưởng sống, có tâm hồn, tình cảm, cách sống đẹp đẽ; tiêu biểu của những con người ở Sa Pa, là chân dung đẹp của người lao động mới.
- Để lại nhiều cảm xúc cho nhiều thế hệ bạn đọc. |
||
|
Hình thức
- Bố cục bài viết chặt chẽ, đủ ba phần; đúng kiểu bài nghị luận văn học. - Lập luận mạch lạc; hệ thống ý rõ ràng; - Diễn đạt trôi chảy, không mắc lỗi chính tả, dùng từ, viết câu... |
0,5 |
*Đề thi môn Toán
*Đáp án môn Toán
Hoàng Thùy