Vanessa, 15 tuổi, bị bạn trai quấy rối tình dục nên quyết định khởi kiện anh ta. Sau đó, cô liên tục nhận được nhiều cú điện thoại và thư tín đe dọa tính mạng. Thần hồn nát thần tính, Vanessa không dám ra tòa cung khai. Bộ phận chăm sóc nhân chứng đã dẫn cô đến tòa án làm quen với khung cảnh pháp đình, đồng thời đảm bảo sẽ cho cô trình bày với HĐXX qua màn hình video nối trực tiếp với phòng xử. Do vậy, phiên xét tòa diễn ra tốt đẹp. Trên đây là một trong những ví dụ cụ thể về công việc của bộ phận chăm sóc nhân chứng ở Anh.
Tại Anh, năm 2002-2003 có hơn 2.800 vụ án ở tòa án hoàng gia và 13.200 vụ ở tòa sơ thẩm đã bị hoãn vì nhân chứng bên nguyên vắng mặt, chiếm tỷ lệ tương ứng 22% và 26% tổng số vụ án bị hoãn. Cơ quan kiểm toán quốc gia Anh ước tính, mỗi năm các phiên tòa bị hoãn đã gây thiệt hại 41 triệu bảng (hơn 1.000 tỷ đồng Việt Nam). Nhân chứng vắng mặt trong phiên tòa có nhiều lý do, trong đó có việc sợ bị trả thù. Cũng do nhân chứng bên nguyên không tới tòa, nên nhiều nghi can vẫn tiếp tục nhởn nhơ ngoài vòng pháp luật.
Tháng 5/2003, Viện công tố hoàng gia, Hiệp hội cảnh sát trưởng, Bộ Nội vụ và Phòng cải cách dịch vụ công của Chính phủ Anh đã hợp tác đưa ra sáng kiến xây dựng đề án Không nhân chứng - không công lý. Đến ngày 4/2/2004, Chính phủ Anh quyết định chi 27 triệu bảng (khoảng 680 tỷ đồng Việt Nam) hỗ trợ cho các bộ phận chăm sóc nhân chứng tại 42 khu vực. Viện công tố hoàng gia và cơ quan cảnh sát sẽ phụ trách hoạt động của các bộ phận chăm sóc khách hàng.
Theo luật định ở Anh, các thành viên bồi thẩm đoàn được quyền nghỉ làm việc để đến tham dự phiên tòa, nhưng nhân chứng thì không. Do vậy, bộ phận chăm sóc nhân chứng sẽ có trách nhiệm liên hệ với nơi nhân chứng làm việc và đề nghị với chủ lao động sắp xếp thời gian hợp lý cho họ đến tòa. Trong thời gian tham dự phiên tòa, nhân chứng cũng sẽ được hoàn trả toàn bộ phí tổn phát sinh. Biện pháp này tuy nhỏ, nhưng đây là vấn đề lớn vì người có thu nhập thấp thường sẽ không đến tòa nếu họ thấy tốn kém.
Nếu nhân chứng có con nhỏ, bộ phận chăm sóc sẽ sắp xếp đưa cháu bé tới dịch vụ trông trẻ và chi trả mọi phí tổn. Đơn giản như chuyện trả tiền gửi xe khi đến tham dự tòa, bộ phận chăm sóc nhân chứng cũng thanh toán nốt.
Nhiều nhân chứng thường gặp khó khăn trong vấn đề đi lại. Họ có thể sẽ bị hăm dọa trên đường đến tòa hoặc từ tòa về nhà. Bộ phận chăm sóc sẽ bố trí hệ thống kết nối truyền hình trực tiếp để họ có thể đứng làm chứng từ xa. Với những nhân chứng gặp khó khăn về ngôn ngữ, ái ngại phải ra trước pháp đình, bộ phận sẽ bố trí người phiên dịch, dẫn họ đến làm quen trước với khung cảnh phòng xử án, phòng đợi... Bộ phận chăm sóc không bỏ sót bất cứ việc gì dù nhỏ nhặt miễn sao nhân chứng cảm thấy an tâm. Chẳng hạn như mời nhân chứng ngồi và uống nước trước khi khai ở tòa, hay dán thông báo cảnh cáo ai có hành vi hăm dọa nhân chứng là vi phạm pháp luật.
Bộ phận chăm sóc cũng sẽ giải thích trực tiếp cho nhân chứng biết các công việc cần phải làm, hoặc phát các tờ rơi để họ tham khảo trước.
Nhiều nhân chứng đến tòa đúng giờ triệu tập, nhưng đành phải quay về vì phiên tòa hoãn do thiếu vắng các nhân chứng quan trọng khác; hoặc vào phút cuối bị cáo đã nhận tội. Cũng có khi nhân chứng đến tòa rồi, nhưng phải chờ hàng tiếng đồng hồ mới được đứng ra khai... Những điều này thường diễn ra phổ biến, khiến nhân chứng cảm thấy chán nản, không muốn đến tòa vào lần sau. Bộ phận chăm sóc khách hàng sẽ cải thiện tình hình bằng cách chỉ định nhân viên giữ liên lạc thường xuyên với nhân chứng, thông báo cho họ các thông tin mới trước và trong khi phiên tòa diễn ra. Đồng thời tiếp giữ liên lạc sau khi phiên tòa kết thúc để thông báo kết quả và giúp đỡ trong trường hợp nhân chứng bị đe dọa tính mạng.
Đề án Không nhân chứng - không công lý mang lại nhiều lợi ích lập tức như nhân chứng tin tưởng hơn vào bộ máy công lý; hạn chế các phiên tòa "xôi hỏng bỏng không" do nhân chứng vắng mặt; tránh lãng phí thời gian của thẩm phán, công tố viên, cảnh sát và luật sư khi tòa hoãn xử; cũng như tiết kiệm chi phí phát sinh do phải tổ chức lại phiên tòa.
(Theo Pháp Luật TP HCM)