Từ phía sau, sầm sập hai người đàn ông lao xe máy tới, xáp lại đánh Lý khi anh đang qua hẻm 818 Xô Viết Nghệ Tĩnh, phường 25 quận Bình Thạnh, tối 19/1/2014. Họ đánh Lý xong thì báo công an phường anh là "kẻ vừa giật dây chuyền". Lý hoảng hốt, bởi anh đang trên hành trình từ nhà ở Cần Giuộc (Long An) đi đón vợ làm ở cư xá Thanh Đa - gần nơi bị đánh.
Trước đó mươi phút, chị Nguyễn Thị Tâm đãi tiệc tất niên cho tổ dân phố tại hẻm 818. Khi chị bưng thức ăn ra bàn, một thanh niên đi xe máy áp sát giật dây chuyền, tăng ga bỏ chạy. Chồng chị và một người tức tốc lấy xe máy đuổi theo, tới khúc quanh thì mất dấu kẻ cướp. Chạy tiếp một đoạn, họ thấy anh Lý đi xe phía trước, nghĩ là nghi can, xông tới...
Kể từ đó, Lý xa gia đình.
Bùi Minh Lý yêu cầu được tòa xin lỗi công khai tại nơi cư trú - Cần Giuộc, Long An. Ảnh: Nhân vật cung cấp.
Lý luôn kêu oan, song 5 tháng sau Công an quận Bình Thạnh ra kết luận điều tra, đề nghị truy tố anh về tội Cướp giật tài sản. Trên người Lý khi bị bắt có 3 triệu đồng, chiếc nhẫn đeo ở tay và sợi dây chuyền đeo cổ - quà cưới của gia đình, và không có thêm sợi dây chuyền nào khác có thể là tang vật vụ án. Công an cho rằng, việc không thu giữ được tang vật phạm tội là do sợi dây chuyền đã rơi tại chân chị Tâm.
Ngày 2/7/2015, tại phiên sơ thẩm của TAND quận Bình Thạnh, Lý vẫn kêu oan. Anh khai tối đó đội mũ bảo hiểm sáng màu in dòng chữ của Huyện đoàn Cần Giuộc tặng (Lý là cán bộ Đoàn), trong khi nhân chứng mô tả "mũ kẻ cướp sậm màu"...
Theo HĐXX, tại cơ quan điều tra và tại toà, bị cáo không khai nhận hành vi nhưng có căn cứ xác định phạm tội. Việc Công an Bình Thạnh không thu được vật chứng, toà đánh giá là thiếu sót nhưng "không thay đổi bản chất vụ án". Bị cáo đủ tuổi trưởng thành, có nhiều giấy khen công tác Đoàn nhưng không chí thú làm ăn lương thiện, vì muốn có tiền tiêu xài mà phạm tội. Từ đó, toà tuyên phạt Lý 3 năm tù giam về tội Cướp giật tài sản. Lý kháng cáo.
Tháng ̣9/2015, TAND TP HCM xử phúc thẩm, xem xét đơn kêu oan của Lý. Người bị hại và các nhân chứng đều vắng mặt. Đó cũng là ngày Lý không thể quên bởi bản án oan khuất kia bị hủy, vụ án phải điều tra bổ sung.
Bản án phúc thẩm nhận định, cấp sơ thẩm không đưa ra được căn cứ trực tiếp để buộc tội bị cáo. Nhiều người làm chứng được triệu tập đến tòa nhưng biên bản chỉ trình bày lời khai của một nhân chứng là vi phạm nghiêm trọng thủ tục tố tụng. Cơ quan điều tra không thu được vật chứng, không cho người bị hại và nhân chứng nhận dạng bị cáo; lời khai của người bị hại và người làm chứng mâu thuẫn, không trùng khớp làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến việc xác định hành vi phạm tội của bị cáo...
Sau 7 tháng điều tra bổ sung, Công an Bình Thạnh giữ nguyên quan điểm đề nghị truy tố Lý. Tuy nhiên, hơn một tháng sau, VKS cho phép anh tại ngoại, kết thúc 865 ngày bị giam. Hai năm sau, tháng 7/2018, Công an Bình Thạnh đình chỉ điều tra vụ án, đình chỉ bị can đối với Lý do "hết thời hạn điều tra nhưng không đủ chứng cứ buộc tội".
Bùi Minh Lý cùng tập hồ sơ án oan. Ảnh: Việt Anh.
Hơn 3 năm qua, Lý uỷ quyền cho luật sư yêu cầu giải quyết oan sai của mình. Mới đây, TAND quận Bình Thạnh thông báo sẽ xin lỗi công khai anh vào ngày 24/3 tại trụ sở tòa án. Anh Lý đề nghị được xin lỗi tại nơi cư trú là ấp Trung, xã Đông Thạnh, huyện Cần Giuộc - như luật định.
"Từ ngày đầu bị bắt, tôi luôn giữ vững ý chí kêu oan. Ở ngoài, cha mẹ và vợ tôi suy sụp tinh thần dữ lắm. Khi được tại ngoại, tôi 3 lần quay lại con hẻm đó mong tìm những người tố cáo mình để hỏi vì sao họ lại làm thế, nhưng không gặp được ai", Lý nói.
Cha của anh, ông Bùi Văn Luân cho biết, trước khi Lý bị bắt 6 tháng, đứa em thứ hai qua đời vì bạo bệnh. "Giờ lại đến kiếp nạn thằng anh, sao mà chịu nổi", giọng ông buồn rượi.
Trước khi bị oan, Lý là Ấp đội trưởng, Bí thư Chi đoàn ấp, Đảng viên dự bị, nhưng khi biết anh bị bắt hàng xóm vẫn dị nghị, có người còn nói công an điều tra một số vụ trộm cắp ở địa phương vì "biết đâu là thằng Lý". Điều này càng thêm xát muối vào lòng vợ chồng ông.
Ngồi cạnh bên, bà Lê Thị Đây (56 tuổi, vợ ông) nén tiếng nấc: "Đến lúc ấy tôi mới biết thế nào là thương con đứt từng khúc ruột". Suốt thời gian Lý bị giam, vợ chồng bà mượn tiền khắp nơi, bán một mảnh đất để đi kêu oan cho con. Không biết trong tù con được nằm đâu, ở nhà bà chuyển xuống đất ngủ để cảm nhận, chia sẻ. "Đến bây giờ tôi vẫn giữ thói quen ngủ trên nền phòng khách, ngay dưới ban thờ Phật để xin cho giông gió cuộc đời đừng ập đến nữa", bà nói.
Bà Đây quen nằm đất 8 năm qua vì thương con trai. Ảnh: Việt Anh.
Vợ Lý khi ấy cũng tất tả ngược xuôi tìm luật sư kêu oan cho chồng. Nay hai vợ chồng sum vầy, có một con gái 4 tuổi, chị làm uốn tóc tại nhà. Địa phương cũng đã đến gặp nhưng anh xin thôi tất cả công tác đảng đoàn, chính quyền, chỉ muốn tập trung làm ăn để lo cho gia đình.
Hàng ngày Lý cùng cha đi làm thợ hồ. Sức khoẻ suy yếu sau hơn 2 năm bị giam nhưng ai kêu gì anh đều nhận việc. Anh quan niệm, xây nhà cho ai cũng phải có tâm như làm nhà mình.
Hiện, luật sư của anh đã gửi đơn yêu cầu bồi thường oan sai cho thân chủ là 3,6 tỷ đồng.
Việt Anh